سیستم عامل

سیستم عامل یا سامانهٔ عامل نرم افزاری است که مدیریت منابع رایانه را به عهده گرفته و بستری را فراهم می سازد که نرم افزار کاربردی اجرا شده و از خدمات آن استفاده کنند. سیستم عامل جزء ضروری ترین نرم افزارهای یک سیستم کامپیوتری است.سیستم عامل خدماتی به برنامه های کاربردی و کاربر ارائه می دهد. برنامه های کاربردی یا از طریق واسط های برنامه نویسی کاربردی یا از طرق فراخوانی های سیستم به این خدمات دسترسی دارند. با فراخوانی این واسط ها، برنامه های کاربردی می توانند سرویسی را از سیستم عامل درخواست کنند، پارامترها را انتقال دهند، و پاسخ عملیات را دریافت کنند. ممکن است کاربران با بعضی انواع واسط کاربری نرم افزار مثل واسط خط فرمان یا یک واسط گرافیکی کاربر با سیستم عامل تعامل کنند. برای کامپیوترهای دستی و رومیزی، عموماً واسط کاربری به عنوان بخشی از سیستم عامل در نظر گرفته می شود. در سیستم های بزرگ و چند کاربره مثل یونیکس و سیستم های شبیه یونیکس، واسط کاربری معمولاً به عنوان یک برنامه کاربردی که خارج از سیستم عامل اجرا می شود پیاده سازی می شود.نمونه هایی از محبوب ترین سیستم عامل های نوین شامل: اندروید، بی اس دی، آی اواس، لینوکس، اواس ده، کیوان اکس، مایکروسافت ویندوز، ویندوز فون و زد/اواس می باشند.
نسخه Netware 3x
نسخه Netware 4x
نسخه Netware 5x
نسخه Netware 6x
سیستم های بی درنگ یا زمان واقعی یک سیستم عامل چند وظیفه ای است که معمولاً به عنوان یک کنترل کننده در یک کاربرد خاص استفاده می شوند. سیستم در این حالت می بایست در زمانی مشخص و معین حتماً جواب مورد نظر را بدهد. سیستم های کنترل آزمایش های علمی، تصویربرداری پزشکی، کنترل صنعتی و برخی از سیستم های نمایش از این دسته اند. هدف اصلی استفاده از سیستم های بی درنگ واکنش سریع و تضمین شده در برابر یک رویداد خارجی می باشد. در سیستم های بی درنگ معمولاً وسایل ذخیره سازی ثانویه وجود ندارد و به جای آن از حافظه های ROM استفاده می شود. سیستم عامل های پیشرفته نیز در این سیستم ها وجود ندارند چرا که سیستم عامل کاربر را از سخت افزار جدا می کند و این جداسازی باعث عدم قطعیت در زمان پاسخ گویی می شود. سیستم هایی که در آن مهلت زمانی باید پاسخ داده شود را بی درنگ سخت و سیستم هایی که مهلت زمانی را پشتیبانی نمی کنند بی درنگ نرم می نامند. از کاربرد سیستم های بی درنگ سخت می توان به کنترل موتور یک خودرو (پاسخ با تأخیر می تواند نتایج فاجعه باری را به همراه داشته باشد) و در سیستم های بی درنگ نرم می توان به اسکن بارکد در پایانه فروشگاه (با اینکه سرعت پاسخ دهی باید سریع باشد اما به حادّی سیستم های سخت نمی باشد) اشاره کرد.
سیستم های چند کاربره اجازه می دهند تا کاربران متعدد به صورت هم زمان به یک سیستم کامپیوتری دسترسی داشته باشند. سیستم های اشتراک زمانی و کارساز وب را می توان به عنوان سیستم های چند کاربره طبقه بندی کرد. در سیستم های اشتراک زمانی تنها یک پردازنده قرار دارد که توسط مکانیزم های زمانبندی بین برنامه های مختلف کاربرها با سرعت زیاد سوئیچ می شود و بنابراین هر کاربر تصور می کند کل رایانه در اختیار اوست.نسخه
این نوع سیستم عامل ها، سیستم عامل های نسل چهارم (نسل فعلی) هستند که بر روی یک پردازنده اجرا می شوند. از قبیل ویندوز اکس پی، ۹۸، ام ای و ویستا که بیشتر محصول شرکت مایکروسافت می باشند.

سیستم عامل (operating system)
برنامۀ اصلی کنترل کنندۀ رایانه. سیستم عامل سه وظیفه اساسی دارد: هماهنگ سازیو مدیریت سخت افزار رایانه (مثل حافظه، چاپگرها، دیسک ها، صفحه کلید، ماوس و صفحه نمایش)، سازماندهی فایل ها بر روی رسانه های ذخیره سازی (مثل فلاپی دیسک ها، دیسک های سخت و دیسک های فشرده)، مدیریت مشکلات، خطاهای سخت افزاری و حفظ داده ها. سیستم عامل اجرای پردازش های رایانه، مثل اجرای برنامه واژه پرداز یا گرفتن اطلاعات از حافظه را کنترل و مدیریت می کند. یکی از مهم ترین اعمال سیستم عامل، تفسیر فرمان هاست که کاربر از طریق آنها با رایانه تعامل دارد. مفسر فرمان در سیستم عامل ممکن است متنی باشد، که کاربر مجبور است فرمان ها را مستقیماً تایپ کند و یا ممکن است گرافیکی باشد که کاربر می تواند با انتخاب کردن وکلیک کردن آیکون ها دستورات لازم را به رایانه بدهد. سیستم عامل ها یا تک وظیفه ای اند و یا چندوظیفه ای اند. در سیستم عامل های تک وظیفه ای تنها یک پردازش در هر لحظه اجرا می شود. مثلاً اگر رایانه در حال چاپ کردن یک نوشته است، تا وقتی که عمل چاپ تمام نشود، نمی تواند پردازش دیگری را شروع کند یا به فرمان ها پاسخ دهد. تمام سیستم عامل های جدید چند وظیفه ای اند و می توانند چند پردازش را همزمان انجام دهند. البته اکثر رایانه ها فقط یک واحد پردازش مرکزی دارند و سیستم عامل های چندوظیفه ای طوری عمل می کنند که کاربر تصور می کند چند پردازش همزمان انجام می شود. این کار اغلب از طریق تکنیک time-slice انجام می شود که طی آن سیستم عامل به هریک از پردازش های در حال اجرا بخشی از زمان پردازنده را تخصیص می دهد. یکی دیگر از قابلیت های سیستم عامل های جدید استفاده از حافظه مجازی برای برنامه هایی است که نیاز به حجم حافظه بالایی دارند. سیستم های عاملی که اغلب در رایانه های شخصی به کار می روند عبارت اند از یونیکس، OS مکینتاش، لینوکس و ویندوز. سیستم عامل یونیکس بیشتر در محیط های دانشگاهی به کار می رود. محبوبیت یونیکس بیشتر به خاطر گستردگی شبکه اینترنت است که اغلب نرم افزارهای آن از ابتدا برای کار روی سیستم عامل های یونیکس طراحی شده بودند. یونیکس انواع مختلفی دارد ازجمله: SunOS، Xenix و لینوکس. سیستم عامل های ویندوز و OS مکینتاش به سبب سادگی و داشتن رابط کاربر گرافیکی، بیشتر در بین عموم مردم متداول اند. در سال های اخیر نوعی از سیستم عامل ابداع شده است که به آن سیستم عامل توزیع شده می گویند. این نوع از سیستم عامل برای کنترل مجموعه ای از رایانه های متصل به هم ولی مستقل که در منابع مختلف مثل دیسک های سخت با هم مشترک اند، طراحی شده است. در یک سیستم عامل توزیع شده، یک پردازش می تواند روی هریک از رایانه های شبکه اجرا شود. در سیستم های توزیع شده، انجام اعمال اساسی سیستم عامل بسیار دشوارتر و پیچیده تر است. جایگزین کردن صفحه کلید و ماوس با رابط های تشخیص گفتار و تشخیص دست خط شاخه دیگری از تحقیقات سیستم عامل است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.