خاندان تَمّامی خاندانی از علمای شیعه که در دوران افشار، زندیه و قاجار لقب شیخ الاسلامی شیراز و توابع آن و رسیدگی به امور شرعی آن شهر را در اختیار داشتند.
رضائی، امید (زمستان ۱۳۹۰). «حرفه، همزیستی و پیوندهای محلی: عوامل ریشه دواندن سلسله تمامی در ایران دوره قاجار». مطالعات تاریخ اسلام. تهران (۱۱): ۶۱–۸۴.
رضائی، امید (تابستان ۱۳۸۵). «سلسله شیخ الاسلامیه تمامی شیراز پیشگام در ثبت نوشتجات شرعیه دوره قاجار». وقف میراث جاویدان. تهران (۵۴): ۷۷–۹۴.
خاندان تمامی در طول یک قرن حضور در شیراز، با برقراری پیوند با خاندان های معتبر فارس توانستند رفته رفته قدرت و نفوذ خود را افزایش دهند. آنان در طول این مدت تولیت و نظارت بسیاری موقوفات را به دست آوردند و پایگاه اجتماعی و اقتصادی خود را ارتقا بخشیدند. روندی که با وقوع انقلاب مشروطیت و تأسیس نظام دیوا ن سالاری متجددانه متوقف شد.
منشاء خاندان تمامی به درستی مشخص نیست. فسایی در فارسنامه ناصری خاندان تمامی را به قبیله تمام قطیف و احساء نسبت می دهد و معتقد است که آنان در حدود ۱۱۱۶ هجری قمری به شیراز آمده اند. اما در بین قبایل و طوایف بحرین، قطیف و احساء، طایفه ای به نام تمامی وجود ندارد. بنابراین احتمال داده شده که این نام تحول یافته دمام، از بندرهای عربستان سعودی در کنار خلیج فارس، باشد یا چنانچه تمامی نام قبیله ای فرض شود، برگرفته از نام قبیله «طی» در شام.
نخستین کسی که از که از این خاندان به منصب شیخ الاسلامی دست یافت، شیخ محمدعلی تمامی (درگذشته به ۱۱۷۰ هجری قمری) بود. او پس از وفات شیخ محمدامین، شیخ الاسلام پیشین، به این مقام رسید و پس از او به ترتیب پسر و نوه اش شیخ محمدباقر و شیخ محمدحسین به شیخ الاسلامی رسیدند. در دوران فتحعلی شاه، شیخ الاسلامی شیراز بر عهده شیخ محمدامین برادر شیخ محمدحسین بود. با وفات او در ۱۲۴۹ قمری برادرزاده اش ابوالقاسم بن محمدحسین، که در حکم فرزند خوانده او نیز بود، به این مقام دست یافت. او توانست در دوران تصدی خود نفوذ و ثروت خاندان تمامی را افزایش دهد. در این دوران محکمه شیخ الاسلام ها اعتبار و وجهه ای بیش از پیش یافت. به دنبال این ترقیات، شیخ محمدحسین، پسر شیخ ابوالقاسم با دختر علی اکبر قوام الملک شیرازی (۱۲۰۳–۱۲۸۲) حاکم شیراز از خاندان قوام شیرازی، ازدواج کرد. با وفات شیخ ابوالقاسم در سفر زیارتی به مکه در سال ۱۲۸۶ قمری، شیخ محمدحسین که از ۱۲۷۰ نیابت محکمه پدرش را برعهده داشت، رسما شیخ الاسلام شد. عصر او واپسین دوره گسترش نفوذ خاندان تمامی بود.
رضائی، امید (زمستان ۱۳۹۰). «حرفه، همزیستی و پیوندهای محلی: عوامل ریشه دواندن سلسله تمامی در ایران دوره قاجار». مطالعات تاریخ اسلام. تهران (۱۱): ۶۱–۸۴.
رضائی، امید (تابستان ۱۳۸۵). «سلسله شیخ الاسلامیه تمامی شیراز پیشگام در ثبت نوشتجات شرعیه دوره قاجار». وقف میراث جاویدان. تهران (۵۴): ۷۷–۹۴.
خاندان تمامی در طول یک قرن حضور در شیراز، با برقراری پیوند با خاندان های معتبر فارس توانستند رفته رفته قدرت و نفوذ خود را افزایش دهند. آنان در طول این مدت تولیت و نظارت بسیاری موقوفات را به دست آوردند و پایگاه اجتماعی و اقتصادی خود را ارتقا بخشیدند. روندی که با وقوع انقلاب مشروطیت و تأسیس نظام دیوا ن سالاری متجددانه متوقف شد.
منشاء خاندان تمامی به درستی مشخص نیست. فسایی در فارسنامه ناصری خاندان تمامی را به قبیله تمام قطیف و احساء نسبت می دهد و معتقد است که آنان در حدود ۱۱۱۶ هجری قمری به شیراز آمده اند. اما در بین قبایل و طوایف بحرین، قطیف و احساء، طایفه ای به نام تمامی وجود ندارد. بنابراین احتمال داده شده که این نام تحول یافته دمام، از بندرهای عربستان سعودی در کنار خلیج فارس، باشد یا چنانچه تمامی نام قبیله ای فرض شود، برگرفته از نام قبیله «طی» در شام.
نخستین کسی که از که از این خاندان به منصب شیخ الاسلامی دست یافت، شیخ محمدعلی تمامی (درگذشته به ۱۱۷۰ هجری قمری) بود. او پس از وفات شیخ محمدامین، شیخ الاسلام پیشین، به این مقام رسید و پس از او به ترتیب پسر و نوه اش شیخ محمدباقر و شیخ محمدحسین به شیخ الاسلامی رسیدند. در دوران فتحعلی شاه، شیخ الاسلامی شیراز بر عهده شیخ محمدامین برادر شیخ محمدحسین بود. با وفات او در ۱۲۴۹ قمری برادرزاده اش ابوالقاسم بن محمدحسین، که در حکم فرزند خوانده او نیز بود، به این مقام دست یافت. او توانست در دوران تصدی خود نفوذ و ثروت خاندان تمامی را افزایش دهد. در این دوران محکمه شیخ الاسلام ها اعتبار و وجهه ای بیش از پیش یافت. به دنبال این ترقیات، شیخ محمدحسین، پسر شیخ ابوالقاسم با دختر علی اکبر قوام الملک شیرازی (۱۲۰۳–۱۲۸۲) حاکم شیراز از خاندان قوام شیرازی، ازدواج کرد. با وفات شیخ ابوالقاسم در سفر زیارتی به مکه در سال ۱۲۸۶ قمری، شیخ محمدحسین که از ۱۲۷۰ نیابت محکمه پدرش را برعهده داشت، رسما شیخ الاسلام شد. عصر او واپسین دوره گسترش نفوذ خاندان تمامی بود.
wiki: خاندان تمامی