شرق

شرق یکی از چهار جهت اصلی در جغرافیا است. خاوَر واژه ای پارسی برابر با شرق عربی است.
خاور میانه
خاور دور
خاورشناسی
خاورشهر
البته در اصل خاور در زبان پارسی، بازماندهٔ واژهٔ خوربران یا «خوروران» (جای بردن خورشید، جای غروب خورشید) یعنی غرب است. در پارسی به شرق «خوراسان» (که همین نام را روی استان خراسان گذاشتند زیرا شرق ایران بزرگ بود) و به شمال «اپاختر» (واژهٔ امروزی باختر نیز که به غرب گویند بازماندهٔ اپاختر است) گویند.
فرهنگ فارسی عمید و لغت نامه دهخدا این را تایید می کند. مثلاً در بیتی از رودکی، «مهر دیدم بامدادان چون بتافت، از خراسان سوی خاور می شتافت» یا در بیتی از خاقانی «چون پخت نان زرین اندر تنور مشرق، افتاد قرص سیمین اندر دهان خاور» به معنی اصیلش آمده است.
خاور در بعضی از لغت نامه های قدیمی تر، از جمله برهان قاطع و آنندراج، به هر دو معنی ذکر شده است.

شرق (east)
یکی از چهار جهت اصلی در قطب نما، نشان دهندۀ بخشی از افق و محل طلوع خورشید. وقتی روبه شمال می ایستیم، شرق در سمت راستِ ما قرار دارد. خورشید، و بنابراین شرق، در ادیان گوناگون جایگاه ویژه ای دارد. معابد باستانی محراب هایی در سمت شرقی داشتند تا بتوانند مراسمِ قربانی و دیگر مراسم را رو به خورشیدِ در حال طلوع اجرا کنند. در قرن ۲م، برای مسیحیان رسم شده بود روبه شرق عبادت کنند و اجساد مردگان را هم درحالی دفن کنند که پای آن ها روبه شرق باشد تا در رستاخیز عیسی مسیح، روبه سمتی باشند که مسیح از آن سمت خواهد آمد.

شرق (روزنامه). شرق (نخستین شماره: ۲ شهریور ۱۳۸۲ / ۲۴ اوت ۲۰۰۳) روزنامه و وبگاهی خبری به زبان فارسی و اصلاح گرا در ایران است که در گسترهٔ سراسری پخش و برخط نشر می شود.
• «ما، مردم ایران، پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، با تمام توان به صحنه آمدیم تا برای گسترش فرهنگ درجامعه تلاش کنیم. تلاشی که درنهایت میوه آن، روزنامه هایی تأثیرگذار، مانند روزنامه «شرق» هستند.» ۳۱ دسامبر ۲۰۱۲ / ۱۱ دی ۱۳۹۱ -> محمدجواد حق شناس
• «این روزنامه یکی از خواندنی های موردعلاقهٔ من بوده و حضورش مرا، به امید فردا دلخوش داشته است… تا آنجا که می دانم، چندبار در محاق توقیف افتاده اما پس از آن بی درنگ منتشر شده. او راهنمای بسیاری از هم میهنانم- از جمله خود من- بوده است… حضورش همیشگی باد و تلاش کارگزارانش، استوار…» ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> سیمین بهبهانی
• «... هرروز صبح منتظرم تا روزنامه به دستم برسد و بادقت تمام مطالبش را می خوانم… روزنامهٔ مورد اعتمادم…» ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> عزت الله انتظامی
• «آفتاب همیشه از طلوع می کند. ما هم هرروز منتظر طلوع آفتاب شرق هستیم که روی حقایق نور بپاشد. روزنامه خواندن عادت ما شده! بدون آفتاب کم نور می شود… و حتی عادت کردیم، برای آفتابی شدن، را به اسامی همدیگر بخوانیم… حالا شرق همه گیر شده و آرزو می کنم همیشگی هم بشود. تا روزی فرزندان من دومیلیون امین شماره اش را ببینند و برایش جشن بگیرند. در کنار بقیه روزنامه های دیگر که با سلایق دیگر همخوان است. چه روز خوبی می شود آن روز! جای من خالی!»رضا کیانیان ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> شرق
• « و اهالی اش در این سال ها کوشیده اند که گرانجانی کنند و شرف قلم را حتی الامکان پاس دارند. اگر نتوانستند آب بیاورند، حداقل کوزه ای نشکسته اند و این تعهد اخلاقی و پایبندی به مسوولیت حرفه ای روزنامه نگاری در خور تقدیر است.»هادی خانیکی ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> شرق
• « در دوران مهرورزی گاهی به عنوان تنها صدای بازمانده از دوران اصلاحات کوشیده تا جایگاه روشنگری مطبوعات را حفظ کند. با همه تنگی گذرگاه عافیت، جریده نرفت.»w:فرهاد توحیدی ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> شرق
• « هر وقت از من مطلبی خواستند اگر فرصتی داشتم، بی درنگ اجابت کردم. هربار گفت وگویی با این روزنامه رخ داده، از بهترین برخوردهای رسانه ای با من بوده. روزنامه مستقلی مثل شرق، یکی از ارکان فرهنگی- اجتماعی ماست… من همیشه خاطره خوشی دارم از مطالعه این روزنامه و رفتار اهالی اش، چرا که صاحب خبرنگاران حرفه ای است و همیشه مقالات و گزارش ها و گفت وگوهای وزینی دارد.»ضیاء موحد ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> شرقی ها
• « قطعاً لوموند، گاردین یا واشینگتن پست نیست و صدالبته که قرار هم نیست باشد. هروقت، از نظر رشد و توسعه d سیاسی جامعه ما هم به پای آن جوامع رسید، شرق هم علی القاعده می شود گاردین. اما در همین جامعه خودمان و با ویژگی ها و مختصاتی که دارد، شرق، انصافاً یک سروگردن از فضای رسانه ای جامعه اش بالاتر می ایستد.» -> شرق
• «نخستین و بنیادی ترین ویژگی آن، موفقیت در جلب اعتماد عمومی است. اعتماد عمومی را بحق باید بالاترین و مهم ترین دستاورد یک رسانه دانست.»• «بسیاری از مطبوعات و رسانه های دیگر به عنوان وابسته به مراکز و جریانات سیاسی تلقی می شوند اما «شرق» توانسته با مداومت و ایستادگی روی اخلاق حرفه ای به عنوان یک رسانه مستقل، شناخته شود.»• «این روزنامه حاضر نیست مثل آب خوردن و صرفاً به واسطه ملاحظات و انگیزه های سیاسی، هرچه را که خواست به مخالفان و دیگران نسبت دهد.»• «بزرگ ترین دستاورد شرق آن است که خوانندگانش به کنار، حتی مخالفان و دشمنانش هم به درستی آنچه می نویسد، باور دارند و آشکار یا نهان، به آن استناد می کنند.» ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> صادق زیباکلام
• «یکی از روزنامه های مورد علاقه ام در این بیش از ۳۰ سال ارتباط مستمر با مطبوعات، روزنامهٔ شرق بوده است. اول از همه به خاطر اسمش که باری فرهنگی داشته برای من که کارم با کلمه و اندیشه پیوند دارد. بعد هم لوگو ساده اما شاخص این روزنامه همیشه برایم جذاب بود.» ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> سهیل محمودی
• «من از طرفداران روزنامهٔ شرق هستم، چیزهای زیادی از این روزنامه آموختم و برای من مانند دانشگاه است.»• «روزنامهٔ شرق خیلی از حقایق را می نویسد و سرسری از روی موضوع ها نمی گذرد، خواننده را گمراه نمی کند و آنها را به فکر وامی دارد.»• «کسانی که در این روزنامه کار می کنند، مانند ما دوست دارند به نسل جوان کمک کنند و صورت درست یک موضوع را به خوانندگان منتقل کنند.» ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> گلپا
• «امید که فرصت گفت وگو در کماکان مهیا باشد و ادبیات و رفتار خشن با متانت روزنامه به مسیر عقلانیت و آرامش گرفتار آید.»کریم ارغنده پور ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> شرق
• «روزنامه شرق با بهره گیری هوشمندانه از فضای فعال فرهنگی و محیط سالم رسانه ای می توانست علاوه بر اینکه صدای مردم و خواست های روبه رشد آنان را بازتاب دهد، با تکیه بر مطالبات انسانی و حقوق شهروندی مصرح در قانون اساسی، چشم اندازهای جدیدی از جامعه آینده را ترسیم کند که روشنفکران عرصه عمومی بتوانند به نقد خردورزانه و دایمی وضعیت موجود برای رسیدن به گستره صلح اندیشی و رونق محیط زیست و زدودن زنگار خشونت و جهل از چهره جوامع بشری بکوشند و این را وظیفه ای مبرم بشناسند. فرض محال نیست که مصالح کشور و منافع مردم، فراتر از دسته بندی های سیاست بازانه شمرده شود.» ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> جواد مجابی
• «روزنامه شرق که با امیدهایی بزرگ آغاز شد … همین قدر که توانسته است جایگاهی برای بسیاری از جوانان نویسنده بااستعداد و دلسوز ما و خوانندگانی تشنه دانستن و دلزده از خودشیفتگی ها و خودکوچک بینی های این و آن فراهم کند، نعمتی است که قدر آن را باید دانست.» ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> ناصر فکوهی
• «بی گزافه می گویم که همچون برادر بزرگش همشهری آغاز برهه تازه و متفاوتی در عرصه روزنامه نگاری ایران بود. اگر می توانیم تحول روزنامه نگاری پس از انقلاب را به دو دوره «پیش و پس» از انتشار همشهری تقسیم کنیم، به همان مقیاس می توان انتشار شرق را آغاز برهه ای تازه و متفاوت در طعم و تنوع و شکل و شمایل و بسته بندی روزنامه ایرانی به شمار آورد.» -> شرق
• «... با مهارتی ستودنی همواره است…»احمد پورنجاتی ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> شرقیده
• «تفاوت ها اگر نوآورانه و اصیل باشد، فضای رفتارهای رسانه ای، هنجار و ارتباطات را پویا می کند. آیا متفاوت و پایبند به اصالت و خلاقیتِ روزنامه نویسی در سپهر رسانه ای ماست؟ پاسخ من مثبت است.» -> شرق
• « می داند زمان ایستا و منجمد نیست و نباید آن را به حال خود رها کرد. دست کم باید نه تنها به نیاز حداقلی امروز مخاطبان پرانتظار پاسخ داد، بلکه باید فردا را هم دید. چون امروز، خودِ فرداست.» -> شرق
• « می داند قدرت کلمه تنها در متقاعدکردن نیست. در همراهی کردن برای رسیدن به درک و دریافت نو به نوست. پس فرهنگ، ادبیات و هنر را قدر می نهد چون می داند از اجاق گذشتگان به جای خاکستر، باید شعله ها را نگه داشت.» -> شرق
• «ادبیات ، ادبیات روزنامه نویسی «شرق» پویا و ساختارمند و شکل و شمایل صفحات برانگیزاننده، متوازن و متین است.»فریدون صدیقی ۲۶ آوریل ۲۰۱۴ / ۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ -> شرق

[ویکی فقه] شرق از جهات چهارگانه، و به سمت طلوع خورشید گفته می شود و عنوان یاد شده به مناسبت در باب طهارت به کار رفته است.
تخلی رو و پشت به قبله جایز نیست و به قول مشهور، ترک آن بااندکی انحراف از قبله به راست و چپ محقق می‏شود؛ لیکن از برخی قول به وجوب روکردن به سمت شرق یا غرب نقل شده است که لازمه آن حرمت تخلی مابین مشرق و مغرب است. البته مشهور امر رو به مغرب یا مشرق کردن هنگام تخلی را- که مفاد برخی روایات است- حمل بر استحباب کرده‏اند؛ زیرا لازمه رو و پشت نکردن به قبله در مناطق واقع در شمال مکه، رو به مشرق یا مغرب کردن است.

[ویکی الکتاب] تکرار در قرآن: ۱۷(بار)
(به فتح ش،ر) و شروق. طلوع آفتاب. اشراق: روشن شدن (مجمع - مفردات) . زمین به نور پروردگارش روشن شد. مشرق: اسم مکان است یعنی محل طلوع . شرقی چیزیکه منسوب به شرق است (ناحیه شرقی - طرف شرقی) . درخت میوه اگر در وسط باغ باشد پیوسته آفتاب گیر بوده میوه‏اش کاملا می‏رسد بر خلاف‏آن که در شرق و غرب باغ بوده باشد گویند مراد از آیه چنین درختی است. . ظاهراً منظور ناحیه شرقی معبد بیت المقدس است یعنی از اهلش در مکان شرقی کناره گرفت. مراد وقت اشراق شمس است . مشرق به صیغه فاعل کسی است که وارد وقت طلوع شود . در حالیکه به وقت طلوع آفتاب داخل می‏شدند صیحه آنها را گرفت ایضاً آیه 60. شعراء. * . یعنی همه زمین مال و ملک خداست زیرا اگر کره زمین را در نظر بگیریم نصف آن مشرق و نصف دیگر مغرب است در وسط فقط یک چیز اعتباری می‏ماند و شرق و غرب همه آن را شامل می‏شود. درآیه به طور تغلیب مشرقین آمده و در آیه . ظاهراً مراد از «اَلْاَرْض» ارض فلسطین است . مشرق، مشرقین، مشارق‏ ، ، . در توجیه مفرد و تثنیه و جمع آمدن مشرق و مغرب معروف است، غرض از مشرقین و مغربین، مشرق و مغرب زمستان و تابستان است، منظور از مشارق و مغارب مشرق و مغرب روزهای سال است که آفتاب هر روز از یکی طلوع و در یکی غروب می‏کند. نا کفته نماند: مشرق و مغرب معلوم است ولی مراد از مشرقین و مغربین شاید مشرق و مغرب آفتاب و ماه باشد. آقای محمد امین سلدوزی رفیق دانشمندم احتمال داده‏اند که مشرق و مغرب جنّ و انس است که سوره رحمن درباره آن دو است و پیوسته هر دو را مخاطب قرار می‏دهد. امّا مشارق و مغارب: هر جای زمین مشرق و مغرب است زیرا زمسن در اثر حرکت وضعی. شب و روز پیوسته در اطراف آن می‏گردد مثلا ممالک‏اپون، کره، چین، کشمیر، افغانستان، ایران، عراق، عربستان، سودان، اگر از ژاپون حساب شود هر یک در غرب دیگری و اگر از سودان حساب شود هر یک در مشرق دیگری قرار گرفته‏اند. پس هر یک نسبت به ما قبل مغرب و نسبت به ما بعد مشرق اند. بدین ترتیب تمام سطح زمین هم مشرق و هم مغرب اند، مراد از مشارق و مغارب باید اینها باشند. می‏توان دانست و می‏شود گفت: منظور مشارق و مغارب تمام ستارگان است. در صافی ذیل «رَبُّ الْمَشْررقَینِ...» از احتجاج نقل شده که از امیر المؤمنین علیه السلام از این آیه سؤال شد فرمود: مشرق زمستان علیحده و مشرق تابستان علیحده است آیا این را از قرب و بعد آفتاب نمی‏دانی؟ و فرمود امّا قول خداوند «رب المشارق و المغارب» برای آفتاب سیصد و شصت برجی است که هر روز از یکی طلوع و در دیگری غروب می‏کند...» صحت حدیث معلوم نیست و در آن تغییر تدریجی محل طلوع و غروب آفتاب در نظر است.