کلمه جو
صفحه اصلی

ریحانه الادب

دانشنامه آزاد فارسی

رِیْحانَةالاَدَب
(نام کامل: ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة والّلقب) کتابی به فارسی، در زندگی نامه و آثار دانشوران اسلامی، تألیف محمدعلی مدرس تبریزی، در ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۳ش. این کتاب دربردارندۀ شرح حالِ بیش از ۴,۶۰۰ تن از فقها، حکما، عرفا، علما، ادبا، اطبا، فضلا و شعرای بزرگ اسلامی، نیز محدثان و اصحاب امامان شیعه (ع) و ۲۵۵ دودمان، قبیله و سلسله با ذکر آثار و تألیفات و نمونۀ اشعار آنان است و مؤلف آن را به ترتیب الفبایی و براساس لقب و کنیۀ اشهر دانشوران تدوین کرده و عکس برخی از آن ها را نیز آورده است. ریحانةالادب در ۶ جلد چاپ شده است (تهران، ۱۳۲۴ـ۱۳۳۳ش). چاپ چهارم آن در ۸ جلد و ۴ مجلد در ۱۳۷۴ انتشار یافت.

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] ریحانة الادب. کتابی در شرح حال علما، فقها، عرفا، حکما، ادبا، اطبا، فضلا و شعرای بزرگ اسلامی به زبان فارسی از مدرس تبریزی
آقا میرزا محمدعلی فرزند محمدطاهر تبریزی خیابانی که معروف به مدرس یا مدرس تبریزی است، در تبریز در سال 1296 هـ.ق متولد شد. در نوجوانی به تحصیل مقدمات و ادبیات عرب و کتب متداوله و متعارفه فقهی مشغول شد و قسمتی از ریاضیات را در مدرسه طالبیه تبریز خواند. در خلال این دروس به اخذ معقول در خدمت استادش میرزا علی لنکرانی که از شاگردان بزرگ فیلسوف یگانه ابوالحسن جلوه بود، نائل شد. آقا محمدعلی سپس در حوزه درسی فقه و اصول علامه محقق، حاج میرزا ابوالحسن مجتهد معروف به "انگجی" و آقا میرزا صادق مجتهد تبریزی که هر دو از مراجع تقلید احکام دینیه بودند، بهره های فراوان علمی کسب نمود.
ضمناً در ادبیات فارسی و عربی، لغت و علوم متنوعه فقه، حدیث، درایه و حکمت، کلام، هیئت و نجوم قدیم متبحر بود. وی در همین ایام، تعلیقه ای بر کتاب طهارت ریاض، موسوم به «حیاض الزلائل فی ریاض المسائل» نوشت و از آن به بعد برای انجام خدمات علمی، شروع به تالیفات تازه و مطالعه و تحقیق نمود و به این جهت علاقمند بود که از مردم گوشه گیری کند تا شاید به برنامه های اساسی و مورد علاقه اش بیشتر بپردازد.
از این رو، 12 سال آخر عمرش با وجود فراهم بودن وسائل و امکانات زندگی در حجره ای در مدرسه سپهسالار قدیم تهران انزوا اختیار کرد و از معاشرت و رفت و آمد دوری نمود و توانست با فراغت زیاد به تالیفات و مطالعات بیشماری، توفیق پیدا کند. یکی از تالیفات او همین کتاب «ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب» می باشد. فرهنگ بهارستان، فرهنگ نوبهار، قاموس المعارف، نثر اللئالی از دیگر تالیفات اوست. مولف محترم این کتاب در اول شعبان 1373 هـ.ق=1333 شمسی، در سن 77 سالگی از دنیا رحلت کرد و چندین اثر دیگر از تالیفات ارزشمند اوست.
این اثر که نام کامل آن "ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة او اللقب یا کنی والقاب" است، کتابی فارسی در ترجمه احوال و زندگانی و آثار دانشمندان، عارفان، فیلسوفان، ادیبان، شاعران و پزشکانی است که در جهان اسلام نامور بوده یا ذکری از آنان در منابع پیشین آمده است. علاوه از آنکه از آنکه گاه احوال کسانی درج شده که در منابع دیگر به طور مستقل اثری از آنها نیست. در ریحانه الادب شرح حال بیش از 5000 نفر ذکر شده است.
در این کتاب، گذشته از احوال دانشمندان گاه عنوان هایی در خصوص فرقه های مذهبی چون اثنی عشریه، اسماعیلیه و اشاعثه (منسوب به اشعث) وجود دارد و افزون بر آن، اصطلاحاتی همچون اصحاب اجماع، اصحاب صحاح ستّه، اصحاب صحاح سبعه، اصحاب کتب اربعه، اصحاب معلّقات سبعه و اصحاب معلّقات عشره به تفصیل معرفی شده است و مؤلف در توجیه آن می گوید که چون دانستن برخی عقاید مذهبی که غالباً در ضمن تراجم احوال مذکور می گردد محلّ توجه است، به معرفی آنها می پردازد.
[ویکی اهل البیت] کتابی در شرح حال علما، فقها، عرفا، حکما، ادبا، اطبا، فضلا و شعرای بزرگ اسلامی به زبان فارسی از مدرس تبریزی
آقا میرزا محمدعلی فرزند محمدطاهر تبریزی خیابانی که معروف به مدرس یا مدرس تبریزی است، در تبریز در سال 1296 هـ.ق متولد شد. در نوجوانی به تحصیل مقدمات و ادبیات عرب و کتب متداوله و متعارفه فقهی مشغول شد و قسمتی از ریاضیات را در مدرسه طالبیه تبریز خواند. در خلال این دروس به اخذ معقول در خدمت استادش میرزا علی لنکرانی که از شاگردان بزرگ فیلسوف یگانه ابوالحسن جلوه بود، نائل شد. آقا محمدعلی سپس در حوزه درسی فقه و اصول علامه محقق، حاج میرزا ابوالحسن مجتهد معروف به "انگجی" و آقا میرزا صادق مجتهد تبریزی که هر دو از مراجع تقلید احکام دینیه بودند، بهره های فراوان علمی کسب نمود.
ضمناً در ادبیات فارسی و عربی، لغت و علوم متنوعه فقه، حدیث، درایه و حکمت، کلام، هیئت و نجوم قدیم متبحر بود. وی در همین ایام، تعلیقه ای بر کتاب طهارت ریاض، موسوم به «حیاض الزلائل فی ریاض المسائل» نوشت و از آن به بعد برای انجام خدمات علمی، شروع به تالیفات تازه و مطالعه و تحقیق نمود و به این جهت علاقمند بود که از مردم گوشه گیری کند تا شاید به برنامه های اساسی و مورد علاقه اش بیشتر بپردازد.
از این رو، 12 سال آخر عمرش با وجود فراهم بودن وسائل و امکانات زندگی در حجره ای در مدرسه سپهسالار قدیم تهران انزوا اختیار کرد و از معاشرت و رفت و آمد دوری نمود و توانست با فراغت زیاد به تالیفات و مطالعات بیشماری، توفیق پیدا کند. یکی از تالیفات او همین کتاب «ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب» می باشد. فرهنگ بهارستان، فرهنگ نوبهار، قاموس المعارف، نثر اللئالی از دیگر تالیفات اوست. مولف محترم این کتاب در اول شعبان 1373 هـ.ق=1333 شمسی، در سن 77 سالگی از دنیا رحلت کرد و چندین اثر دیگر از تالیفات ارزشمند اوست.
این اثر که نام کامل آن "ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة او اللقب یا کنی والقاب" است، کتابی فارسی در ترجمه احوال و زندگانی و آثار دانشمندان، عارفان، فیلسوفان، ادیبان، شاعران و پزشکانی است که در جهان اسلام نامور بوده یا ذکری از آنان در منابع پیشین آمده است. علاوه از آنکه از آنکه گاه احوال کسانی درج شده که در منابع دیگر به طور مستقل اثری از آنها نیست. در ریحانه الادب شرح حال بیش از 5000 نفر ذکر شده است.
در این کتاب، گذشته از احوال دانشمندان گاه عنوان هایی در خصوص فرقه های مذهبی چون اثنی عشریه، اسماعیلیه و اشاعثه (منسوب به اشعث) وجود دارد و افزون بر آن، اصطلاحاتی همچون اصحاب اجماع، اصحاب صحاح ستّه، اصحاب صحاح سبعه، اصحاب کتب اربعه، اصحاب معلّقات سبعه و اصحاب معلّقات عشره به تفصیل معرفی شده است و مؤلف در توجیه آن می گوید که چون دانستن برخی عقاید مذهبی که غالباً در ضمن تراجم احوال مذکور می گردد محلّ توجه است، به معرفی آنها می پردازد.
ریحانه الادب به ترتیب الفبایی کنیه و لقب اشخاص است و کل دوره آن که در چاپ اخیر بالغ بر هشت مجلد است، مشتمل بر یک مقدمه، پنج باب و یک خاتمه است. مقدمه حاوی اطلاعاتی درباره شیوه تنظیم کتاب و نگارش آن و آگاهی هایی کلی درباره کنیه و لقب افراد صاحب شرح حال است.
بخش دیگر مقدمه به مطالبی درباره اهمیت علم تاریخ با استناد به آیات قرآنی اختصاص دارد. باب اول این کتاب، مفصّل ترین قسمت آن و مشتمل بر شش مجلد نخستین آن است. این باب حاوی شرح زندگی کسانی است که شهرت آنان به لقب و نَسَب است. طبعاً عده زیادی از ناموران جهان اسلام در این بخش جای گرفته اند. باب دوم مختص احوال کسانی است که نام مشهور آنان با "ابو" شروع می شود. مؤلف در سرآغاز این باب مقدمه ای در باب علت تقسیم بندی به این شکل آورده است. باب سوم شامل شرح حال دانشمندان و عالمانی است که اسامی آنها با "ابن" آغاز می گردد. باب چهارم احوال کسانی است که نام آنها با "ام و بنت" شروع می شود.

[ویکی شیعه] ریحانه الادب (کتاب). رَیحانَةُ الاَدَب فی تَراجِمِ المَعروفینَ بالکُنیةِ اَوِ اللّقَب یا کنی و القاب، نوشته محمد علی مدرس تبریزی(۱۲۹۶-۱۳۷۳ق) کتابی به زبان فارسی در شرح حال و آثار دانشمندان، عارفان، فیلسوفان، ادیبان و شاعران اسلامی است که به لقب و کنیه شهرت دارند.
نویسنده در این کتاب افزون بر ترجمه اشخاص، گاهی اصطلاحات دیگر چون شیخین، صحاح سته و برخی فرق را توضیح داده است.
نویسنده این کتاب محمدعلی بن محمد طاهر تبریزی خیابانی معروف به مدّرس(۱۲۹۶-۱۳۷۳ق)از دانشمندان و عالمان روحانی است، مدرس در سال ۱۲۹۶ق در تبریز زاده شد و در ۱۳۷۳ق/۱۳۳۳ش در همانجا درگذشت.


کلمات دیگر: