اسپرم

اِسْپِرم (sperm)
اِسْپِرم
اِسْپِرم
(یا: اسپرماتوزویید) در زیست شناسی، گامت نر جانوران در تولیدمثل جنسی، قبل از لقاح. هر یاختۀ اسپرم دارای یک کپسول سر حاوی هسته، یک بخش میانی حاوی میتوکندری که انرژی را تأمین می کند، و یک دم طولانی (تاژک) است. در پستانداران، یاخته های اسپرم در بیضه های موجود نر تولید می شوند. این یاخته ها براثر نوع خاصی از تقسیم سلولی، با نام میوز، پدید می آیند که تعداد کروموزوم ها را در این تقسیم نصف می کند. یاخته های اسپرم ویژگی های مخصوص به خود دارند. هنگامی که اسپرم ها از اندام تناسلی نر به مهبل ماده می ریزند، به طرف رحم و لوله های تخم بر شنا می کنند. شنا براثر حرکت دم سلول اسپرم صورت می گیرد. در انتهای دیگر سلول هسته قرار دارد و یاخته تقریباً فاقد مواد دیگر است. به همین سبب اسپرم نسبتاً کوچک و وزن آن کم است. اسپرم انسان۰.۰۰۵ میلی متر طول دارد و در بدن موجود ماده دو تا نُه روز زنده می ماند. بنابر مطالعه ای در دانمارک (۱۹۹۰)، از ۱۹۴۰، تعداد اسپرم ها در واحد حجم ۵۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش ممکن است براثر افزایش مواد آلاینده باشد. به نظر می رسد تعدادی از مواد آلاینده، ازجمله برخی محصولات جانبی نفت و بی فنیل پلی کلرینیتها، اثر مشابهی بر هورمون ماده یا استروژن دارند.ساختار اسپرم. سر اسپرم حاوی آنزیم آکروزین است که با حلِّ پوشش تخمک باعث نفوذ اسپرم به آن می شود. در ۱۹۹۸، محققان هلندی کشف پروتئینی با نام پروتئین بازدارندۀ C را اعلام کردند. زمانی که اسپرم ها در اپی دیدیم ذخیره شده اند، این پروتئین از فعالیت آکروزین تا زمانی که اسپرم ها براثر انزال آزاد شوند، جلوگیری می کند. اسپرم بیشتر جانوران متحرک است و با تاژک بلندی حرکت می کند، اما در بعضی از جانوران، از قبیل خرچنگ های گرد و خرچنگ های دراز دریایی، اسپرم ها غیرمتحرک اند. یاخته های اسپرم در بیضه ها (← بیضه) تولید می شوند. اسپرم ها از طریق لوله های اسپرم بر در مسیر غدد کیسه ای و غدۀ پروستات عبور می کنند. این غدد مایعی با نام منی تولید می کنند که انرژی اسپرم ها را تأمین می کند و باعث می شود پس از ترک بدن قادر به حرکت باشند. در مقدار کمی از منی، صدها میلیون یاختۀ اسپرم وجود دارد. اسپرم های پستانداران دارای گیرنده هایی شبیه گیرنده هایی اند که در پوشش بینی یافت می شوند. این گیرنده ها به هدایت اسپرم به طرف تخمک کمک می کنند. گاه به گامت های نر متحرک (آنتروزوئیدها) گیاهان پست نیز اسپرم می گویند.