ارزروم

ارزروم ((به لاتین: Erzrum)، (به ارمنی: Կարին، کارین) (در گذشته به صورت ارزن الروم یا ارزنةالروم هم نوشته می شد) شهری با جمعیت ۳۶۷۰۰۰ نفر، مرکز استان ارزروم در ترکیه است. این شهر پیوسته هویتی نظامی و اقتصادی داشته و نقش بزرگی در روابط بازرگانی ترکیه و ایران ایفا کرده است.
مدرسه اسلامی جفت مناره (ارزروم)
تاریخ ارزروم به دوران اورارتو می رسد و دودمان آرتاشسی در آنجا اسکان داشته. سکنه اول این منطقه ارمنی ها بودند که شهری به نام «کارین» در آنجا بنیان نهادند. در دوران بیزانس (روم شرقی) شهر تبدیل به قلعه شد و تئودوسیوپولیس (Theodosiopolis) نام گرفت. ارزروم در جنگ های بین ایران و روم و ایران و عثمانی به دفعات تغییر تبعیت داد. در سال ۵۰۲ مسیحی بهرام گور شهر را تسخیر کرد ولی پس از مدت کوتاهی دوباره بدست رومیان افتاد.
در تاریخ ایران و در دوره قاجاریه یک دوره مذاکرات مهم تاریخی برای تعیین مرز بین دولت ایران و دولت عثمانی در شهر ارزروم (ارزنةالروم) برگزار شد که سرپرستی هیئت اعزامی از ایران به عهده میرزا تقی خان امیرکبیر بود.این شهر یکی از سرد سیرترین شهرهای کشور ترکیه می باشد.ارزروم با شهرهای تبریز و ارومیه پیوند خواهر خواندگی دارد

اَرْزِروم
مسجد اولوجامع، (یا: ارض روم، ارزنةالروم، ارزن الروم) شهری در شمال شرقی ترکیه و نزدیک ترین شهر بزرگ این کشور به مرز ایران. ۲۹۷,۵۰۰ نفر جمعیت دارد (۱۹۹۰). ارتفاع آن از سطح دریا بیش از ۱,۵۰۰ متر است و زمستان های سرد و طولانی دارد. رود ارس از این ناحیه سرچشمه می گیرد. اقتصاد شهر بر پایۀ کشاورزی و دامداری، فراوری مواد غذایی، و صنایع سبک استوار است. ارزروم در اعصار کهن بخشی از ارمنستان قدیم بود. در امپراتوری روم شرقی آن جا را تئودوسیوپولیس می نامیدند. در ۵۰۲م، قباد اول ساسانی ارزروم را تصرف کرد. امپراتوری روم و روم شرقی نیز بر این شهر حکومت کردند. در خلافت عثمان به دست مسلمانان افتاد (۴۲ق). مورخان عرب آن را با معرب کردن نام ارمنی آن قالیقَلا می خواندند. این شهر بارها بین مسلمانان و رومیان دست به دست شد. زلزلۀ ۲۲۵ق و حملۀ غزها (۴۷۳ق) از مصائب تاریخی ارزروم است. در ۴۷۳ق سلجوقیان بر آن جا چیره شدند. در ۹۰۸ق، شاه اسماعیل صفوی ارزروم را تسخیر کرد و تا مدت ها این شهر عرصۀ نبرد ایران و عثمانی بود. معاهدۀ معروف ایران و عثمانی در زمان محمدشاه قاجار، موسوم به معاهدۀ ارزروم، در این شهر منعقد شد و به اختلافات دو کشور پایان داد. نمایندۀ ایران در این گفت وگوها میرزا تقی خان امیرکبیر بود. در جنگ جهانی اول قوای روس ارزروم را تصرف کردند و در ۱۹۱۸ نیروهای عثمانی شهر را بازپس گرفتند. انجمن دفاع از حقوق آناتولی شرقی، کنگره ای به ریاست مصطفی کمال پاشا (آتاتورک) در ارزروم برگزار و میثاق ملی را تنظیم کرد (۱۹۱۹). مهم ترین اثر تاریخی باقی مانده در ارزروم اولوجامع (مسجد عالی)، از بناهای عهد سلجوقی، است. شمس تبریزی مدتی در این شهر می زیسته و طریقت مولویه در آن جا پیروانی داشته است.