سفیدرود

مختصات: ۳۷°۲۸′۰۹″شمالی ۴۹°۵۶′۳۲″شرقی / ۳۷٫۴۶۹۲°شمالی ۴۹٫۹۴۲۲°شرقی / 37.4692; 49.9422
سفیدرود سومین رود بلند ایران پس از کارون و کرخه و بزرگترین رود شمال ایران است. از ترکیب دو رود شاهرود و قزل اوزن که در شهر منجیل به هم می پیوندند شکل می گیرد و تا ریختن به دریای کاسپین(دریای تبرستان) عرض استان گیلان را می پیماید؛ و از منجیل تا ساحل دریا همه جا سفیدرود به سمت شمال شرقی جاری و جریانش سریع و مقدار آب آن زیاد است. از سد سفیدرود تا گندلان بستر آن بین دو کوه و بسیار باریک و از این نقطه به بعد دلتای وسیعی با شاخه های زیاد تشکیل داده شاخه اصلی آن پس عبور از شهرستان رودبار، شهرستان رشت، شهرستان آستانه اشرفیه در پارک ملی بوجاق به دریای خزر می ریزد.
این رود علاوه بر اینکه در پیدایش تمدن و اقتصاد منطقه ای که در آن جاری است تأثیر داشته است. عامل مهم پدید آمدن دو ناحیهٔ تاریخی آنسوی رودی و این سوی رودی یا بیه پس و بیه پیش است با توجه به اهمیت این رود در منطقه بسیاری از جغرافیا نگاران اسلامی و سفرنامه نویسان در منابع خود از رود و نام های آن یاد کرده اند.
بر اساس بررسی های انجام شده در طرح جامع شیلاتی طی سال های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ در ناحیه دهانه رودخانه سفیدرود تا سد سفیدرود و سر شاخه های قزل اوزن و شاهرود، ۴۵ گونه و زیرگونه ماهی متعلق به ۳۶ جنس و ۱۷ خانواده شناسایی شده که در بین ماهی های مهاجر عمده ترین آن ها عبارتند از: اوزون برون، تاس ماهی، ماهی سفید، کپور معمولی، سس ماهی، لای ماهی، اسبله، سفید کولی، شاه کولی، سیاه کولی و البته ماهی های خانواده کپور بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند.رودخانه سفیدرود از لحاظ مهاجرت و زاد و ولد آبزیان بخصوص گونه های ماهیان خاویاری و گونه های ماهیان استخوانی از رودخانه های منحصربه فرد در حوزه جنوبی دریای خزر می باشد.

رودخانه ای در استان های کردستان، زنجان، آذربایجان شرقی، اردبیل، و گیلان، با طول ۷۶۵ کیلومتر. این رودخانه از آب خیز های ۳۰کیلومتری شمال غربی سنندج، واقع در استان کردستان، سرچشمه می گیرد و به نام چم هانه گلان روبه سوی شمال روان می شود و پس از یکی شدن با رودخانه های گومرش و چم بناسوره، به قزل اوزن موسوم می شود، از شهرستان سنندج خارج و وارد شهرستان بیجار می شود. در این شهرستان با رودخانه های چم زرد، و یول کشتی، و شوراب درهم می آمیزد و از چهارده کیلومتری شمال شهر بیجار می گذرد و به شهرستان خدابنده، در استان زنجان، وارد می شود. شهرستان مزبور را با یک قوس چپگرد عظیم طی می کند و در ضمن با چم تلوار و رودهای شور و چسب یکی می شود و پس از قطع راه اتومبیل رو زنجان به بیجار، با رودخانۀ خوئین مخلوط می شود و شهرستان های ایجرود، ماه نشان، و زنجان را پشت سر می گذارد و پس از یکی شدن با زنجانرود به شهرستان میانه، در استان آذربایجان شرقی، وارد می شود و با یک قوس بزرگ راستگرد از کنار شهر میانه عبور می کند و در همین محل با رودخانه های آیدوغموش و قرنقوچای یکی و وارد شهرستان خلخال، در استان اردبیل، می شود. در این شهرستان با رودخانۀ آرپاچای و کندرچو و چند رودخانۀ دیگر مخلوط می شود و روبه جنوب شرقی به مسیر خود ادامه می دهد و از شهرستان طارم (استان زنجان) می گذرد و به شهرستان رودبار (استان گیلان) وارد می شود. با رودخانۀ شاهرود، که از کوه های طالقان سرازیر شده و بزرگ ترین ریزابۀ قزل اوزن است، درهم می آمیزد و دریاچۀ سدّ سفیدرود را پشت سر می گذارد و به نام سفیدرود به سوی شمال شرقی روان می شود و از درّۀ سفیدرود می گذرد و با ورود به شهرستان رشت بر عرض آن افزوده می شود و سرانجام با دلتای وسیعی، که مساحت آن به ۱,۲۵۰ کیلومتر مربع می رسد، به دریای خزر می ریزد. میانگین آبدهی سالانۀ این رودخانه ۳۹۷۰میلیون متر مکعب و وسعت حوضۀ آبگیر آن بالغ بر ۵۸,۲۵۰ کیلومتر مربع است. سفیدرود بعد از کارون طویل ترین رود ایران است.