کاث

کاث (کات) شهری کهن در سرزمین خوارزم است.
دهخدا، علی اکبر، لغتنامهٔ دهخدا، چاپخانهٔ بانک ملی، تهران.
مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، ۱۳۴۵.
ایالت خوارزم در ابتدای سدهٔ میانه دو پایتخت داشت؛ گرگانج در جانب باختری رود آمودریا و کاث در جانب خاوری این رود. در پایان سدهٔ ۴ قمری کاث دیگر از شهرهای مهم خوارزم نبود. احتمالاً طغیان های مکرر آمودریا باعث ویرانی شهر گردید؛ زیرا هر طغیان رود، چند محله از شهر را خراب می کرد و در نهایت کار به جایی رسید که کاث در ردیف شهرهای بی اهمیت درآمد.
مغولان به کاث خرابی وارد نکردند و حتی ابن بطوطه که از این شهر دیدن کرده، آن را شهرک زیبایی یاد می کند.
در پایان سدهٔ ۸ قمری شهر به دست تیمور ویران شد؛ ولی پس از آن، خود او دستور به بازسازی اش داد.

پایتخت قدیم خوارزم در شرق رودخانه جیحون. موسوم به شهرستان. مرکز بازرگانی خوارزمیان با غزان و خزران. شهر به فاصله کمی در ساحل راست رودخانه جیحون و در اطراف نهری به نام جردور که از میان شهر می گذشت، واقع شده بود و بازار شهر در دو طرف این نهر داشت و مسجد نیز در میان بازار بود. خوارزمشاهیان در این شهر به تخت می نشستند. شهر در اوایل قرن ۴ق براثر طغیان رودخانه آسیب بسیار دید و کهندژ و قصر خوارزمشاهیان و مسجد جامع و زندان شهر ویران شد. اعتبار شهر کاث پس از سقوط سلسله خوارزمشاهیان به دست مأمون بن محمداَمیر گرگانج در اواخر قرن ۴ق، روبه کاهش نهاد و طغیان های مکرر رودخانه جیحون سبب سقوط آن گردید. کاث در دوران مغولان در قلمرو جغتاییان قرار گرفت. ابن بطوطه، کاث را شهری کوچک و زیبا دیده بود. امیرتیمور در اواخر قرن ۸ق آن را ویران کرد. اما باروی آن را دوباره ساخت. ویرانه های شهر قدیم کاث در کنار شهر جدید کاث باقی است و به نام مقبره ای منسوب به شیخ عباس ولی منسوب است.