درگز

شهر درگز ، شهری با سابقه درخشان تاریخی ، شهری که قبلاً به نام ابیورد معروف بوده و در تاریخ فکر و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد می کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته اند . شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده ، در 3 کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد ، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر درگز به حدو د هفت هزار سال پیش می رسد ، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می باشد . »



اطلاعات جغرافیایی شهرستان درگز
شهرستان درگز از جمله شهرستانهای شمال استان خراسان است که بین29. 58 تا37. 59طول جغرافیایی و 43. 37تا 55. 36عرض جغرافیایی واقع شده است .
از شمال به جمهوری ترکمنستان و از شرق به شهرستان مشهد ، از جنوب به شهرستانهای چناران و قوچان و از مغرب به شهرستان قوچان محدود است .
وسعت آن 4194 کیلومتر مربع معادل 4/1 درصد مساحت کل استان است . درگز در فاصله 123 کیلومتری شهر قوچان و 258 کیلومتری شهر مشهد قرار گرفته است . ارتفاع آن از سطح دریا 480 متر می باشد .
این شهرستان با جمهوری ترکمنستان حدود 25/155 کیلومتر مرز مشترک دارد . شهرستان درگز عمدتاً کوهستانی می باشد و فقط دشت درگز در میان رشته کوههای هزار مسجد پست و هموار است . دو رودخانه دائمی به نامهای درونگرو حاتم قلعه ( زنگلانلو ) با آبی هر کدام حدود 800 لیتر در ثانیه و دو رودخانه فصلی به نامهای کال شور صداقت و گرنی در آن جریان دارند .
در کتابها و منابع و اسناد تاریخی از درگز با نامهای داراگرد – نیسایا ( نساء ) آپاوارتاکی ابیورد و نساباورد و نسادرون و ابیورد و خاوران یاد شده است .
درگز از سال 1329 در تقسیمات کشوری شهرستان شده است .
شهرستان درگز دارای چهار بخش ( مرکزی ، چاپشلو ، نوخندان و لطف آباد ) شش دهستان ( تکاب ، قره باشلو ، میانکوه ، دیباج ، درونگر و شهرستانه ) 4 شهر می باشد .

اطلاعات جمعیتی شهرستان درگز
کل جمعیت شهرستان درگز 79436 نفر می باشد . که از این تعداد جمعیت45209 نفر شهری و 34227روستایی می باشند
میزان موالید خام این شهرستان 7/15درهزار و میزان مرگ خام آن 8درهزار است که میزان رشد طبیعی جمعیت این شهرستان 0. 7 درصد است .
میزان تراکم نسبی یا نفر در کیلومترمربع شهرستان 18. 9می باشد.
از کل جمعیت شهرستان 1. 5درصد را جمعیت زیر یک سال و 6. 8درصد را جمعیت بالای 65 سال، تشکیل میدهند.

جغرافیای تاریخی و پیشینه شهرستان درگز

شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد ، نسیایا ، آپاوارتاکن ، باورد ، ابیورد ، اتک ، نسایا ، نسا ، درون ، خاوران و دریجز نامیده می شده است .
ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال 1261 هـ . ش / 1882 م ، کنارة آباد و تاریخی آن ، از تجن تا نزدیکی عشق آباد ، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید .
درباره نامگذاری این شهرستان ، تا کنون داوری های گوناگونی داده شده است . شماری گفته اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته ، به « دره گز » سرشناس شده است ، که این نامگذاری درست نیست .
داوری درست تر ، از سده 3 پ . م ، یعنی زمان اشکانیان است . پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان برخاستند ، اشک اول ( ارشاک ) در ضمن نبرد کشته شد ، ولی برادرش تیرداد به پیروزی رسید و شهری به نام داراگرد ، در پارتیای اصلی بنیاد گذارد . آپاوارتاکن ، که بعضی آن را پارتیای اصلی و شماری پارتیای ویژه نوشته اند، به ناحیه شمال پارت گفته می شود.
پیرنیا بر پایه نوشته های تاریخ و جغرافی نگاران پیشین ، پارت اصلی را کوهستان و دشت کردان در خراسان و اتک و به بیان دیگر بین بیابان مشهد و کویر خوارزم دانسته است .
بنابراین نواحی درگز ، بجنورد ، اسفراین ، قوچان ، شیروان و کلات در قلمرو پارت اصلی قرار داشته است . ایزیدورخاراکسی که در سده 3 پ . م می زیست ، محل شهر دارا را در شمال پارت تعیین کرده و به آن « آپاوارتانن » گفته اند .
ژوستن ( سده 2 پ . م ) محل این شهر را در دامنه کوه زاپاتنن و پلین ، دانشمند رومی ( سده 1 پ . م ) در دامنه کوه آپاوارتن دانسته اند . ژوستن ، آپاروارتن ، کوه ابیورد که در گذشته باورت / بااورت و سپس باورد می گفتند ، دانسته است .
دایرة المعارف اسلامی ، ابیورد را سرزمین نیاکان اشکانی و محل شهر دارا را در آن جا تعیین کرده است . بنابراین بایستی شهر « دارا » در دامنه کوههای درگز قرار داشته باشد .
از آن جا که به گفته پلوتارک و تائیدهارولد لمب ، نویسنده کتاب قدم به قدم با اسکندر ، دارا ، آخرین پادشاه هخامنشی در این ناحیه کشته شده است ، اشکانیان نام پایتخت نخستین خود را « داراگرد » نهاده اند . « گرد » در روزگار کهن ، به معنای شهر بوده ، واژگان سیاوش گرد ، پیروزگرد ، بروگرد ( بروجرد ) ، بیژن گرد ، خسروگرد و… بیانگر نام سازنده و شهر است و داراگرد یعنی شهر دارا نیز روی همین معنا پدید آمده است .
در روزگار ساسانیان تغییرات زیادی در حد و حدود شهرهای این منطقه صورت می گیرد و ابیورد که شامل منطقه وسیعی بوده و تا دامنه کوههای درگز گسترده بوده است ، مرکزیت پیدا می کند .
حاکم ابیورد را « بهمنه » می نامیدند که به صلح تسلیم مسلمانان شد . پس از تسلط اعراب این سرزمین یکی از پایگاههای مهم مسلمانان قرار گرفت .
بعضی از محققان این چنین اظهار نظر کرده اند که در قلعه داراگرد که در زمان ساسانیان مرکز روحانیون زرتشتی و دارای ضرابخانه بوده است ، در اواخر قرن اول هجری قمری سکه ضرب شده است .
حدود منطقه ابیورد در این زمان از سرخس تا نسا گسترده بوده است . این سرزمین که در انتهای دشت قراقوم بر سر راه قبایل مختلف مهاجم دشتهای داخلی آسیا در ابتدای اولین خطه جلگه های حاصلخیز خراسان . . .

شهری در خراسان