کلمه جو
صفحه اصلی

تاریخ گیلان

دانشنامه عمومی

تاریخ گیلاننبو
گیلان منطقه ای تاریخی در حدود دلتای رود سفیدرود است که میهن مردم گیل در دوران باستان بود. به ساکنان ایرانی کنونی آن که به زبان گیلکی تکلم می کنند گیلک گفته می شود. سرزمین گیلان از نظر داشتن کتاب های تاریخی در وضعیت خوبی است و وقایع این خطه از سال ۸۸۰ قمری تاکنون به صورت نسبتاً مشروح و منظمی ثبت شده است. ساکنین این سرزمین خصوصاً دیلمیان تأثیرگذاری زیادی بر تاریخ همسایگانشان و حتی بر خلافت داشتند.
یافته های باستانشناسی در گیلان نشان دهنده وجود تمدن هایی سه هزار ساله چون مارلیک و املش است که آثار باستانی خبر از خبرگی سازندگان و ثروتمندی مردمان این سرزمین می دهد. تا قرن هفتم پس از میلاد گیلان در حوزه نفوذ امپراطوری های پی در پی هخامنشی، سلوکی، پارتی و ساسانی که بر ایران حکم می راندند قرار داشت.
در هجوم عرب ها دیلمیان مقاومت شدیدی در برابر اشغالگران عرب نشان دادند و گیلان به اشغال آنان در نیامد. دیلمیان پذیرش اسلام را با مذهب تشیع آغاز کردند و از فرق شیعه، مذهب زیدیه، اولین و پرطرفدارترین آنان در گیلان بود.

دانشنامه آزاد فارسی

تألیف عبدُالْفَتّاح فُومَنی، کتابی به فارسی، نوشته شده در قرن ۱۱ق، در تاریخ. در این کتاب حوادث بیش از یک قرن تاریخ گیلان، از اواخر سلطنت شاه اسماعیل اول تا جلوس شاه صَفی آمده است. کتاب به لحاظ ثبت اصطلاحات فراوان اداری، مالی و ارضی رایج در دورۀ صفوی اهمیت بسیار دارد. نخستین بار این کتاب را برنارد دورن در ۱۸۵۴م در سن پترزبورگ به چاپ رساند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تاریخ گیلان، کتابی درباره وقایع گیلان از ۹۲۳ تا ۱۰۳۸، به فارسی، تألیف عبدالفتاح فومنی در قرن یازدهم است.
مؤلف، حوادث بیش از یک قرن گیلان را در دوران شاهان صفوی، از اواخر سلطنت شاه اسماعیل اول (۹۰۵ـ۹۳۰) تا جلوس شاه صفی (۱۰۳۸)، در یک مقدمه و دو فصل شرح داده است.
وی در مقدمه انگیزه نگارش این تاریخ محلی را ذکر کرده و بر ثبت رویدادهای مهم گیلان ــ که در کتابهای تاریخی نیامده ــ تأکید کرده است.
← موضوعات این کتاب
(۱) محمدتقی پوراحمد جکتاجی، «بقاع متبرکه و اماکن مذهبی گیلان»، در کتاب گیلان، تهران: گروه پژوهشگران ایران، ۱۳۷۴ش.
(۲) یاسنت لویی رابینو، ولایات دارالمرز ایران: گیلان، ترجمه جعفر خمامی زاده، تهران ۱۳۵۷ش.
(۳) عبدالفتاح فومنی، تاریخ گیلان: در وقایع سال های ۹۲۳ـ ۱۰۳۸ هجری قمری، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۹ش.


[ویکی نور] تاریخ گیلان، اثر ملا عبدالفتاح فومنی درباره تاریخ محلی ایران که به زبان فارسی نوشته شده است.
نویسنده تاریخ گیلان با این که با حکم شاه عباس صفوی، مأمور تنقیح محاسبات چهارده ساله گیلان بیه پس شده و در این زمینه دقت و امعان نظر داشته است، اهل قلم و نویسنده خوبی نیست. عبارات کتاب سلاست و روانی ندارد و گاهی معنی صحیح و اصلی جمله ها، زیر عبارات پیچیده و نارسا پوشیده و پنهان می ماند. عبدالفتاح مردی گوشه نشین بود و پاره ای از سوانح و اتفاقات عجیب گیلان، او را وادار به نوشتن این کتاب کرد. از مردی گوشه نشین که بعدا گرفتاری های اداری و دیوانی نیز پیدا کرده است، بیش از این توقع داشتن، از انصاف دور است.
چون این تألیف در تاریخ حالات و حکایات گیلان بوده، به «تاریخ گیلان» موسوم شده و مرتب بر دو فصل و چهار مقاله می باشد.
فصل اول - در حالات ادبار و انکسار دولت مظفر سلطان مرحوم والی گیلان بیه پس رشت و انقراض دولت سلاطین اسحاقیه که از آن زمان الی الآن مدت ممتد یک صد و چهل و دو سال مصروف شده است.
فصل دوم- در احوال جلای مغفوری خان احمدخان حاکم و والی ولایت بیه پیش لاهیجان و ابتلای پسران شاه جمشیدخان و به قتل رسیدن امیر سیاوش خان حاکم گسکر و عصیان امیر حمزه خان طالش - حاکم آستارا - و به قتل آمدن او در ولایت شیروان و استیصال ملوک مازندران و تصرف نمودن سلاطین صفویه در ممالک گیلان و مازندران و غیر آن.


کلمات دیگر: