شهرضا

شهرِضا یا قُمشه از شهرهای استان اصفهان ایران در ۷۰ کیلومتری جنوب غربی اصفهان است. آب و هوای آن نسبتاً سرد و خشک است. آب آشامیدنی آن از چاه تأمین می شود.
جمالی، مسیح الله، تاریخ شهرضا، اصفهان، ثقفی، ۱۳۵۵
حجازی، سیدعلیرضا، سیمای شهرضا، قم، پارسیان، ۱۳۷۵
بهرامی شهرضایی، محمدعلی، جغرافیای تاریخی شهرضا، ندای شهرضا، ۱۳۴۵
شهرضا پیش از اسلام
در ۸۵۰ سال قبل قصبه قمشه در روزگار سلاطین آل مظفر و شاهزادگان و فرزندان شاه شجاع حصاربندی آن تکمیل گردید. در پایان دوره صفویه و در هنگام محاصره پایتخت توسط محمود افغان، قلعه بزرگ قمشه ضمن فرستادن ۱۰ هزار سوار تفنگدار به جهت کمک به سپاه شاه سلطان حسین برای نجات پایتخت از محاصره(نبرد گلون اباد,سال ۱۱۳۵ هجری قمری)، به عنوان آخرین پایگاه مقاومت پایتخت دربرابرشورش ابدالی های شرق ایران, تا آخرین نفس جنگید، تمامی مردان جنگجو کشته شدند، قلعه تسخیر و با خاک یکسان شد و آنگاه تصرف اصفهان میسر گشت . این شهر با سابقه طولانی از جمله شهرهای قدیمی و با اهمیت استان اصفهان است. مردم بومی این شهرستان از نژاد فارس هستند و لهجهٔ شهرضایی دارند. مساعد بودن آب و هوا و سرسبزی محیط در شکل گیری هسته اولیه شهر نقش داشته است. بافت قدیم شهر بارها تجدید بنا گردیده اما اصولاً حیات و هویت آن حفظ شده و در حال حاضر از نظر ترکیب و بافت فیزیکی با بخش های میانی و جدید شهر تفاوت دارد. به احتمال زیاد بافت نخستین این شهر به پیش از اسلام برمی گردد.
بازار شهرضا مرحله بعدی گسترش شهر مربوط به زمان صفویه می باشد که اصفهان به عنوان پایتخت انتخاب گردید. قرار گرفتن این شهر در محور جاده اصفهان به فارس که یکی از راه های مهم تجاری بوده موجب رونق اقتصادی آن گشته است. از طرف دیگر به خاطر نزدیکی اش با اصفهان نوعی عملکرد نظامی نیز داشته است. در این دوره به دلیل امنیت نسبی بافت فیزیکی شهر توسعه یافت.
مرحله بعدی گسترش شهر مربوط به دوره قاجاریه است. در این دوره شهر به شکل قلعه مانند و دارای دروازه بوده که هفت محله در آن جای می گرفته اند. مجموعه دروازه ها با عناصر تشکیل دهنده محله، نظیر بازارچه گذر، مسجد، تکیه، آب انبار و حمام در عین استقلال نسبی به کل شهر نیز وابسته بوده است. بازار در مرکز شهر قرار داشته و به عنوان کانون اصلی مبادلات اقتصادی و تجاری، همه شریان ها را به خود متصل نموده است.