کندوج

کَندوج، واژه ای است گیلکی که با نام های دیگر محلی کوندوج، کوندیج، کوروج، کوتی و کوتامدر نقاط مختلف گیلان و غرب مازندران از آن نام برده می شود و سازه ای است که شالی کاران شمالی از آن برای نگهداری و انبار کردن ساقه های شالی استفاده می کنند.
تلخیصی از نامه فرهنگستان/ بهار ۱۳۸۰ - شماره ۱۷؛ نویسنده: کتابی، احمد
هزار توی معماری بومی گیلان زمین/ خانی خلیفه محله، داوود
سکوی چهارگوش کندوج، مربعی شکل و به طول و عرض ۳ تا ۴٫۵ متر، به ارتفاع ۱٫۵ متر فقط از یک سو باریکه راهی برای ورود دارد. پهنای این سکو نسبتأ زیاد است و از چهار گوشهٔ آن، چهار ستون مخروطی به ارتفاع ۲٫۵ متر بالا می رود. بر روی این ستون ها که از گل خام و رسی است، چهار قطعه از تنهٔ درخت که به صورت منشور بسیار قطور تراش داده شده، کار گذاشته می شود و واشان های قطور چهار سویه ساختمان بر روی این منشورها استوار گردیده، بر روی آن ها چوب های قطور میخ می کنند تا خوشه ها را بتوانند روی آن ها انبار نمایند. بام این بنا هم که از گیاه مخصوصی به نام لی پوشیده شده به شکل منشور کله قندی است.عمومأ پوشش سقف کندوج را کلوش (ساقهٔ برنج)، گالی (نوعی گیاه مردابی) و به ندرت لت پوش (تختهٔ تبر تراش خورده) و نیز امروزه سقف کندوج را از شیروانی حلب می سازند. برای رفتن به بام فقط از نردبان استفاده می شود. از کف کندوج نیز برای دانه کردن خوشه ها بهره گرفته می شود. گفتنی است که در بالای بام پوشالی و مخروطی شکل کندوج، گمج (نوعی ظرف لعابی از جنس خاک رس) را وارونه می گذارند و به دین وسیله مانع ورود آب باران از انتهای سقف به داخل کندوج می شوند.از مهم ترین مزایای کندوج، بالاتر بودن آن از سطح زمین می باشد که باعث می گردد با آب باران یا طغیان رودخانه و رطوبت زمین به محصول برنج آسیبی وارد نسازد و باعث فاسد شدن برنج نگردد و از سوی دیگر از نفوذ حیوانات موذی به خصوص موش به داخل انبار برنج پیشگیری می نماید.از ویژگی های بارز معماری بومی در ساخت کندوج این است که در میانهٔ آن هواکشی جهت جریان هوا تعبیه می شود که سبب خشک شدن برنج می گردد. بنا به تجربیات و شنیدارها اگر شلتوک برنج در کندوج بماند، پخت و طعم جالبی خواهد داشت.گفتنی است برای کشیدن برنج به کندوج از چوب دو شاخه شبیه دوخالنگ یا چنگک که به شکل عدد هفت می باشد استفاده می شود که یک سرش وصل به طناب است و سر دیگر را در برنج دَرز فرو می کنند و از زمین به بالای کندوج می کشند.