کیهان شناسی

کیهان شناسی (به انگلیسی: Cosmology) مطالعه سرآغاز، تکامل و سرانجام نهایی جهان است. کیهان شناسی فیزیکی عبارت است از مطالعه آکادمیک و علمی سرآغاز، تکامل، ساختارهای بزرگ مقیاس و دینامیک جهان و سرانجام نهایی جهان می پردازد و همچنین در پی کشف قوانین علمی حاکم بر این حقایق می باشد. کیهان شناسی مذهبی (یا اساطیری) عبارت است از پیکره ای از باورها که برآمده از متون و رسوم تاریخی، اساطیری، دینی و قومیتی در مورد خلقت و فرجام شناسی می باشند.

کیهان شناسی (cosmology)
شاخه ای از اخترشناسی، برای بررسی ساختار و تحول عالم به مثابۀ یک کلّ. کیهان شناسان «الگوهای عالم» را به صورت ریاضی مدون می سازند و خواص بزرگ مقیاس آن ها را با خواص عالمِ قابل مشاهده مقایسه می کنند. کیهان شناسی نوین، در دهۀ ۱۹۲۰، با کشف عالمِ در حال انبساط آغاز شد. این کشف نشان می داد عالم با انفجاری موسوم به مِهبانگپیدا شده است. دیدگاه دیگر، یا نظریۀ حالت پایا که اکنون رد شده است، مدعی بود که عالم خاستگاه یا سرآغازی ندارد و علت انبساط آن آفرینش بی وقفۀ مادۀ جدید است. نتایجی که از نظریه های حالت پایدار و مِهبانگ به دست می آیند بسیار متفاوت اند. مثلاً، اگر نظریۀ حالت پایدار صحیح باشد، نسبت شمار کهکشان ها به واحد حجم با افزایش فاصله بی تغییر می ماند؛ اما اگر نظریۀ تکاملی درست باشد، با افزایش فاصله، نسبت یاد شده افزایش خواهد یافت و بنابراین هرچه به دورتر نگاه کنیم، به سبب محدودیت سرعت نور، گویی در حال نگاه کردن به زمان گذشته ایم و عالم را در حالی می بینیم که رفته رفته فشرده تر می شود. تازه ترین شمارش منابع رادیویی ضعیف نشان داده است که نسبت تعداد این منابع به واحد حجم، با افزایش فاصله، زیاد می شود. این امر الگوی تکاملی را تأیید می کند. به علاوه، براساس نظریۀ حالت پایدار، آمیختگی کهکشان های نو و کهنه در فواصل کم و زیاد همانند است، در حالی که براساس نظریه های تکاملی، با افزایش فاصله، نسبت اجسام جوان روبه فزونی خواهد گذاشت. با این که ماهیت اختروَش ها هنوز معیّن نیست، اجسام جوانی به نظر می رسند و فقط در انتقال به سرخ به فراوانی یافت می شوند، بنابراین به زمان های بسیار دور برمی گردند. پرتعدادبودن آن ها دلیل بطلان نظریۀ حالت پایدار است. تابش زمینۀ کیهانی گواه دیگری بر نظریۀ مِهبانگ است. این تابش نخستین بار در ۱۹۶۵ مشاهده شد و می توان آن را مانند تابش پیش بینی پذیری از پی آمدهای مِهبانگ تعبیر کرد. اگر این تشخیص پذیرفتنی باشد، می توان از دمای فعلی تابش زمینه ای چنین برآورد کرد که کدام اتم ابتدایی در مراحل اولیۀ انبساط عالم موجود بوده است. بدین ترتیب نسبت ابتدایی هیدروژن به هلیوم را می توان حدس زد. این حدس کاملاً با نتایج حاصل از مشاهده مطابقت دارد. نهایتاً، تا آن جا که از داده های رصدی برمی آید، هیچ نشانی از نوعی کاهش آهنگ انبساط و در نتیجه مدرکی برای دفاع از الگوهای نوسانی عالم در دست نیست. این الگوها زمانی مطرح شدند که احتمال می رفت آهنگ انبساط عالم کند نشده، بلکه در واقع، برعکس شده و انقباض جای انبساط را گرفته است.