ثابت بن جابر بن سفیان بن عدی الفهمی مکنی به ابو زهیر از مردم مصر است . شاعری به نام و در قساوت و خونریزی معروف و در سرعت رفتار و دوندگی مشهور و در شعر گفتن توانا بود .
تابط شرا
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
( تأبط شراً ) تأبط شراً. [ ت َءَب ْ ب َ طَ ش َرْ رَن ْ ] ( اِخ ) ثابت بن جابربن سفیان بن عبدی الفهمی مکنی به ابوزهیر از مردم مضر است. شاعری بنام و در قساوت و خونریزی معروف و در سرعت رفتارو دوندگی مشهور و در شعر گفتن توانا بود. گویند هنگامی که آهوانی را در صحرا میدید فربه ترین آنها را درنظر میگرفت و بدنبال آن میدوید و در سرعت از آهو بازپس نمی ماند تا آنرا گرفته و کباب می کرد. در بدی و شرارت بدو مثل زنند. وقایع و روایات بسیاری در حق وی گفته اند و اشعار کثیری بدو منسوب است. در حدود سال 80 هَ. ق. وی را در سرزمین هدیلیان کشته و در غار «رخمان » افکندند. پس از چندی کشته وی را در غار یافتند. ( از اعلام زرکلی ، معجم المطبوعات و قاموس الاعلام ترکی ). در سبب ملقب شدن او به «تأبط شراً» اقوالی است از جمله صاحب منتهی الارب آرد: در باب وجه ملقب شدن او بدین لقب وجوهی است از جمله آنکه وی ترکش در بغل و کمان در دست گرفته در مجلس عرب آمد، پس زد بعض ایشان را. و از جمله وجوه ملقب شدن او بلقب مذکور در شمس العلوم مذکور است که او شکاردوست بود و خواهری داشت ، هرگاه از شکارگاه گوشت صید در توبره آوردی ، خواهرش گوشت از توبره برآوردی لیکن او نمیدانست که کدام کس از توبره گوشت صید برمیدارد. روزی ماری شکار کرد ودر توبره انداخت و به خانه آمد. خواهرش بدستور دست خود را در توبره انداخت تا گوشت بگیرد مار او را گزید. پس او فریاد کرد یا ابتا ان ثابتاً تأبط شرّاً؛ یعنی ای پدر من ، ثابت شرّی در بغل گرفته است. و لفظ تَاءَبَّط شَرّاً که علم است مبنی بود در هر سه حال یعنی رفع و نصب و جر و هرگاه تثنیه و جمع آن خواهند، استعانت به لفظ ذو نمایند و گویند: جأنی ذوا تأبط شراً و ذوو تأبط شرّاً. و در وقت نسبت تأبطی گویند و ترخیم و تصغیر آن نیامده است. ( منتهی الارب ). برای آشنایی با اشعار منسوب به وی یا اشعاری که درباره اوسروده اند رجوع به جهانگشای جوینی چ قزوینی ج 1 ص 197 و ج 2 ص 141، 142 و عیون الاخبار ج 1 ص 281 و نقودالعربیه ص 150 و عقدالفرید ج 1 ص 92، 164 و ج 2 صص 9-32، 330 وج 3 ص 154، 244 و ج 6 ص 157، 192 و ج 7 ص 4 و 129 شود.
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] تَأَبَّطَ شرّاً، لقب یکی از شاعران «صعلوک» (راهزن) در دوران جاهلیت است.
تَأَبَّطَ شرّاً، لقب یکی از شاعران «صعلوک» (راهزن) در دوران جاهلیت و نام کامل او ثابت بن جابربن سفیان بن عُمَیثِل بن عُدَیّبن کعب است و مادرش، اُمیمه، زنی از بنی قین بود. کنیه تأبّط شرّاً ابوزهیر و نَسبش از بنی فَهم بود و به جهت سیاهی رنگ پوست از «اَغْربة العرب» (سیاهان عرب) شمرده شده است، و این جماعت از کسانی بوده اند که از نظر عرب، پیوند و انتساب آنان به مادران بیش از پدران بوده است.
← القاب مختلف ثابت بن جابر
(۱) آقابزرگ طهرانی.
(۲) ابن حبیب، کتاب المحبّر، چاپ ایلزه لیشتن شتتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت.
(۳) ابن حزم، جمهره انساب العرب، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۴) ابن درید، کتاب الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بغداد ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۵) ابن سیده، المحکم و المحیط الاعظم فی اللّغه، قاهره ۱۳۷۷ـ۱۳۹۳/ ۱۹۵۸ـ ۱۹۷۳.
(۶) ابن قتیبه، الشعر والشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، مصر ۱۹۶۶.
(۷) ابن منظور.
(۸) ابوالعلاء معرّی، الفصول والغایات فی تمجیدالله و المواعظ، چاپ محمود حسن زناتی، قاهره ۱۹۷۷.
(۹) ابوالفرج اصفهانی.
(۱۰) عبدالملک بن قریب اصمعی، الاصمعیّات، چاپ احمدمحمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۳۷۵/۱۹۵۵).
(۱۱) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱، نقله الی العربیّه عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴.
(۱۲) عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة الادب و لب لباب لسان العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۹۶۷ـ۱۹۸۰.
(۱۳) رژیس بلاشر، تاریخ الادب العربی، ترجمه ابراهیم کیلانی، دمشق ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
(۱۴) تأبّط شرّاً، دیوان تأبّط شرّاً و أخباره، چاپ علی ذوالفقار شاکر، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۱۵) اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیّة، چاپ احمد عبدالغفور عطّار، بیروت، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ ش.
(۱۶) یحیی بن علی خطیب تبریزی، شرح القصائد العشر، چاپ فخرالدّین قباوه، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۱۷) یوسف خلیف، الشّعراء الصّعالیک فی العصر الجاهلی، قاهره ۱۹۸۶.
(۱۸) زرکلی.
(۱۹) حسن بن حسین سُکَّری، شرح اشعار الهذلیّین، چاپ عبدالستّار احمد فرّاج و محمود محمد شاکر، قاهره ۱۳۸۴/۱۹۶۵.
(۲۰) علی بن حسین علم الهدی، امالی المرتضی: غررالفوائد و دررالقلائد، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست تهران.
(۲۱) عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی، بیروت ۱۹۹۲.
(۲۲) احمدبن محمد مرزوقی، شرح دیوان الحماسه، چاپ احمد امین و عبدالسلام هارون، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۲۳) مفضّل ضبّی، المفضّلیّات، چاپ احمدمحمد شاکر و عبدالسلام محمدهارون، قاهره (۱۳۸۳/ ۱۹۶۳).
تَأَبَّطَ شرّاً، لقب یکی از شاعران «صعلوک» (راهزن) در دوران جاهلیت و نام کامل او ثابت بن جابربن سفیان بن عُمَیثِل بن عُدَیّبن کعب است و مادرش، اُمیمه، زنی از بنی قین بود. کنیه تأبّط شرّاً ابوزهیر و نَسبش از بنی فَهم بود و به جهت سیاهی رنگ پوست از «اَغْربة العرب» (سیاهان عرب) شمرده شده است، و این جماعت از کسانی بوده اند که از نظر عرب، پیوند و انتساب آنان به مادران بیش از پدران بوده است.
← القاب مختلف ثابت بن جابر
(۱) آقابزرگ طهرانی.
(۲) ابن حبیب، کتاب المحبّر، چاپ ایلزه لیشتن شتتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت.
(۳) ابن حزم، جمهره انساب العرب، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۴) ابن درید، کتاب الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بغداد ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۵) ابن سیده، المحکم و المحیط الاعظم فی اللّغه، قاهره ۱۳۷۷ـ۱۳۹۳/ ۱۹۵۸ـ ۱۹۷۳.
(۶) ابن قتیبه، الشعر والشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، مصر ۱۹۶۶.
(۷) ابن منظور.
(۸) ابوالعلاء معرّی، الفصول والغایات فی تمجیدالله و المواعظ، چاپ محمود حسن زناتی، قاهره ۱۹۷۷.
(۹) ابوالفرج اصفهانی.
(۱۰) عبدالملک بن قریب اصمعی، الاصمعیّات، چاپ احمدمحمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۳۷۵/۱۹۵۵).
(۱۱) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱، نقله الی العربیّه عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴.
(۱۲) عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة الادب و لب لباب لسان العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۹۶۷ـ۱۹۸۰.
(۱۳) رژیس بلاشر، تاریخ الادب العربی، ترجمه ابراهیم کیلانی، دمشق ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
(۱۴) تأبّط شرّاً، دیوان تأبّط شرّاً و أخباره، چاپ علی ذوالفقار شاکر، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۱۵) اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیّة، چاپ احمد عبدالغفور عطّار، بیروت، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ ش.
(۱۶) یحیی بن علی خطیب تبریزی، شرح القصائد العشر، چاپ فخرالدّین قباوه، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۱۷) یوسف خلیف، الشّعراء الصّعالیک فی العصر الجاهلی، قاهره ۱۹۸۶.
(۱۸) زرکلی.
(۱۹) حسن بن حسین سُکَّری، شرح اشعار الهذلیّین، چاپ عبدالستّار احمد فرّاج و محمود محمد شاکر، قاهره ۱۳۸۴/۱۹۶۵.
(۲۰) علی بن حسین علم الهدی، امالی المرتضی: غررالفوائد و دررالقلائد، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست تهران.
(۲۱) عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی، بیروت ۱۹۹۲.
(۲۲) احمدبن محمد مرزوقی، شرح دیوان الحماسه، چاپ احمد امین و عبدالسلام هارون، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۲۳) مفضّل ضبّی، المفضّلیّات، چاپ احمدمحمد شاکر و عبدالسلام محمدهارون، قاهره (۱۳۸۳/ ۱۹۶۳).
wikifeqh: تابط_شرا
کلمات دیگر: