رساله

رساله نوشتاری است که به شکلی روشمند و دقیق به بررسی موضوعی خاص می پردازد.
تک نگاری
تراکتاتوس
جزوه

رساله (ابهام زدایی). رساله متنی است که به طور جامع و دقیق به بررسی موضوعی خاص میپردازد.
پایان نامه دانشجویی
کتاب
توضیح المسائل
نامه
رساله همچنین می تواند به موارد زیر اشاره کند:

(جمع آن رسائل یا رسالات) عنوانی عمومی برای نوشته های کوتاه، کتاب یا صحیفه ای کوچک در موضوع یا موضوع هایی خاص. همچنین به پیام های کتبی و نامه ها نیز رساله (یا مراسله جمع آن مراسلات) گفته اند. تفاوت آن با کتاب در معنای امروزی، کم حجم و مختصر بودن آن است. رساله نویسی در ایران و اسلام سابقه ای کهن داشته، چنان که از ایران باستان رسالات فراوانی از مانویان باقی مانده است. در ایران بعد از اسلام، رسایل بسیاری نگاشته شده که در حوزۀ علوم و معارف بوده است. ازجمله قدیم ترین رساله ها در اسلام رسائل اخوان الصفاء متعلق به قرن ۴ق و نیز رسالۀ نفس و رسالۀ نبض ابن سیناست. امروزه، رساله ها را به دو دستۀ عملیه و دانشگاهی تقسیم کرده اند. رسالۀ عملیه به مجموعۀ فتاوی مراجع تقلید یا مجتهدان می گویند که در آن احکام مذهبی را برای مقلدان خود شرح می دهد که به توضیح المسائل نیز شهرت دارد. رسالۀ دانشگاهی یا پایان نامه نوع دیگری از رساله است که دانشجویان برای اخذ دانشنامۀ علمی دانشگاهی می نویسند. رساله همچنین به معنی نامه به ویژه نامه منثور یا منظوم سرگشاده است که مخاطب آن همگان، گروه و یا سازمان است. این گونه رساله ها با هدف ابلاغ پیامی به مخاطبان نگاشته می شود. مشهورترین رساله ها در این نوع، ۲۱ رسالۀ پیشوایان مسیحیت ازجمله پولس حواری است به افراد و اعضای کلیساهای مسیحی. رساله های هوراس، شاعر و نویسندۀ رومی از کهن ترین نامه هاست که در دوران رنسانس سرمشق رساله نویسی به صورتی گسترده شد.

رساله ممکن است اشاره داشته باشد به :
•

[ویکی اهل البیت] این کلمه تغییر شکل یافته واژه عربی رساله (رسالت)، در اصل به معنای پیام و جمع آن رسالات و رسائل است. در اصطلاح به کتاب کوچک، کلامی که برای غیر فرستاده شود، صحیفه ای که در آن سخن مورد سفارش و پیام نوشته شود، کتاب و نوشته، مرقومه، نامه و مراسله اطلاق شده است.
این واژه در متون فارسی به معنای نامه، مرقومه، پیام و کلامی که برای غیر فرستاده شود، رایج بوده است؛ چنان که سعدی در گلستان گوید "...باملوک نواحی مراسله دارد. ملک به هم برآمد و کشف این خبر فرمود و گفت: تا قاصد را گرفتند و رساله را بخواندند" و وجه تسمیه رسایل ابونصر مشکان به سبب وجود رسایلی چون نامه اعیان دولت غزنوی به سلطان محمود غزنوی است. شاید اطلاق این واژه به صحیفه ای که در آن سخن مورد سفارش و پیغام نوشته شود و یا کتاب کوچک ناشی از گسترش مفهوم واژه به پیام و محمل آن است.
تعاریف دیگری نیز رساله را کتابی به قطع کوچک حاوی اصول عمده علمی، کلام مشتمل بر قواعد علمی و مجلّدی شامل اندکی از مسائل علمی دانسته اند.
بنابراین رساله در مجموع عنوان عمومی نوشته های کوتاه و کم حجمی است که به بررسی نظام مند یک یا چند موضوع می پردازد؛ هر چند که برخی اهل نظر در بیان تفاوت کتاب و رساله، معیار کمال و نقصان را شرط تفکیک دانسته اند، چنان که "کتاب گفتاری است کامل در فن، و رساله همان گفتار است اما ناقص در فن".
نگارش رساله در ایران پیش از اسلام رایج بوده است، چنان که ابن الندیم در الفهرست تا 75 مورد از رسالات مانویه را آورده است. رساله نگاری در ایران پس از اسلام نیز رواج بسیار داشته و حاصل آن رسایل متعددی است که در بیشتر حوزه های علوم و معارف نگاشته شده که رساله آغاز و انجام در کلام از خواجه نصیرالدین طوسی، رساله در تعیین جهت قبله در موضوع فقه از شیخ بهایی، الهی نامه خواجه عبدالله انصاری در عرفان، شرح فتح بغداد به دست هلاکوخان از خواجه نصیرالدین طوسی در تاریخ و رساله نبض در پزشکی از ابن سینا از آن جمله اند. فهرست جامعی از رسایل فارسی و عربی در دانشنامه ادب فارسی و دایره المعارف البستانی آمده است.
از انواع رسایل می توان به رساله های عملیه و رساله های دانشگاهی اشاره کرد.
رساله عملیه به صورت مجموعه فتاوی مجتهدان، رساله ای که مراجع تقلید احکام مذهبی را برای مقلدان خود شرح دهند یا کتابی که مراجع تقلید شیعه دستورها و احکام مذهبی را برای شیعیان مقلد خود می نگارند، تعریف شده است. این نوع رساله ها که توضیح المسائل نیز نامیده می شوند، برخلاف تعاریف اولیه از رساله، معمولاً در اندازه و حجم یک کتاب مفصل منتشر می شوند. از جمله آنها می توان به رساله عملیه شیخ مرتضی انصاری (تهران، 1267 ق) و رساله توضیح المسائل روح اللّه خمینی (تهران، 1369) اشاره کرد.
رساله دانشگاهی یا پایان نامه از انواع دیگر رساله هاست که از نظر تعریف، هدف نگارش و حجم مطالب با آنچه در تعاریف اولیه رساله آمده متفاوت است. رساله دانشگاهی را نوشته ای دانسته اند که دانشجویان مقاطع بالا تدوین می کنند و در واقع سند شایستگی آنان در آن دوره محسوب می شود.

[ویکی الکتاب] معنی رِسَالَةَ: پیغام - نامه
ریشه کلمه:
رسل (۵۱۳ بار)