جمهوری پارلمانی (جمهوری مجلس محور) یا جمهوری مشروطهٔ مجلس محور نوعی از حکومتِ جمهوری است که در آن حکومت با نظام پارلمانی (مجلس محوری) اداره می شود البته رئیس حکومت در این نظام از طرف پارلمان انتخاب می شود و پارلمان قادر است کنترل زیادی را بر کابینه از طریق رای اعتماد و استیضاح و سؤال از وزیران اعمال کند، پارلمان مهمترین منبع قدرت در این حکومت محسوب می شود. این به این معناست که بین قوهٔ مجریه و قوهٔ مقننه جدایی مشخصی وجود ندارد و تفکیک قوا انجام نشده است.
انواع متفاوتی از جمهوری های پارلمانی در دنیا وجود دارد که در بیشتر آن ها دو مقام متفاوت سمت رئیس حکومت و رئیس دولت را بر عهده گرفته اند. رئیس حکومت که در جمهوری مجلس محور معمولاً نخست وزیر یا صدراعظم نامیده می شود ریاست قوهٔ مجریه را بر عهده دارد و قدرت اصلی اجرایی کشور در اختیار اوست. اما رئیس دولت یا رئیس جمهور مقامی تشریفاتی یا دارای اختیاراتی محدود محسوب می شود که جایگاه آن با پادشاه در نظام های پادشاهی مشروطه قابل مقایسه است؛ ولی در جمهوری های ریاستی و نیمه ریاستی اغلب رئیس جمهور هم ریاست دولت و هم ریاست حکومت را بر عهده دارد و از اختیارت وسیع اجرایی برخوردار است.
در تعدادی از جمهوری های پارلمانی که شامل آفریقای جنوبی، سورینام، بوتسوانا، جزایر مارشال و نائورو می شوند، ریاست دولت و حکومت به یک مقام یعنی رئیس جمهور واگذار شده است. با این حال شیوهٔ انتخاب رئیس جمهور در این جمهوری ها مشابه شیوهٔ انتخاب نخست وزیر در جمهوری های پارلمانی دیگر است، یعنی پارلمان رهبر حزب پیروز یا ائتلاف پیروز در انتخابات را به عنوان رئیس جمهور انتخاب می کند و با پایان دورهٔ پارلمان دورهٔ ریاست جمهوری هم به پایان می رسد.
انواع متفاوتی از جمهوری های پارلمانی در دنیا وجود دارد که در بیشتر آن ها دو مقام متفاوت سمت رئیس حکومت و رئیس دولت را بر عهده گرفته اند. رئیس حکومت که در جمهوری مجلس محور معمولاً نخست وزیر یا صدراعظم نامیده می شود ریاست قوهٔ مجریه را بر عهده دارد و قدرت اصلی اجرایی کشور در اختیار اوست. اما رئیس دولت یا رئیس جمهور مقامی تشریفاتی یا دارای اختیاراتی محدود محسوب می شود که جایگاه آن با پادشاه در نظام های پادشاهی مشروطه قابل مقایسه است؛ ولی در جمهوری های ریاستی و نیمه ریاستی اغلب رئیس جمهور هم ریاست دولت و هم ریاست حکومت را بر عهده دارد و از اختیارت وسیع اجرایی برخوردار است.
در تعدادی از جمهوری های پارلمانی که شامل آفریقای جنوبی، سورینام، بوتسوانا، جزایر مارشال و نائورو می شوند، ریاست دولت و حکومت به یک مقام یعنی رئیس جمهور واگذار شده است. با این حال شیوهٔ انتخاب رئیس جمهور در این جمهوری ها مشابه شیوهٔ انتخاب نخست وزیر در جمهوری های پارلمانی دیگر است، یعنی پارلمان رهبر حزب پیروز یا ائتلاف پیروز در انتخابات را به عنوان رئیس جمهور انتخاب می کند و با پایان دورهٔ پارلمان دورهٔ ریاست جمهوری هم به پایان می رسد.
wiki: جمهوری پارلمانی