شهرکی است از حدود کوهستان و نیشابور با کشت و برز بسیار . یا ترشیش قصبه کوچکی است که در خراسان و نزدیک نیشابور واقع است و موطن بعضی از شعرا می باشد .
ترشیز
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
ترشیز. [ ت ُ ] ( اِخ ) طریثیث. ( سمعانی ). شهرکی است از حدود کوهستان و نشابور با کشت و برز بسیار. ( حدود العالم ). معرب آن طریثیث یا ترشیش. قصبه ٔکوچکی است که در خراسان و نزدیک نیشابور واقع است وموطن بعضی از شعرا می باشد. ( از قاموس الاعلام ترکی ). طریثیث بضم اول و فتح دوم و کسر چهارم ، نام ترشیز است و ترشیز را یاقوت در معجم البلدان ترشیش ضبط کرده وآنرا تحریفی از طریثیث دانسته است ، و طریثیث در عربی مصغر طُرثوث بر وزن عصفور، و آن نباتی است شبیه به قارچ. ( تعلیقات بهمنیار بر تاریخ بیهق ص 340 ). شهریست مشهور از بلاد خراسان مشتمل بر دهات و قری و قصبات ،پای تخت آنرا سلطانیه گویند که حاکم نشین آنجاست. سمت شرقی آن ارض اقدس و مشهد مقدس حضرت سلطان خراسان صلوات اﷲعلیه است. جنوب آن ولایت طبس کیلک است. غربی آن پائین ولایت تربت حیدریه و سمت قبله آن سبزوار. شمال آن ولایت ِ نیشابور است ، و شهر ترشیز واقع است در اواسطشهرهای خراسان ، اتفاق غریبی است که قرب و بُعد آن نسبت بهمه شهرهای آنجا تساوی دارد، قنوات و میاه جاریه و دهات بسیار دارد و بسیار خوش آب و هواست. میوه های آن ولایت به آن لطافت و خوبی ، هیچ جای دیگر نیست. چنان معلوم می شود که پادشاهان ایران آنجا را تختگاه کرده بودند و گشتاسب در آنجا با زردشت ملاقات نموده و سرو کشمیری را در آنجا کشته بود، چنانکه گفته است :
یکی شاخ سرو آورید از بهشت
به پیش در شهر کشمر بکشت.
گویند ترشیز از بناهای گشتاسب بن لهراسب است. ( از انجمن آرا ) ( از آنندراج ). ولایت کوچکی از ولایت خراسان و حاکم نشین آنجا موسوم به سلطانیه است. ( ناظم الاطباء ). کاشمر. رجوع به کاشمر و ترشیش و مزدیسنا چ 1 ص 188،340 و مرآت البلدان ج 1 ص 421 و جهانگشای جوینی ج 2 ص 46 و 47 و 70 و 71و لباب الالباب ج 2 ص 49 و التفهیم بیرونی ص 148 و 457 و مجمل التواریخ ص 109 و ایران باستان ج 3 ص 2186 و تاریخ سیستان ص 154، 234، 292، 407 و مجالس النفائس ص 17، 64، 67، 80، 98، 204، 237 و نزهةالقلوب ص 143، 146، 178 و تاریخ گزیده ص 518 و تذکرةالملوک ص 80 و حبیب السیر و سبک شناسی بهار و تاریخ مغول و تاریخ ادبیات برون و تاریخ عصر حافظ، و طریثیث در همین لغت نامه شود.
یکی شاخ سرو آورید از بهشت
به پیش در شهر کشمر بکشت.
گویند ترشیز از بناهای گشتاسب بن لهراسب است. ( از انجمن آرا ) ( از آنندراج ). ولایت کوچکی از ولایت خراسان و حاکم نشین آنجا موسوم به سلطانیه است. ( ناظم الاطباء ). کاشمر. رجوع به کاشمر و ترشیش و مزدیسنا چ 1 ص 188،340 و مرآت البلدان ج 1 ص 421 و جهانگشای جوینی ج 2 ص 46 و 47 و 70 و 71و لباب الالباب ج 2 ص 49 و التفهیم بیرونی ص 148 و 457 و مجمل التواریخ ص 109 و ایران باستان ج 3 ص 2186 و تاریخ سیستان ص 154، 234، 292، 407 و مجالس النفائس ص 17، 64، 67، 80، 98، 204، 237 و نزهةالقلوب ص 143، 146، 178 و تاریخ گزیده ص 518 و تذکرةالملوک ص 80 و حبیب السیر و سبک شناسی بهار و تاریخ مغول و تاریخ ادبیات برون و تاریخ عصر حافظ، و طریثیث در همین لغت نامه شود.
دانشنامه عمومی
مختصات: ۳۵°۱۵′ شمالی ۵۷°۵۷′ شرقی / ۳۵٫۲۵۰°شمالی ۵۷٫۹۵۰°شرقی / 35.250; 57.950
«ثبت اثر ملی محوطه فیروزآباد». دانشنامه ایران شهر. بایگانی شده از اصلی در ۲۰ اوت ۲۰۱۲. دریافت شده در ۲۰ فروردین ۱۳۹۱.
لغت نامه دهخدا
تُرشیز به معنی شهر نیرومند (= تور-شیث اوستایی) یا به معنی شهر دارای چهار بخش (دژ) است که به گفته حمدالله مستوفی شهر کوچک تُرشیز حصاری «بغایت حصین» دارد و دارای چهار قلعه مستحکم است. لذا به نظر می رسد هر دو معنی مذکور از این نام مستفاد می شده است و خود شهر تُرشیز در میان این چهار قلعه مستحکم آن قرار گرفته بوده، به ویژه اتکا به دژ دفاعی حصین کنار خود یعنی برداورد یعنی قلعه سنگی داشته است. حمدالله مستوفی می گوید ترشیز شهری گرمسیری است. بنابراین آن به معنی شهر تر و مرطوب هم نیست. حمدالله مستوفی کاشمر را نیز جدا از ترشیز بیان می کند. بنابراین شهری که در منطقه برای مطابقت با تُرشیز می ماند همان بردسکن حالیه است. بر این اساس معنی نام بردسکن باید ربطی با تُرشیز داشته باشد. با این راهنمایی باید «برد» را به معنی فارسی و کُردی آن یعنی سنگ و «سکن» را به معنی عربی آن یعنی دژ دفاعی بگیریم. یعنی در مجموع نام بردسکن به معنی دارای دژ دفاعی حصین و سنگی است. حمدالله مستوفی یکی از چهار قلعه اطراف شهر نیمه ویران تُرشیز را بردارود آورده است که باید در اصل برداورد یعنی دژ سنگی باشد که به این اصلاحیه نام آن مطابق و مترادف با همان بردسکن حالیه می گردد. حمدالله مستوفی اسامی سه دژ دیگر شهر تُرشیز را میکال، مجاهدآباد و آتشگاه آورده است که اکنون اثری از نام ایشان در حوالی بردسکن نمی بینیم. لذا مستوفی سهو نموده که چهار دژ مذکور را نه متعلق به خود شهر شهر بلکه از آنِ ولایت تُرشیز گمان کرده است. که خود مفهوم اصلی تُرشیز یعنی «چهار محل» گویای قرار گرفتن آن محل ها و دژها در داخل شهر بوده است. در تاریخ ۱۳۱۳/۰۵/۰۸ ه. ش نام این منطقه و شهر مرکزی آن از ترشیز به نام یکی از روستاهای ناشناخته منطقه(کاشمر) انتقال یافت. در قرون و سده های پیش از حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه، ترشیز شهرکی به شکل قلعه ای مستحکم با حصار و بارویی نفوذ ناپذیر، به عنوان پایگاهی نظامی برای منطقه ربع نیشابور و مرکز آن نیشابور به شمار می آمده است. تصور شده است که موقعیت کنونی این شهرک دقیقاً مشخص نیست و هیچ اثری از آن باقی نمانده است. در حالی که اندکی دقت در مکان و معنی لفظی آن ها به سادگی معلوم می توان داشت که این شهر همان شهر بردسکن حالیه است:
گای لسترنج در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی شهرک ترشیز را در یک منزلی غرب کندر نزدیک دهکدهٔ کنونی عبدل آباد دانسته است. نزدیک ترشیز دهستانی به نام کشمیر بوده که امروزه کاشمر نامیده می شود. می دانیم که در همین حوالی اشاره شده شهر بردسکن قرار گرفته است که با توجه به معنی لفظی اش یعنی شهر دور افتاده، باید همان شهر دور افتاده ترشیز (محل دوردست) بوده باشد.
حمدالله مستوفی در نزهة القلوب در باره ترشیز گوید:
«ثبت اثر ملی محوطه فیروزآباد». دانشنامه ایران شهر. بایگانی شده از اصلی در ۲۰ اوت ۲۰۱۲. دریافت شده در ۲۰ فروردین ۱۳۹۱.
لغت نامه دهخدا
تُرشیز به معنی شهر نیرومند (= تور-شیث اوستایی) یا به معنی شهر دارای چهار بخش (دژ) است که به گفته حمدالله مستوفی شهر کوچک تُرشیز حصاری «بغایت حصین» دارد و دارای چهار قلعه مستحکم است. لذا به نظر می رسد هر دو معنی مذکور از این نام مستفاد می شده است و خود شهر تُرشیز در میان این چهار قلعه مستحکم آن قرار گرفته بوده، به ویژه اتکا به دژ دفاعی حصین کنار خود یعنی برداورد یعنی قلعه سنگی داشته است. حمدالله مستوفی می گوید ترشیز شهری گرمسیری است. بنابراین آن به معنی شهر تر و مرطوب هم نیست. حمدالله مستوفی کاشمر را نیز جدا از ترشیز بیان می کند. بنابراین شهری که در منطقه برای مطابقت با تُرشیز می ماند همان بردسکن حالیه است. بر این اساس معنی نام بردسکن باید ربطی با تُرشیز داشته باشد. با این راهنمایی باید «برد» را به معنی فارسی و کُردی آن یعنی سنگ و «سکن» را به معنی عربی آن یعنی دژ دفاعی بگیریم. یعنی در مجموع نام بردسکن به معنی دارای دژ دفاعی حصین و سنگی است. حمدالله مستوفی یکی از چهار قلعه اطراف شهر نیمه ویران تُرشیز را بردارود آورده است که باید در اصل برداورد یعنی دژ سنگی باشد که به این اصلاحیه نام آن مطابق و مترادف با همان بردسکن حالیه می گردد. حمدالله مستوفی اسامی سه دژ دیگر شهر تُرشیز را میکال، مجاهدآباد و آتشگاه آورده است که اکنون اثری از نام ایشان در حوالی بردسکن نمی بینیم. لذا مستوفی سهو نموده که چهار دژ مذکور را نه متعلق به خود شهر شهر بلکه از آنِ ولایت تُرشیز گمان کرده است. که خود مفهوم اصلی تُرشیز یعنی «چهار محل» گویای قرار گرفتن آن محل ها و دژها در داخل شهر بوده است. در تاریخ ۱۳۱۳/۰۵/۰۸ ه. ش نام این منطقه و شهر مرکزی آن از ترشیز به نام یکی از روستاهای ناشناخته منطقه(کاشمر) انتقال یافت. در قرون و سده های پیش از حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه، ترشیز شهرکی به شکل قلعه ای مستحکم با حصار و بارویی نفوذ ناپذیر، به عنوان پایگاهی نظامی برای منطقه ربع نیشابور و مرکز آن نیشابور به شمار می آمده است. تصور شده است که موقعیت کنونی این شهرک دقیقاً مشخص نیست و هیچ اثری از آن باقی نمانده است. در حالی که اندکی دقت در مکان و معنی لفظی آن ها به سادگی معلوم می توان داشت که این شهر همان شهر بردسکن حالیه است:
گای لسترنج در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی شهرک ترشیز را در یک منزلی غرب کندر نزدیک دهکدهٔ کنونی عبدل آباد دانسته است. نزدیک ترشیز دهستانی به نام کشمیر بوده که امروزه کاشمر نامیده می شود. می دانیم که در همین حوالی اشاره شده شهر بردسکن قرار گرفته است که با توجه به معنی لفظی اش یعنی شهر دور افتاده، باید همان شهر دور افتاده ترشیز (محل دوردست) بوده باشد.
حمدالله مستوفی در نزهة القلوب در باره ترشیز گوید:
wiki: ترشیز
پیشنهاد کاربران
هو
نام قدیم کاشمر.
نام قدیم کاشمر.
کلمات دیگر: