شهر سوخته

شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که در ۱۲۰ کیلومتری جنوب زابل و در حاشیهٔ جاده زابل-زاهدان در استان سیستان و بلوچستان (منطقه سیستان -شرق ایران) واقع شده است. شهر مزبور در روی آبرفت های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با دوره برنز و تمدن جیرفت همزمان است.نبو
در سی و هشتمین اجلاس یونسکو در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۴ مطابق با ۱ تیر ۱۳۹۳ شهر سوخته به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.
این محوطهٔ باستانی هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو محسوب می شود که با برخورداری از قدمت ۵۰۰۰ ساله هم اکنون به عنوان یکی از پیشرفته ترین شهرهای باستانی دنیا شناخته می شود.
شهر سوخته یکی از آثار تاریخی و باستانی عصر برنز و هم دوره با تمدن جیرفت در استان سیستان و بلوچستان در ایران، به شمار می آید. شهر در ساحل رودخانه هیرمند و دریاچه هامون و در کنار جاده کنونی زابل بنا شده بوده است. کلنل بیت، یکی از مأموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و تصور نموده خاکسترهای بازمانده در اطراف تپه به دلیل رخ دادن یک آتش سوزی است. پس از او سر اورل اشتین با بازدید از این محوطه در ۱۹۳۷، اطلاعات سودمندی در خصوص این محوطه بیان کرده است. سپس شهر سوخته توسط باستان شناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفته است. پس از آن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان تا به امروز مسئولیت کاوشگری در این بتپه را به عهده داشته است.

محوطۀ باستانی پیشا تاریخی، در استان سیستان و بلوچستان. شهر سوخته محوطه ای باستانی با وسعت بیش از ۱۵۱هکتار است و بزرگ ترین محوطۀ باستانی شناخته شده آسیای غربی در عصر مفرغ است. در دوران باستان، رودخانۀ هیرمَند از نزدیکی شهر سوخته می گذشت. کاوش های شهر سوخته را باستان شناسان ایتالیایی در ۱۳۴۶ش آغاز کردند و تا ۱۳۵۷ ادامه دادند. وسعت گورستان باستانی شهر سوخته، که در جنوب غربی محوطۀ مسکونی و صنعتی قرار دارد، بیش از ۲۵هکتار است. مردمان شهر سوخته صنعتگرانی ماهر بودند که به تولید انبوه و کارگاهی پارچه، سفال، ابزارهای مفرغی و مسی، پیکرک و تندیس های کوچک انسان و حیوان و زیورآلات از سنگ فیروزه، لاجورد، مرمر و سنگ صابون اشتغال داشتند. آب و هوای ناحیۀ شهر سوخته در عصر مفرغ، گرم و مرطوب و بارانی بود و منطقه پوشش جنگلی داشت. در عصرمفرغ جمعیت بسیاری در شهر می زیست. سن مرگ ومیر در شهر سوخته پایین بود و معدل سنی مردان ۳۰ و زنان ۲۵ سال بود. قدمت شهر سوخته ۳۲۰۰ تا ۲۱۰۰پ م برآورد شده است. به نظر می رسد تغییرات آب و هوایی و زیست محیطی و تغییر مسیر رود هیرمند عامل اصلی سقوط تمدن شهر سوخته باشد.