تخت سلیمان

مختصات: ۳۶°۳۶′۱۶″شمالی ۴۷°۱۴′۰۶″شرقی / ۳۶٫۶۰۴۵۴۱۰°شمالی ۴۷٫۲۳۴۹۴۰۳°شرقی / 36.6045410; 47.2349403
نام اظهارشده در فهرست میراث جهانی یونسکو
آتشکده آذرگُشنَسپ که به اشتباه به تخت سلیمان شهرت یافته است، نام محوطهٔ تاریخی بزرگی در نزدیکی تَکاب و روستای شهر تخت سلیمان (در گذشته نصرت آباد) در استان آذربایجان غربی و ۴۵ کیلومتری شمال شرقی این شهر است. گفته شده که تخت سلیمان همان «فره اسپه» پایتخت ایران اشکانی بوده است. آتشکدهٔ آذرگُشنَسپ بزرگ ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به شمار می رفت؛ اما در سال ۶۲۴ میلادی و در حمله هراکلیوس، امپراتور رومیان، به ایران تخریب شد. آباقاخان برادرزاده هلاکوخان که به دین اسلام گرویده بود، بر روی ویرانه های آتشکدهٔ آذرگُشنَسپ، مسجدی بنا کرد که آن نیز بعدها ویران شد و تنها کاشی هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده که امروزه در موزه رضا عباسی نگهداری می شود.
گنزک یا کنزک، گنجک، گنزه، جنزه، گنجه، گزن، گنگ و به ارمنی گنزکا یا کادزا، به سریانی گنذزک یا گنژگ، به یونانی گنزکا، گادزاکا، گادزا، مورخان تازی آن را جزن یا جزنق نام برده اند، مغولان آن را ستوریق گفته اند. نام دیگر این شهر، شیز بوده است. شیز معرب جیس است. پلوتارک مورخ یونانی این شهر را فراد نوشته است. در نوشته های دیگر پهلوی شیچ خوانده شده، در شاهنامه چیچست به کار رفته و کهن تر از همهٔ این نوشته ها، در اوستا ست که نام آن را چئچست آورده است. امروزه تمام این نام ها از بین رفته و این محل را تخت سلیمان می نامند.
این شهر باستانی در ادوار مختلف محل سکونت اقوامی مانند مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان بوده و در هریک از دوران های فوق، این محل در اوج قدرت و تمدن زمان مربوط به خود بوده است. اکنون نشانی از این شهر در آذربایجان دیده نمی شود، بر باد شده یک سر، با خاک شده یکسان.

[ویکی فقه] تخت سلیمان، مجموعه آثاری باستانی ـ تاریخی در جنوب آذربایجان غربی ، بین بیجار و میاندوآب است.
از شمال به مراغه ، از جنوب شرقی به زنجان ، از جنوب غربی به سقز و از جنوب به تکاب محدود است.
نام تخت سلیمان در دوره های مختلف
نام امروزی تخت سلیمان زیاد قدیمی نیست.برخی منابع شهر ساسانی گَنزَگ را به این محل منتسب کرده اند که مورد تردید است. در اوایل دوره اسلامی «شیز» و در دوره ایلخانی «ستوریق/ سفوریق/ سقوریق/ ستروق» نام داشته است و به نظر می رسد نام تخت سلیمان پس از دوره ایلخانی، یعنی پس از قرن هفتم، معمول شده باشد.بنا بر اشارات مورخان و جغرافی دانانی همچون ابودلف، حمداللّه مستوفی و یاقوت حموی، شیز یا ستوریق محلی آباد و غنی با احشام و کشاورزی خوب بوده و در حوالی آن معادن طلا ، نقره ، جیوه ، سرب ، زرنیخ و لعل بنفش (الجُسْت) وجود داشته است.
تخت سلیمان به عنوان اقامتگاه تابستانی
این محل پس از ساخته شدن کاخی به دست اباقاخان (حک: ۶۶۳ـ۶۸۰)، اقامتگاه تابستانی ایلخانان ایران شد. در منابع همچنین از ویرانه های بناهایی مانند آتشکده آذرگشسب و کاخ خسرو ساسانی در این محل سخن به میان آمده است. در ۱۲۳۴/۱۸۱۹ رابرت کرپورتر تخت سلیمان را کشف کرد.در ۱۲۵۴/۱۸۳۸ هنری رالینسون آن را به طور جامع وصف کرد.در ۱۳۱۶ش /۱۹۳۷ اشمیت عکسهای هوایی ممتازی از تخت سلیمان گرفت.
کاوشهای باستان شناسان در تخت سلیمان
...

[ویکی فقه] تخت سلیمان (قرآن). حضرت سلیمان علیه السّلام دارای تخت فرمانروایی بود.
ولقد فتنا سلیمـن والقینا علی کرسیه جسدا ثم اناب.(و گروه دیگری (از شیاطین) را در غل و زنجیر (تحت سلطه او) قرار دادیم، )
آزمایش حضرت سلیمان
افکندن جسم بی جان انسانی بر تخت سلیمان علیه السلام، وسیله آزمایش ایشان از سوی خداوند بود.ولقد فتنا سلیمـن والقینا علی کرسیه جسدا ثم اناب. " کرسی" به معنی" تخت پایه کوتاه" است، و چنین به نظر می رسد که سلاطین دارای دو نوع تخت بوده اند، تختی برای مواقع عادی بود که پایه های کوتاهی داشت، و تختی برای جلسات رسمی و تشریفاتی که پایه های بلند داشت، اولی را" کرسی" و دومی را" عرش" می نامیدند." جسد" به معنی جسم بی روح است، و به گفته" راغب" در کتاب" مفردات" مفهومی محدودتر از مفهوم" جسم" دارد، زیرا جسد بر غیر انسان اطلاق نمی شود (مگر به طور نادر) ولی جسم اعم است. از این آیه اجمالا استفاده می شود که موضوع آزمایش سلیمان به وسیله جسد بی روحی بوده است که بر تخت او در برابر چشمانش قرار گرفت، چیزی که انتظار آن را نداشت، و امید به غیر آن بسته بود، ولی قرآن شرح بیشتری در این زمینه نداده است. مفسران و محدثان در این زمینه اخبار و تفسیرهایی نقل کرده اند که از همه موجه تر و روشنتر این است که: " سلیمان" آرزو داشت فرزندان برومند شجاعی نصیبش شود که در اداره کشور و مخصوصا جهاد با دشمن به او کمک کنند، او دارای همسران متعدد بود با خود گفت: من با آنها همبستر می شوم- تا فرزندان متعددی نصیبم گردد، و به هدفهای من کمک کنند، ولی چون در اینجا غفلت کرد و" انشاء الله"، همان جمله ای که بیانگر اتکای انسان به خدا در همه حال است، نگفت در آن زمان هیچ فرزندی از همسرانش تولد نیافت، جز فرزندی ناقص الخلقه، همچون جسدی بی روح که آن را آوردند و بر کرسی او افکندند! سلیمان سخت در فکر فرو رفت، و ناراحت شد که چرا یک لحظه از خدا غفلت کرده، و بر نیروی خودش تکیه کرده است، توبه کرد و به درگاه خدا بازگشت.
مراد از جسد در آیه
افکنده شدن جسدی بی جان بر تخت سلیمان علیه السلام، زمینه توجه ایشان به خدا و سپردن امور به دست او بود.ولقد فتنا سلیمـن والقینا علی کرسیه جسدا ثم اناب.(ز ارتباط میان افکنده شدن جسد بر تخت سلیمان علیه السّلام و توبه و انابه ایشان پس از آن، می توان برداشت یاد شده را به دست آورد.) بعضی از مفسرین گفته اند: " مراد از جسدی که بر تخت سلیمان افتاد، خود سلیمان علیه السّلام بوده که خدا او را به مرضی مبتلا و آزمایش کرد، و تقدیر کلام این است که: " القیناه علی کرسیه کجسد لا روح فیه من شدة المرض- ما او را مانند جسدی بی روح از شدت مرض بر تختش انداختیم". لیکن این وجه صحیح نیست، برای اینکه هیچ گوینده فصیحی ضمیر را از کلام حذف نمی کند، و از کلامی که ظاهرش انداختن جسدی بر تخت سلیمان علیه السّلام است، انداختن خود سلیمان علیه السّلام را اراده نمی کند، آن هم گوینده ای که کلامش فصیح ترین کلام است. مفسرین دیگر اقوال مختلفی در مراد از آیه دارند، و هر یک از روایتی پیروی کرده و آنچه به طور اجمال از میان اقوال و روایات می توان پذیرفت، این است که: جسد نامبرده جنازه کودکی از سلیمان علیه السّلام بوده که خدا آن را بر تخت وی افکند، و در جمله" ثم اناب قال رب اغفر لی" اشعار و بلکه دلالت است بر اینکه: سلیمان علیه السّلام از آن جسد امیدها داشته، و یا در راه خدا به او امیدها بسته بوده، و خدا او را قبض روح نموده و جسد بی جانش را بر تخت سلیمان افکنده تا او بدین وسیله متنبه گشته و امور را به خدا واگذارد، و تسلیم او شود.