فاضل هندی

مختصات: ۳۲°۳۷′۳۴٫۴۲″ شمالی ۵۱°۴۱′۱۲٫۸۱″ شرقی / ۳۲٫۶۲۶۲۲۷۸°شمالی ۵۱٫۶۸۶۸۹۱۷°شرقی / 32.6262278; 51.6868917صاحب جواهر
بهاءالدین محمد بن تاج الدین حسن بن محمد اصفهانی مشهور به فاضل هندی یا فاضل اصفهانی از مفاخر فقهی قرن ۱۱ و ۱۲ در اصفهان بوده است.
بهاءالدین محمد فاضل هندی (زاده: ۱۰۶۲ (قمری) برابر ۱۰۳۱ خورشیدی - مرگ: ۲۵ رمضان ۱۱۳۷ (قمری) برابر ۱۷ خرداد ۱۱۰۴ خورشیدی) از نوادر و مفاخر قرن ۱۱ و ۱۲ اصفهان بوده است. وی بر اثر نبوغ و استعداد خارق العاده پیش از ۱۳ سالگی از تحصیل معقول و منقول فراغت یافت و قبل از ۱۲ سالگی دست به تألیف زد. عدد تألیفات او را تا ۸۰ کتاب نوشته اند.
در مورد اشتهار او به فاضل هندی، محدث نیشابوری در کتاب «رجال» خود چنین مینویسد: «به خط فاضل دیده ام پدرم تاج الدین حسن اصفهانی است، و خودم به فاضل هندی مشهورم، حال آنکه از چنین شهرتی ناراحتم زیرا پس از آنکه به حکم اجبار به سرزمین هند رهسپار شدم، و آن روزگار آغاز تکلیف من بود، طولی نکشید که از هند بیرون آمدیم.»

فاضل هِندی (۱۰۶۲ـ اصفهان ۱۱۳۷ق)
(ابوالفضل بهاء الدین محمد مشهور به کاشف اللثام) فیلسوف، فقیه، محدّث و ادیب. در کودکی برای همراهی با پدرش ملاتاجا، به جهت مناظره با یکی از سنّیان، به هند سفر کرد، و از این رو بر خلاف میل باطنی اش به فاضل هندی شهرت یافت. وی که به روایتی از شاگردان محمدباقر مجلسی است، پیش از بلوغ به درجۀ اجتهاد رسید و به همین جهت شاه سلطان حسین صفوی وی را معلم حرم خود کرد. با آن که روزگارش قرین عصر ناگوار حملۀ افغان ها بود، موفق به نگارش بیش از هشتاد اثر تحقیقی شد. از آثارش: کشف اللثام در شرح قواعد الاحکام علامه حلّی که مشهورترین و مهم ترین نگاشتۀ فقهی او است؛ المناهج السویة فی شرح الروضة البهیة؛ شرح التمحیص که خود تلخیص المفتاح خطیب در علوم بلاغی است؛ اجالة النظر فی فضاء القضاء و القدر؛ اللثالی العبقریه در شرح عینیه سید حمیری؛ بینش غرض آفرینش در اصول دین؛ چهار آینه در کلام؛ زبدة العربیة در تلخیص و ترجمۀ مطوّل تفتازانی در بدیع؛ عون اخوان الصفاء علی فهم کتاب الشفاء.

[ویکی اهل البیت] شیخ بهاء الدین اصفهانی، معروف به «فاضل هندی » از فضلای قرن یازده و 12 هجری قمری و از نوابغ است. در فقه شیعه به علت تالیف کتاب «کشف اللثام » که شرح قواعد علامه حلی است جایگاه ویژه دارد، چنانچه به همین مناسبت او را «کاشف اللثام » می خوانند. آراء و عقائد و نظرات او کاملا مورد توجه فقهاء است وجامع معقول و منقول بوده است.
فاضل اصفهانی (معروف به فاضل هندی) در سال 1062 هـ.ق در اصفهان متولد شد. پدرش، تاج الدین حسن اصفهانی، فرزند شرف الدین محمد مشهور به ملا تاجا مردی دانشمند و فاضل بود. وی نام این کودک را «ابوالفضل» نهاد که بعداً به «فاضل هندی» و «بهاءالدین محمد» معروف شد.
از کودکی فاضل هندی اطلاع دقیقی در دست نیست. نوشته اند: «چون در صغر سن با والد خود به هند رفت، به فاضل هندی مشهور شد». این کودک نابغه در 8 سالگی به تدریس شرح مختصر و مطوّل تفتازانی پرداخت و در 11 سالگی کتاب «منیة الحریص علی فهم شرح التخلیص» را تألیف کرد.
تاج الدین حسن از علمای اصفهان در اواخر قرن یازدهم و از شاگردان علامه مجلسی بود و از وی روایت نقل می کرد. زادگاه این عالم فرهیخته «فلاورجان» ـ از توابع اصفهان ـ است. تخصص ملا تاجا در زمینه تصحیح کتب روایی بود. وی در هشتم رجب 1098 هـ.ق درگذشت.
همسر فاضل از اهالی اِجِه (اژیه) از توابع اصفهان بود. نوشته اند: «فاضل هندی» با علامه مجلسی اول نسبتی نیز داشته و باواسطه، داماد وی بوده است. تنها پسر فاضل هندی، محمدتقی همانند پدرش دانشوری فرزانه بود. محمدتقی را چنین ستوده اند: «خورشید آسمان فضل و دانش و قطب دایرة کمال، مولی محمدتقی بن فاضل هندی با سید نصرالله مکاتبه داشته است. وی اشعاری را در فضیلت مولی محمدتقی سروده است و برای وی ارسال داشته و از پسر فاضل هندی جواب خواسته است».
برخی از تألیفات تاج الدین حسن بدین شرح است:
فیلسوف معاصر، سید جلال الدین آشتیانی درباره تحصیلات فاضل، چنین می گوید: «حقیر در جُنگی قدیمی در زمان گذشته، عبارتی از شخصی که در اواخر صفویه می زیسته است دیدم که چنین نوشته است: در مدرسه، صبی مُراهقی (پسر نزدیک به بلوغ) را دیدم که در بحث، علیم ماهر و واجد مقام عالی در علوم عصر (روز) بود و آثار نبوغ از ناصیة(پیشانی) او آشکار بود. از نسبش پرسیدم، گفتند: او فرزند ملا تاج و نامش بهاءالدین محمد است». وی در 13 سالگی به اجتهاد رسید. فاضل اصفهانی در سال 1077 هـ.ق (تقریباً در 16 سالگی) در ردیف فضلای بنام بود.
درباره استادان فاضل هندی چیزی ننوشته اند. برخی از پژوهشگران معاصر بر این باورند که اولین استاد فاضل هندی، پدرش (مولی تاج الدین حسن بن شرف الدین فلاورجانی اصفهانی) بود. فاضل درباره پدرش آورده است: «و اکثر روایاتی عن والدی العلامه تاج ارباب العمامه».