جالینوس
فارسی به انگلیسی
Galen
فرهنگ اسم ها
اسم: جالینوس (پسر) (یونانی) (هنری) (تلفظ: jālinus) (فارسی: جالینوس) (انگلیسی: jalinus)
معنی: نام پزشکی یونانی
معنی: نام پزشکی یونانی
فرهنگ فارسی
پزشک یونانی ( و. ۱۳۱ - ف. حدود ۲۱٠ م ) وی در تشریح کشفیات گرانبهایی دارد و آثار او در اسلام نیز معروف و مورد استفاده بوده است .
( اسم ) نوایی است از موسیقی قدیم .
نام یکی از حکمای کرام
( اسم ) نوایی است از موسیقی قدیم .
نام یکی از حکمای کرام
فرهنگ معین
(اِ. ) ۱ - نوایی است از موسیقی قدیم . ۲ - نام طبیب معروف یونانی .
لغت نامه دهخدا
جالینوس . (اِ) نام نوائی است :
بلبل همی سراید چون باربد
قالوس و قفل و رومی و جالینوس .
بلبل همی سراید چون باربد
قالوس و قفل و رومی و جالینوس .
اسدی (لغت فرس ).
جالینوس . (اِخ ) نام یکی از سرداران ایرانی که در جنگ با اعراب شرکت داشت و شکست خورد. (تاریخ گزیده ج 1 ص 174).
جالینوس. ( اِ ) نام نوائی است :
بلبل همی سراید چون باربد
قالوس و قفل و رومی و جالینوس.
جالینوس. ( اِخ ) نام یکی از سرداران ایرانی که در جنگ با اعراب شرکت داشت و شکست خورد. ( تاریخ گزیده ج 1 ص 174 ).
جالینوس. ( اِخ ) نام یکی از حکمای کرام . او طبیب هشتم است از طبیبان که هریک بیمثل زمان خود بوده اند اول ایشان اسقیلپیدس دوم غورس سوم مینوس چهارم برمانیدس پنجم افلاطون ششم اسقلیپیدس هفتم بقراط هشتم جالینوس است. وی خاتم مهر اطباء است. ( آنندراج ). وی به جالینوس برغامسی و جالینوس القلوذی شهرت داشته است.مؤلف عیون الانباء آرد: آنچه از احوال جالینوس معلوم و نزد خواص و عوام مشهور است آنکه وی هشتمین و آخرین اطباء بزرگ است و نه تنها کسی بپایه او در علم نرسید، بلکه هیچکس بمقام علمی او نزدیک نگردید. از آغاز ظهور طب تا آن زمان سوفسطائیان در آن فن اختلاف بسیاری پدید آورده و محاسن آن را از بین برده بودند و او برضد آنان قیام کرد و گفته آنان را ابطال کرد و عقاید بقراط و پیروان او را استوار ساخت و به نصرت آنها اقدام کرد و کتابهای بسیار در کشف حقایق فن طب تألیف کرد و در آنها مکنونات آن را آشکار ساخت و مشکلات آن را توضیح داد. پس از وی کسی در این فن به پایه او نرسید و اطباء متأخر شاگردان او بشمارند. وی هشتاد و هفت سال زندگی کرد که هفده سال آن کودک و متعلم بود. و هفتاد سال معلم و آموزگار. این عقیده یحیی نحوی است که درباره دیگر معلمان بزرگ طب نیز همین تقسیم را بکار برده و عمر آنان را بدو دوره تعلیم وتعلم تقسیم کرده است لیکن باید در این گفته تحقیق شود، زیرا تقسیم مزبور درباره پاره ای از آنان غیرممکن بنظر میرسد از آنجمله درباره جالینوس گفته که هفده سال تعلم و هفتاد سال تعلیم کرده است ، این گفته با آنچه جالینوس در بعضی مؤلفاتش آورده مخالف است که :
«پدرم پیوسته مرا هندسه و حساب و ریاضیات تعلیم داد تا به سن پانزده سالگی رسیدم در آنوقت مرا به آموختن منطق واداشت ، زیرا میخواست فلسفه بیاموزم ، ولی در خواب دید که مرا بتحصیل طب وادارد و آنگاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت. در این وقت هفده سال داشتم ». بنابراین دور نیست آنچه درباره متقدمان بر او گفته نیز چنین باشد و از زمان ابقراط تا جالینوس 665 سال و از زمان اسقلیموس اول تا درگذشت جالینوس بگفته یحیی نحوی 5502 ( ؟! ) سال بوده است. و بگفته اسحاق بن حنین از زمان جالینوس تا هجرت 525 سال بوده است و بگفته اسحاق تولد جالینوس 59سال بعد از مسیح بود و آنانکه او را معاصر مسیح دانسته اند و گویند وی به سوی عیسی روآورد تا به وی ایمان آورد، درست نیست ، زیرا جالینوس در مواردی از کتب خود بقسمی از موسی و مسیح یاد کرده که معلوم میشود بعد از مسیح میزیسته است ، از جمله کسانی که او را معاصر مسیح دانسته اند بیهقی است که در کتاب مسارب التجارب و غوارب الغرائب گفته است : اگر در میان حواریین خبر«بولس » پسر خواهر جالینوس نمی بود، کافی بود، همو گوید جالینوس پسر خواهر خود را نزد عیسی فرستاد تا اظهار دارد که خود از آمدن نزد او عاجز است ولی به وی ایمان آورد و خود نیز به عیسی ایمان آورد در صورتی که جالینوس در مقالت اول از کتاب اخلاق پس از نقل صفات اخلاقی قومی گوید: این در سال 514 بعد از اسکندر بود.و این تاریخ صحیح ترین تاریخی است که درباره عصر اوگفته شده است. ( از عیون الانباء ج 1 صص 71 - 72 ).
بلبل همی سراید چون باربد
قالوس و قفل و رومی و جالینوس.
اسدی ( لغت فرس ).
جالینوس. ( اِخ ) نام یکی از سرداران ایرانی که در جنگ با اعراب شرکت داشت و شکست خورد. ( تاریخ گزیده ج 1 ص 174 ).
جالینوس. ( اِخ ) نام یکی از حکمای کرام . او طبیب هشتم است از طبیبان که هریک بیمثل زمان خود بوده اند اول ایشان اسقیلپیدس دوم غورس سوم مینوس چهارم برمانیدس پنجم افلاطون ششم اسقلیپیدس هفتم بقراط هشتم جالینوس است. وی خاتم مهر اطباء است. ( آنندراج ). وی به جالینوس برغامسی و جالینوس القلوذی شهرت داشته است.مؤلف عیون الانباء آرد: آنچه از احوال جالینوس معلوم و نزد خواص و عوام مشهور است آنکه وی هشتمین و آخرین اطباء بزرگ است و نه تنها کسی بپایه او در علم نرسید، بلکه هیچکس بمقام علمی او نزدیک نگردید. از آغاز ظهور طب تا آن زمان سوفسطائیان در آن فن اختلاف بسیاری پدید آورده و محاسن آن را از بین برده بودند و او برضد آنان قیام کرد و گفته آنان را ابطال کرد و عقاید بقراط و پیروان او را استوار ساخت و به نصرت آنها اقدام کرد و کتابهای بسیار در کشف حقایق فن طب تألیف کرد و در آنها مکنونات آن را آشکار ساخت و مشکلات آن را توضیح داد. پس از وی کسی در این فن به پایه او نرسید و اطباء متأخر شاگردان او بشمارند. وی هشتاد و هفت سال زندگی کرد که هفده سال آن کودک و متعلم بود. و هفتاد سال معلم و آموزگار. این عقیده یحیی نحوی است که درباره دیگر معلمان بزرگ طب نیز همین تقسیم را بکار برده و عمر آنان را بدو دوره تعلیم وتعلم تقسیم کرده است لیکن باید در این گفته تحقیق شود، زیرا تقسیم مزبور درباره پاره ای از آنان غیرممکن بنظر میرسد از آنجمله درباره جالینوس گفته که هفده سال تعلم و هفتاد سال تعلیم کرده است ، این گفته با آنچه جالینوس در بعضی مؤلفاتش آورده مخالف است که :
«پدرم پیوسته مرا هندسه و حساب و ریاضیات تعلیم داد تا به سن پانزده سالگی رسیدم در آنوقت مرا به آموختن منطق واداشت ، زیرا میخواست فلسفه بیاموزم ، ولی در خواب دید که مرا بتحصیل طب وادارد و آنگاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت. در این وقت هفده سال داشتم ». بنابراین دور نیست آنچه درباره متقدمان بر او گفته نیز چنین باشد و از زمان ابقراط تا جالینوس 665 سال و از زمان اسقلیموس اول تا درگذشت جالینوس بگفته یحیی نحوی 5502 ( ؟! ) سال بوده است. و بگفته اسحاق بن حنین از زمان جالینوس تا هجرت 525 سال بوده است و بگفته اسحاق تولد جالینوس 59سال بعد از مسیح بود و آنانکه او را معاصر مسیح دانسته اند و گویند وی به سوی عیسی روآورد تا به وی ایمان آورد، درست نیست ، زیرا جالینوس در مواردی از کتب خود بقسمی از موسی و مسیح یاد کرده که معلوم میشود بعد از مسیح میزیسته است ، از جمله کسانی که او را معاصر مسیح دانسته اند بیهقی است که در کتاب مسارب التجارب و غوارب الغرائب گفته است : اگر در میان حواریین خبر«بولس » پسر خواهر جالینوس نمی بود، کافی بود، همو گوید جالینوس پسر خواهر خود را نزد عیسی فرستاد تا اظهار دارد که خود از آمدن نزد او عاجز است ولی به وی ایمان آورد و خود نیز به عیسی ایمان آورد در صورتی که جالینوس در مقالت اول از کتاب اخلاق پس از نقل صفات اخلاقی قومی گوید: این در سال 514 بعد از اسکندر بود.و این تاریخ صحیح ترین تاریخی است که درباره عصر اوگفته شده است. ( از عیون الانباء ج 1 صص 71 - 72 ).
جالینوس . (اِخ ) نام یکی از حکمای کرام . او طبیب هشتم است از طبیبان که هریک بیمثل زمان خود بوده اند اول ایشان اسقیلپیدس دوم غورس سوم مینوس چهارم برمانیدس پنجم افلاطون ششم اسقلیپیدس هفتم بقراط هشتم جالینوس است . وی خاتم مهر اطباء است . (آنندراج ). وی به جالینوس برغامسی و جالینوس القلوذی شهرت داشته است .مؤلف عیون الانباء آرد: آنچه از احوال جالینوس معلوم و نزد خواص و عوام مشهور است آنکه وی هشتمین و آخرین اطباء بزرگ است و نه تنها کسی بپایه ٔ او در علم نرسید، بلکه هیچکس بمقام علمی او نزدیک نگردید. از آغاز ظهور طب تا آن زمان سوفسطائیان در آن فن اختلاف بسیاری پدید آورده و محاسن آن را از بین برده بودند و او برضد آنان قیام کرد و گفته ٔ آنان را ابطال کرد و عقاید بقراط و پیروان او را استوار ساخت و به نصرت آنها اقدام کرد و کتابهای بسیار در کشف حقایق فن طب تألیف کرد و در آنها مکنونات آن را آشکار ساخت و مشکلات آن را توضیح داد. پس از وی کسی در این فن به پایه ٔ او نرسید و اطباء متأخر شاگردان او بشمارند. وی هشتاد و هفت سال زندگی کرد که هفده سال آن کودک و متعلم بود. و هفتاد سال معلم و آموزگار. این عقیده ٔ یحیی نحوی است که درباره ٔ دیگر معلمان بزرگ طب نیز همین تقسیم را بکار برده و عمر آنان را بدو دوره تعلیم وتعلم تقسیم کرده است لیکن باید در این گفته تحقیق شود، زیرا تقسیم مزبور درباره ٔ پاره ای از آنان غیرممکن بنظر میرسد از آنجمله درباره ٔ جالینوس گفته که هفده سال تعلم و هفتاد سال تعلیم کرده است ، این گفته با آنچه جالینوس در بعضی مؤلفاتش آورده مخالف است که :
«پدرم پیوسته مرا هندسه و حساب و ریاضیات تعلیم داد تا به سن پانزده سالگی رسیدم در آنوقت مرا به آموختن منطق واداشت ، زیرا میخواست فلسفه بیاموزم ، ولی در خواب دید که مرا بتحصیل طب وادارد و آنگاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت . در این وقت هفده سال داشتم ». بنابراین دور نیست آنچه درباره ٔ متقدمان بر او گفته نیز چنین باشد و از زمان ابقراط تا جالینوس 665 سال و از زمان اسقلیموس اول تا درگذشت جالینوس بگفته ٔ یحیی نحوی 5502 (؟!) سال بوده است . و بگفته ٔ اسحاق بن حنین از زمان جالینوس تا هجرت 525 سال بوده است و بگفته ٔ اسحاق تولد جالینوس 59سال بعد از مسیح بود و آنانکه او را معاصر مسیح دانسته اند و گویند وی به سوی عیسی روآورد تا به وی ایمان آورد، درست نیست ، زیرا جالینوس در مواردی از کتب خود بقسمی از موسی و مسیح یاد کرده که معلوم میشود بعد از مسیح میزیسته است ، از جمله کسانی که او را معاصر مسیح دانسته اند بیهقی است که در کتاب مسارب التجارب و غوارب الغرائب گفته است : اگر در میان حواریین خبر«بولس » پسر خواهر جالینوس نمی بود، کافی بود، همو گوید جالینوس پسر خواهر خود را نزد عیسی فرستاد تا اظهار دارد که خود از آمدن نزد او عاجز است ولی به وی ایمان آورد و خود نیز به عیسی ایمان آورد در صورتی که جالینوس در مقالت اول از کتاب اخلاق پس از نقل صفات اخلاقی قومی گوید: این در سال 514 بعد از اسکندر بود.و این تاریخ صحیح ترین تاریخی است که درباره ٔ عصر اوگفته شده است . (از عیون الانباء ج 1 صص 71 - 72).
و قفطی گوید: جالینوس دانشمند فیلسوف و طبیعی دان زمان خود بود. وی از مردم شهر فرغاموس یونان است . کتابهای پر ارزشی در طب و جز آن از علوم طبیعی و صناعت منطق تألیف کرده است و از اسماء تألیفات خود وترتیب خواندن و طریق آموختن آنها فهرستی ترتیب داده که شامل چند ورق و بیش از صد کتاب در آن ذکر شده است . ابوالحسن علی بن الحسین المسعودی گفت : جالینوس قریب دویست سال بعد از مسیح و ششصد سال بعد از بقراط و پانصد و اندی سال بعد از اسکندر میزیسته است و کسی رابعد از ارسطو از این دو تن [بقراط و جالینوس ] به علوم طبیعی داناتر نمی دانم . ابن جلجل گفت : جالینوس از مردم فرغاموس از بلاد آسیا در شرق قسطنطنیه است و شهر او را فرغامون نیز گفته اند. آنجا محل زندانیان بود وهرکس مورد خشم پادشاه قرار میگرفت در آنجا زندانی میشد و همو گفت : جالینوس در زمان نرون قیصر ششم روم میزیست . وی به اطراف و بلاد مسافرت میکرد و دوبار به روم رفت و در آنجا سکونت کرد و با پادشاه برای معالجه ٔ مجروحین به جنگ رفت و در هفده سالگی در طب و فلسفه و علوم ریاضی براعت یافت و در 24 سالگی متبحر گشت ودانش بقراط را زنده ساخت و بر کتب از دست رفته ٔ او شروحی نوشت . او را در روم مجلس بحث بود که در آن از تشریح سخنها راند و فضل خویش را آشکار ساخت . پدرش مهندس بزرگی بود که در عصر خود نظیر نداشت . دیانت مسیح در زمان او ظهور کرد و به او گفتند مردی در بیت المقدس ظهور کرده که کور مادرزاد و پیسی را شفا میدهد و مرده را زنده میکند، پرسید از اصحاب او کسی باقی مانده ؟ گفتند آری . پس به قصد بیت المقدس از روم بیرون رفت و به سیسیل رسید و در همانجا بسن 88 سالگی درگذشت قبرش در آنجاست . (تاریخ الحکماء صص 122 - 132). مؤلفات جالینوس بنقل از الفهرست : کتاب الفرق . یک مقاله ازآن را حنین نقل کرده . کتاب الصناعة، که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرده . کتاب الی طوثرن فی النبض ، که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرده . کتاب الی اغلوقن فی التأتی لشفاء الامراض ، که دو مقالت آن را حنین نقل کرده . کتاب المقالات الخمس فی التشریح ، حنین آن را نقل کرده . کتاب الاسطقسات ، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرده . کتاب المزاج ، که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب القوی الطبیعیه ، که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب علل و الاعراض که حنین شش مقالت آن را نقل کرده . کتاب علل الاعضاء الباطنة، که حبیش شش مقالت آن رانقل کرده . کتاب النبض الکبیر، که حبیش شانزده مقالت آن را نقل کرده ، و حنین یک مقاله ٔ آن را به عربی نقل کرده است . کتاب الحمایات که حنین دو مقالت آن را نقل کرده . کتاب البحران که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب ایام البحران ، که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب تدبیرالاصحاء، که حبیش شش مقالت آن را نقل کرده . کتاب حیلة البرؤ، که حبیش آن را به عربی نقل کرده ، و اصل کتاب چهارده مقالت است که شش مقاله ٔ اول آن را حنین اصلاح کرده بود و هشت مقالت آخر را بخواهش محمدبن موسی اصلاح کرد. و کتب یاد شده ٔ جالینوس راکتب شانزده گانه نامند که پزشکان آنها را برای آموختن طب به ترتیب فوق میخواندند. کتب دیگر جالینوس علاوه بر شانزده کتاب مزبور: کتاب التشریح الکبیر، حنین در فهرست خویش ذکر نکرده که چه کسی آن را به عربی نقل کرده و من آن را بنقل حبیش دیدم و آن پانزده مقالت است . کتاب اختلاف التشریح ، که حبیش دو مقالت آن را به عربی نقل کرده است . کتاب تشریح الحیوان المیت ، که یک مقاله ٔ آن را حبیش به عربی نقل کرده . کتاب تشریح الحیوان الحی ، که دو مقالت آن را حبیش به عربی نقل کرده است . کتاب فی علم بقراط بالتشریح ، که حبیش پنج مقالت آن را به عربی نقل کرده . کتاب علم ارسطو طالیس فی التشریح ، که سه مقالت آن را حبیش نقل کرده . کتاب تشریح الرحم ، که یک مقاله آن را حبیش به عربی نقل کرده . کتاب حرکات الصدر والرئة، که اصطفن بن بسیل آن را به عربی نقل کرده است و حنین سه مقالت آن را که ساقط شده بود اصلاح کرد. کتاب علل النفس ، که اصطفن بن بسیل آن را نقل کرد و حنین دو مقالت آن را برای پسرش اصلاح کرد. کتاب الصوت که حنین چهار مقالت آن را برای محمدبن عبدالملک الزیات به عربی نقل کرد. کتاب حرکة العضل ، اصطفن آن را نقل کرده و حنین دو مقالت آن را اصلاح کرده است . کتاب الحاجة الی النبض که یک مقاله ٔ آن را حبیش نقل کرد. کتاب الحاجة الی النفس که اصطفن آن را نقل کرد و حنین نصف آن را در یک مقاله نقل کرد. کتاب العادات ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب آراء بقراط و فلاطن ، که ده مقالت آن را حبیش به عربی نقل کرد. کتاب الحرکات المجهولة، که حنین یک مقاله ٔ آن را به عربی نقل کرد. کتاب الامتلاء، که اصطفن یک مقاله ٔ آن را ترجمه کرد. کتاب منافع الاعضاء که حبیش آن رانقل کرد و حنین هفده مقالت آن را اصلاح کرد. کتاب افضل الهیأت ، که حنین یک مقاله ٔ آن را به سریانی و عربی نقل کرد. کتاب خصب البدن ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب سوء المزاج المختلف که حبیش هفده مقالت آن را نقل کرد. کتاب الادویة المقابلة للادواء، که دو مقالت آن را عیسی بن یحیی نقل کرد. کتاب التریاق الی بیسن ، که یحیی بن بطریق یک مقاله ٔ آن را نقل کرد.کتاب الی ثراسابولوس که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرد. کتاب الریاضة بالکرة الصغیرة، که حبیش یک مقاله ٔآن را نقل کرد. کتاب الریاضة بالکرة الکبیرة، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب فی ان الطبیب الفاضل فیلسوف ، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب کتب بقراط الصحیحة، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرد.کتاب الحث علی تعلم الطب ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب محنة الطبیب ، که حنین یک مقاله ٔ آن رانقل کرد. کتاب مایعتقده رأیا، که ثابت یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب البرهان ، این را پانزده مقالت قرار داد و آنچه از آن موجود است ... کتاب تعریف المرء عیوب نفسه ، که یک مقاله ٔ آن را توما ترجمه کرد و حنین آن را اصلاح کرده است . کتاب الاخلاق ، که حبیش چهار مقالت آن را نقل کرد. کتاب انتفاع الاخیار باعدائهم ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب ما ذکره فلاطن فی طیماوس که بیست مقالت آن موجود است و حنین آن را نقل کرد و سه مقالت بقیه ٔ آن را اسحاق ترجمه کرد. کتاب الادویة المفردة که یازده مقالت آن را حنین ترجمه کرد. کتاب الاورام ، که ابراهیم بن الصلت یک مقاله ٔ آن راترجمه کرد. کتاب المنی ، که حبیش دو مقالت آن را نقل کرد. کتاب المولود لسبعة اشهر، که حنین آن را در یک مقاله ترجمه کرد. کتاب المراءة السوداء، که اصطفن یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب رداءة النفس ، که سه مقالت آن را حنین برای پسرش نقل کرد. کتاب تقدمة المعرفة، که عیسی بن یحیی یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب الفصد، که عیسی بن یحیی آن را نقل کرد و اصطفن و عیسی آن را ترجمه کردند. کتاب الذبول ، که یک مقاله ٔ آن راحنین نقل کرد. کتاب صفات لصبی یصرع ، که ابن الصلت یک مقاله ٔ آن را به سریانی و عربی نقل کرد. کتاب قوی الاغذیه که سه مقالت آن را حنین نقل کرد. کتاب التدبیرالملطف که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرد. کتاب الکیموس که یک مقاله ٔ آن را ثابت و شملی و حبیش به عربی نقل کردند. کتاب ارسطراطس فی مداواة الامراض ، که حنین بن اسحاق آن را نقل کرد. کتاب تدبیر بقراط للامراض الحادة، که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرد. کتاب ترکیب الادویة، کتاب فی ان قوی النفس تابعة لمزاج البدن ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب المدخل الی المنطق ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب المحرک الاول لایتحرک ، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرد و عیسی بن یحیی و اسحاق آن را نقل کردند. کتاب عددالمقابیس ،که اصطفن بن بسیل آن را نقل کرد و اسحاق نیز آن را برای علی بن یحیی نقل کرد. کتاب تفسیر الثانی من کتب ارسطالیس ، که اسحاق بن حنین سه مقالت آن را نقل کرد. (الفهرست ابن الندیم ص 403 - 405). ابن ابی اصیبعه کتابهای دیگری نیز جزء مؤلفات او یاد کرده و نویسد بسیاری از تألیفات وی از میان رفته است و قسمتی هم از آنچه ذکر شده منحول و منسوب بدوست و انتساب آنها به جالینوس صحیح نیست . (عیون الانباء ج 1 ص 71 ببعد). بقولی تا حدود چهارصد کتاب تألیف کرد که قسمتی از آنها در حریق معبد صلح ازمیان رفت . (تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی ص 116). نام جالینوس بخاطر شهرت وی در ادبیات فارسی رواج یافته :
محمد زکریا کجا و جالینوس
کجاشده ست چو جاماس و بوعلی دیگر.
وگر خود علم جالینوس دانی
چو مرگ آمد به جالینوس مانی .
ای دوای نخوت و ناموس ما
ای تو افلاطون و جالینوس ما.
جالینوس ابلهی را دید که دست در گریبان دانشمندی زد. (گلستان ). رجوع به عیون الانباء و عیون الاخبار و الجماهر و تتمه ٔ صوان الحکمه و الاوراق ص 147 و تاریخ گزیده ص 72 و تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی و تاریخ تمدن جرجی زیدان شود.
«پدرم پیوسته مرا هندسه و حساب و ریاضیات تعلیم داد تا به سن پانزده سالگی رسیدم در آنوقت مرا به آموختن منطق واداشت ، زیرا میخواست فلسفه بیاموزم ، ولی در خواب دید که مرا بتحصیل طب وادارد و آنگاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت . در این وقت هفده سال داشتم ». بنابراین دور نیست آنچه درباره ٔ متقدمان بر او گفته نیز چنین باشد و از زمان ابقراط تا جالینوس 665 سال و از زمان اسقلیموس اول تا درگذشت جالینوس بگفته ٔ یحیی نحوی 5502 (؟!) سال بوده است . و بگفته ٔ اسحاق بن حنین از زمان جالینوس تا هجرت 525 سال بوده است و بگفته ٔ اسحاق تولد جالینوس 59سال بعد از مسیح بود و آنانکه او را معاصر مسیح دانسته اند و گویند وی به سوی عیسی روآورد تا به وی ایمان آورد، درست نیست ، زیرا جالینوس در مواردی از کتب خود بقسمی از موسی و مسیح یاد کرده که معلوم میشود بعد از مسیح میزیسته است ، از جمله کسانی که او را معاصر مسیح دانسته اند بیهقی است که در کتاب مسارب التجارب و غوارب الغرائب گفته است : اگر در میان حواریین خبر«بولس » پسر خواهر جالینوس نمی بود، کافی بود، همو گوید جالینوس پسر خواهر خود را نزد عیسی فرستاد تا اظهار دارد که خود از آمدن نزد او عاجز است ولی به وی ایمان آورد و خود نیز به عیسی ایمان آورد در صورتی که جالینوس در مقالت اول از کتاب اخلاق پس از نقل صفات اخلاقی قومی گوید: این در سال 514 بعد از اسکندر بود.و این تاریخ صحیح ترین تاریخی است که درباره ٔ عصر اوگفته شده است . (از عیون الانباء ج 1 صص 71 - 72).
و قفطی گوید: جالینوس دانشمند فیلسوف و طبیعی دان زمان خود بود. وی از مردم شهر فرغاموس یونان است . کتابهای پر ارزشی در طب و جز آن از علوم طبیعی و صناعت منطق تألیف کرده است و از اسماء تألیفات خود وترتیب خواندن و طریق آموختن آنها فهرستی ترتیب داده که شامل چند ورق و بیش از صد کتاب در آن ذکر شده است . ابوالحسن علی بن الحسین المسعودی گفت : جالینوس قریب دویست سال بعد از مسیح و ششصد سال بعد از بقراط و پانصد و اندی سال بعد از اسکندر میزیسته است و کسی رابعد از ارسطو از این دو تن [بقراط و جالینوس ] به علوم طبیعی داناتر نمی دانم . ابن جلجل گفت : جالینوس از مردم فرغاموس از بلاد آسیا در شرق قسطنطنیه است و شهر او را فرغامون نیز گفته اند. آنجا محل زندانیان بود وهرکس مورد خشم پادشاه قرار میگرفت در آنجا زندانی میشد و همو گفت : جالینوس در زمان نرون قیصر ششم روم میزیست . وی به اطراف و بلاد مسافرت میکرد و دوبار به روم رفت و در آنجا سکونت کرد و با پادشاه برای معالجه ٔ مجروحین به جنگ رفت و در هفده سالگی در طب و فلسفه و علوم ریاضی براعت یافت و در 24 سالگی متبحر گشت ودانش بقراط را زنده ساخت و بر کتب از دست رفته ٔ او شروحی نوشت . او را در روم مجلس بحث بود که در آن از تشریح سخنها راند و فضل خویش را آشکار ساخت . پدرش مهندس بزرگی بود که در عصر خود نظیر نداشت . دیانت مسیح در زمان او ظهور کرد و به او گفتند مردی در بیت المقدس ظهور کرده که کور مادرزاد و پیسی را شفا میدهد و مرده را زنده میکند، پرسید از اصحاب او کسی باقی مانده ؟ گفتند آری . پس به قصد بیت المقدس از روم بیرون رفت و به سیسیل رسید و در همانجا بسن 88 سالگی درگذشت قبرش در آنجاست . (تاریخ الحکماء صص 122 - 132). مؤلفات جالینوس بنقل از الفهرست : کتاب الفرق . یک مقاله ازآن را حنین نقل کرده . کتاب الصناعة، که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرده . کتاب الی طوثرن فی النبض ، که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرده . کتاب الی اغلوقن فی التأتی لشفاء الامراض ، که دو مقالت آن را حنین نقل کرده . کتاب المقالات الخمس فی التشریح ، حنین آن را نقل کرده . کتاب الاسطقسات ، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرده . کتاب المزاج ، که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب القوی الطبیعیه ، که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب علل و الاعراض که حنین شش مقالت آن را نقل کرده . کتاب علل الاعضاء الباطنة، که حبیش شش مقالت آن رانقل کرده . کتاب النبض الکبیر، که حبیش شانزده مقالت آن را نقل کرده ، و حنین یک مقاله ٔ آن را به عربی نقل کرده است . کتاب الحمایات که حنین دو مقالت آن را نقل کرده . کتاب البحران که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب ایام البحران ، که حنین سه مقالت آن را نقل کرده . کتاب تدبیرالاصحاء، که حبیش شش مقالت آن را نقل کرده . کتاب حیلة البرؤ، که حبیش آن را به عربی نقل کرده ، و اصل کتاب چهارده مقالت است که شش مقاله ٔ اول آن را حنین اصلاح کرده بود و هشت مقالت آخر را بخواهش محمدبن موسی اصلاح کرد. و کتب یاد شده ٔ جالینوس راکتب شانزده گانه نامند که پزشکان آنها را برای آموختن طب به ترتیب فوق میخواندند. کتب دیگر جالینوس علاوه بر شانزده کتاب مزبور: کتاب التشریح الکبیر، حنین در فهرست خویش ذکر نکرده که چه کسی آن را به عربی نقل کرده و من آن را بنقل حبیش دیدم و آن پانزده مقالت است . کتاب اختلاف التشریح ، که حبیش دو مقالت آن را به عربی نقل کرده است . کتاب تشریح الحیوان المیت ، که یک مقاله ٔ آن را حبیش به عربی نقل کرده . کتاب تشریح الحیوان الحی ، که دو مقالت آن را حبیش به عربی نقل کرده است . کتاب فی علم بقراط بالتشریح ، که حبیش پنج مقالت آن را به عربی نقل کرده . کتاب علم ارسطو طالیس فی التشریح ، که سه مقالت آن را حبیش نقل کرده . کتاب تشریح الرحم ، که یک مقاله آن را حبیش به عربی نقل کرده . کتاب حرکات الصدر والرئة، که اصطفن بن بسیل آن را به عربی نقل کرده است و حنین سه مقالت آن را که ساقط شده بود اصلاح کرد. کتاب علل النفس ، که اصطفن بن بسیل آن را نقل کرد و حنین دو مقالت آن را برای پسرش اصلاح کرد. کتاب الصوت که حنین چهار مقالت آن را برای محمدبن عبدالملک الزیات به عربی نقل کرد. کتاب حرکة العضل ، اصطفن آن را نقل کرده و حنین دو مقالت آن را اصلاح کرده است . کتاب الحاجة الی النبض که یک مقاله ٔ آن را حبیش نقل کرد. کتاب الحاجة الی النفس که اصطفن آن را نقل کرد و حنین نصف آن را در یک مقاله نقل کرد. کتاب العادات ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب آراء بقراط و فلاطن ، که ده مقالت آن را حبیش به عربی نقل کرد. کتاب الحرکات المجهولة، که حنین یک مقاله ٔ آن را به عربی نقل کرد. کتاب الامتلاء، که اصطفن یک مقاله ٔ آن را ترجمه کرد. کتاب منافع الاعضاء که حبیش آن رانقل کرد و حنین هفده مقالت آن را اصلاح کرد. کتاب افضل الهیأت ، که حنین یک مقاله ٔ آن را به سریانی و عربی نقل کرد. کتاب خصب البدن ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب سوء المزاج المختلف که حبیش هفده مقالت آن را نقل کرد. کتاب الادویة المقابلة للادواء، که دو مقالت آن را عیسی بن یحیی نقل کرد. کتاب التریاق الی بیسن ، که یحیی بن بطریق یک مقاله ٔ آن را نقل کرد.کتاب الی ثراسابولوس که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرد. کتاب الریاضة بالکرة الصغیرة، که حبیش یک مقاله ٔآن را نقل کرد. کتاب الریاضة بالکرة الکبیرة، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب فی ان الطبیب الفاضل فیلسوف ، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب کتب بقراط الصحیحة، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرد.کتاب الحث علی تعلم الطب ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب محنة الطبیب ، که حنین یک مقاله ٔ آن رانقل کرد. کتاب مایعتقده رأیا، که ثابت یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب البرهان ، این را پانزده مقالت قرار داد و آنچه از آن موجود است ... کتاب تعریف المرء عیوب نفسه ، که یک مقاله ٔ آن را توما ترجمه کرد و حنین آن را اصلاح کرده است . کتاب الاخلاق ، که حبیش چهار مقالت آن را نقل کرد. کتاب انتفاع الاخیار باعدائهم ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب ما ذکره فلاطن فی طیماوس که بیست مقالت آن موجود است و حنین آن را نقل کرد و سه مقالت بقیه ٔ آن را اسحاق ترجمه کرد. کتاب الادویة المفردة که یازده مقالت آن را حنین ترجمه کرد. کتاب الاورام ، که ابراهیم بن الصلت یک مقاله ٔ آن راترجمه کرد. کتاب المنی ، که حبیش دو مقالت آن را نقل کرد. کتاب المولود لسبعة اشهر، که حنین آن را در یک مقاله ترجمه کرد. کتاب المراءة السوداء، که اصطفن یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب رداءة النفس ، که سه مقالت آن را حنین برای پسرش نقل کرد. کتاب تقدمة المعرفة، که عیسی بن یحیی یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب الفصد، که عیسی بن یحیی آن را نقل کرد و اصطفن و عیسی آن را ترجمه کردند. کتاب الذبول ، که یک مقاله ٔ آن راحنین نقل کرد. کتاب صفات لصبی یصرع ، که ابن الصلت یک مقاله ٔ آن را به سریانی و عربی نقل کرد. کتاب قوی الاغذیه که سه مقالت آن را حنین نقل کرد. کتاب التدبیرالملطف که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرد. کتاب الکیموس که یک مقاله ٔ آن را ثابت و شملی و حبیش به عربی نقل کردند. کتاب ارسطراطس فی مداواة الامراض ، که حنین بن اسحاق آن را نقل کرد. کتاب تدبیر بقراط للامراض الحادة، که یک مقاله ٔ آن را حنین نقل کرد. کتاب ترکیب الادویة، کتاب فی ان قوی النفس تابعة لمزاج البدن ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب المدخل الی المنطق ، که حبیش یک مقاله ٔ آن را نقل کرد. کتاب المحرک الاول لایتحرک ، که حنین یک مقاله ٔ آن را نقل کرد و عیسی بن یحیی و اسحاق آن را نقل کردند. کتاب عددالمقابیس ،که اصطفن بن بسیل آن را نقل کرد و اسحاق نیز آن را برای علی بن یحیی نقل کرد. کتاب تفسیر الثانی من کتب ارسطالیس ، که اسحاق بن حنین سه مقالت آن را نقل کرد. (الفهرست ابن الندیم ص 403 - 405). ابن ابی اصیبعه کتابهای دیگری نیز جزء مؤلفات او یاد کرده و نویسد بسیاری از تألیفات وی از میان رفته است و قسمتی هم از آنچه ذکر شده منحول و منسوب بدوست و انتساب آنها به جالینوس صحیح نیست . (عیون الانباء ج 1 ص 71 ببعد). بقولی تا حدود چهارصد کتاب تألیف کرد که قسمتی از آنها در حریق معبد صلح ازمیان رفت . (تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی ص 116). نام جالینوس بخاطر شهرت وی در ادبیات فارسی رواج یافته :
محمد زکریا کجا و جالینوس
کجاشده ست چو جاماس و بوعلی دیگر.
ناصرخسرو.
وگر خود علم جالینوس دانی
چو مرگ آمد به جالینوس مانی .
نظامی .
ای دوای نخوت و ناموس ما
ای تو افلاطون و جالینوس ما.
مولوی .
جالینوس ابلهی را دید که دست در گریبان دانشمندی زد. (گلستان ). رجوع به عیون الانباء و عیون الاخبار و الجماهر و تتمه ٔ صوان الحکمه و الاوراق ص 147 و تاریخ گزیده ص 72 و تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی و تاریخ تمدن جرجی زیدان شود.
فرهنگ عمید
از الحان سی گانۀ باربد: بلبل همی سراید چون باربَد / قالوس و قفل رومی و جالینوس (عنصری: ۳۳۷ ).
دانشنامه عمومی
جالینوس (در یونانی: Γαληνός، لاتین: Claudius Galenus) (۱۲۹–۲۰۰م) از پزشکان یونان باستان بود. دیدگاه های او بیش از هزار سال دیدگاه چیره در پزشکی اروپا بود.
آنندراج
لغت نامه-دهخدا
تاریخ الحکماء قفطی
تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی
تاریخ گزیده
جالینوس اهل پرگامون یونان (برگامای کنونی در ترکیه) بود. وی پزشک هشتم است از پزشکان باستان که هریک بی مثل زمان خود بوده اند. اول ایشان اسقلبیوس اول، دوم غورس، سوم مینس، چهارم برمانیدس، پنجم افلاطون، ششم اسقلبیوس دوم، هفتم بقراط دوم*، هشتم جالینوس است. آنچه از احوال جالینوس معلوم و نزد خواص و عوام مشهور است آنکه وی هشتمین و آخرین طبیب بزرگ است و نه تنها کسی به پایه او در علم نرسید‚ بلکه هیچ کس به مقام علمی او نزدیک نگردید. از آغاز پیدایش پزشکی تا آن زمان سوفسطائیان در آن فن اختلاف بسیاری پدیدآورده و محاسن آن را از بین برده بودند و او برضد آنان قیام کرد و گفته آنان را ابطال کرد و عقاید بقراط و پیروان او را استوار ساخت و به نصرت آنها اقدام کرد و کتابهای بسیار در کشف حقایق فن پزشکی تاًلیف کرد. وی هشتاد و هفت سال زندگی کرد. جالینوس در برخی از تألیفاتش آورده است که:
پدرم پیوسته مرا هندسه و حساب و ریاضیات آموخت تا به سن پانزده سالگی رسیدم در آنوقت مرا به آموختن منطق واداشت، زیرا می خواست فلسفه بیاموزم، ولی در خواب دید که مرا به تحصیل پزشکی وادارد و آنگاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت. در این وقت هفده سال داشتم.
زایش جالینوس ۹۵ سال بعد از مسیح بود و آنان که او را همروزگار با مسیح دانسته اند و گویند وی به سوی عیسی رو آورد تا به وی ایمان آورد، درست نیست، زیرا جالینوس در مواردی از کتب خود به قسمی از موسی و مسیح یاد کرده که معلوم می شود بعد از مسیح می زیسته است‚ از جمله کسانی که او را معاصر مسیح دانسته اند بیهقی است. جالینوس دانشمند فیلسوف و طبیعی دان زمان خود بود. وی از مردم شهر فرغامون (پرگاموس - پرگاما - برگاما - برغامه - برغمه - پرگامون) است. کتابهای پر ارزشی در پزشکی و جز آن از علوم طبیعی و صناعت منطق تاًلیف کرده است و از اسماء تاًلیفات خود و ترتیب خواندن و طریق آموختن آنها فهرستی ترتیب داده که شامل چند ورق و بیش از صد کتاب در آن ذکر شده است.
آنندراج
لغت نامه-دهخدا
تاریخ الحکماء قفطی
تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی
تاریخ گزیده
جالینوس اهل پرگامون یونان (برگامای کنونی در ترکیه) بود. وی پزشک هشتم است از پزشکان باستان که هریک بی مثل زمان خود بوده اند. اول ایشان اسقلبیوس اول، دوم غورس، سوم مینس، چهارم برمانیدس، پنجم افلاطون، ششم اسقلبیوس دوم، هفتم بقراط دوم*، هشتم جالینوس است. آنچه از احوال جالینوس معلوم و نزد خواص و عوام مشهور است آنکه وی هشتمین و آخرین طبیب بزرگ است و نه تنها کسی به پایه او در علم نرسید‚ بلکه هیچ کس به مقام علمی او نزدیک نگردید. از آغاز پیدایش پزشکی تا آن زمان سوفسطائیان در آن فن اختلاف بسیاری پدیدآورده و محاسن آن را از بین برده بودند و او برضد آنان قیام کرد و گفته آنان را ابطال کرد و عقاید بقراط و پیروان او را استوار ساخت و به نصرت آنها اقدام کرد و کتابهای بسیار در کشف حقایق فن پزشکی تاًلیف کرد. وی هشتاد و هفت سال زندگی کرد. جالینوس در برخی از تألیفاتش آورده است که:
پدرم پیوسته مرا هندسه و حساب و ریاضیات آموخت تا به سن پانزده سالگی رسیدم در آنوقت مرا به آموختن منطق واداشت، زیرا می خواست فلسفه بیاموزم، ولی در خواب دید که مرا به تحصیل پزشکی وادارد و آنگاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت. در این وقت هفده سال داشتم.
زایش جالینوس ۹۵ سال بعد از مسیح بود و آنان که او را همروزگار با مسیح دانسته اند و گویند وی به سوی عیسی رو آورد تا به وی ایمان آورد، درست نیست، زیرا جالینوس در مواردی از کتب خود به قسمی از موسی و مسیح یاد کرده که معلوم می شود بعد از مسیح می زیسته است‚ از جمله کسانی که او را معاصر مسیح دانسته اند بیهقی است. جالینوس دانشمند فیلسوف و طبیعی دان زمان خود بود. وی از مردم شهر فرغامون (پرگاموس - پرگاما - برگاما - برغامه - برغمه - پرگامون) است. کتابهای پر ارزشی در پزشکی و جز آن از علوم طبیعی و صناعت منطق تاًلیف کرده است و از اسماء تاًلیفات خود و ترتیب خواندن و طریق آموختن آنها فهرستی ترتیب داده که شامل چند ورق و بیش از صد کتاب در آن ذکر شده است.
wiki: دهانه برخوردی در ماه است.
wiki: جالینوس (دهانه)
دانشنامه آزاد فارسی
جالینوس (ح ۱۲۹ـ ح ۲۰۰م)(Galen, Claudius)
پزشک و کالبدشناس۱ یونانی. نظریاتش حدود ۱۵۰۰ سال بر پزشکی غرب حاکم بود. از مهم ترین نظریات او می توان گردش خون سه باره۲ و فرضیۀ مزاج ها۳، شامل خون۴، بلغم۵، صفرای زرد۶، و صفرای سیاه۷ را نام برد. عقیده داشت مزاج ها در ایجاد حالت های روانی و جسمی دخالت دارند. جالینوس کتابی با نام در باب روش های کالبدشناختی۸ نوشت و در آن، کالبدشکافی۹ حیوانات را با دقت توصیف کرد. در آن زمان، تحقیق روی جسد انسان ممنوع بود. در قرن ۱۶، به این کتاب در اروپای غربی توجه شد و به منزلۀ کتاب مرجع استاندارد کالبدشناسی تدریس می شد. او بالاترین مرجع علم پزشکی بود تا زمانی که آندرآس وسالیوس۱۰ و ویلیام هاروی۱۱ خطاهای اساسی نظریاتش را آشکار کردند. در دستگاه گردش خونی که او توصیف می کرد کبد، قلب، و مغز به ترتیب تولیدکنندۀ روح طبیعی۱۲، روح حیاتی۱۳، و روح حیوانی۱۴ بودند. جالینوس در فلسفه هم تألیفاتی داشت. او معتقد بود که طبیعت هدف مقدسی را دنبال می کند. این طرز فکر با برآمدن مسیحیت به شکل روزافزونی رواج یافت، هرچند جالینوس مسیحی نبود. این امر تأثیر افکار او را تا حدی توجیه می کند. جالینوس در مهم ترین اثرش در زمینۀ کالبدشناسی، در باب روش های کالبدشناختی، جزئیات کالبدشکافی خوک، میمون، و سگ را توصیف می کند. او عقیده داشت کالبدشکافی دقیق برای یادگیری کالبدشناسی لازم است و عدم امکان کالبدشکافی انسان مانع پیشرفت تحقیقات او بود. با سقوط امپراتوری روم در ۴۷۶م، کتاب او در اروپا مهجور ماند، ولی ترجمۀ عربی آن در خاورمیانه حفظ و به یکی از منابع طب اسلامی تبدیل شد. در ۱۵۳۱، ژوانس گینته۱۵، یکی از اساتید پزشکی دانشگاه پاریس، این کتاب را به زبان لاتینی برگرداند و اروپایی ها دوباره به این کتاب دست یافتند که به کتاب درسی مرجع کالبدشکافی و کالبدشناسی بدل شد. در اواخر قرن ۱۶، وسالیوس و دیگران نظرات جالینوس را رد کردند. جالینوس در پرگامون۱۶، واقع در آسیای صغیر، زاده شد. در آن جا، اسمیرنا۱۷، ازمیر۱۸ فعلی، کورَنت۱۹ یونان، و اسکندریۀ مصر پزشکی خواند و سپس، به زادگاه خود بازگشت و پزشک ارشد گلادیاتورها شد. در ۱۶۱م، به روم رفت، به طبابت پرداخت، و به دربار امپراتور مارکوس اورلیوس آنتونینوس۲۰ راه یافت. جالینوس اکتشافات نسبتاً کمی داشت و به آموزه های بقراط۲۱ بسیار متکی بود، ولی کتاب های فراوانی نوشت که بیش از ۱۰۰ عنوان از آن ها شناخته شده اند. در زمان جالینوس، کالبدشکافی انسان ممنوع بود و او با استنتاجات حاصل از کالبدشکافی حیوانات به نکاتی دربارۀ ساختمان بدن انسان پی می برد. او توصیفات دقیق و خوبی از استخوان ها و ماهیچه ها عرضه و بسیاری از مواردِ کالبدشکافی را برای اولین بار توصیف کرد. به علاوه، دریافت که تعداد فراوانی از ماهیچه ها به صورت جفت های متضاد۲۲ مرتب شده اند. او چندین حیوان زنده را نیز کالبدشکافی کرد و نشان داد ادرار از کلیه ها و از طریق میزنای۲۳ به مثانه۲۴ منتقل می شود. همچنین، نشان داد که در سرخ رگ۲۵ خون جریان دارد، نه هوا و بدین ترتیب، نظر اراسیستراتوس۲۶ را که حدود ۵۰۰ سال آموزش داده می شد، رد کرد.anatomistthreefold circulationtheory of humoursbloodphlegmyellow bileblack bileOn Anatomical ProceduresdissectionAndreas VesaliusWilliam Harveynatural spiritvital spiritanimal spiritJohannes GuinterPergamum (Pergamom)SmyrnaIzmirCorinthMarcus Aurelius AntoninusHippocratesantagonistic PairsureterbladderarteryErasistratus
پزشک و کالبدشناس۱ یونانی. نظریاتش حدود ۱۵۰۰ سال بر پزشکی غرب حاکم بود. از مهم ترین نظریات او می توان گردش خون سه باره۲ و فرضیۀ مزاج ها۳، شامل خون۴، بلغم۵، صفرای زرد۶، و صفرای سیاه۷ را نام برد. عقیده داشت مزاج ها در ایجاد حالت های روانی و جسمی دخالت دارند. جالینوس کتابی با نام در باب روش های کالبدشناختی۸ نوشت و در آن، کالبدشکافی۹ حیوانات را با دقت توصیف کرد. در آن زمان، تحقیق روی جسد انسان ممنوع بود. در قرن ۱۶، به این کتاب در اروپای غربی توجه شد و به منزلۀ کتاب مرجع استاندارد کالبدشناسی تدریس می شد. او بالاترین مرجع علم پزشکی بود تا زمانی که آندرآس وسالیوس۱۰ و ویلیام هاروی۱۱ خطاهای اساسی نظریاتش را آشکار کردند. در دستگاه گردش خونی که او توصیف می کرد کبد، قلب، و مغز به ترتیب تولیدکنندۀ روح طبیعی۱۲، روح حیاتی۱۳، و روح حیوانی۱۴ بودند. جالینوس در فلسفه هم تألیفاتی داشت. او معتقد بود که طبیعت هدف مقدسی را دنبال می کند. این طرز فکر با برآمدن مسیحیت به شکل روزافزونی رواج یافت، هرچند جالینوس مسیحی نبود. این امر تأثیر افکار او را تا حدی توجیه می کند. جالینوس در مهم ترین اثرش در زمینۀ کالبدشناسی، در باب روش های کالبدشناختی، جزئیات کالبدشکافی خوک، میمون، و سگ را توصیف می کند. او عقیده داشت کالبدشکافی دقیق برای یادگیری کالبدشناسی لازم است و عدم امکان کالبدشکافی انسان مانع پیشرفت تحقیقات او بود. با سقوط امپراتوری روم در ۴۷۶م، کتاب او در اروپا مهجور ماند، ولی ترجمۀ عربی آن در خاورمیانه حفظ و به یکی از منابع طب اسلامی تبدیل شد. در ۱۵۳۱، ژوانس گینته۱۵، یکی از اساتید پزشکی دانشگاه پاریس، این کتاب را به زبان لاتینی برگرداند و اروپایی ها دوباره به این کتاب دست یافتند که به کتاب درسی مرجع کالبدشکافی و کالبدشناسی بدل شد. در اواخر قرن ۱۶، وسالیوس و دیگران نظرات جالینوس را رد کردند. جالینوس در پرگامون۱۶، واقع در آسیای صغیر، زاده شد. در آن جا، اسمیرنا۱۷، ازمیر۱۸ فعلی، کورَنت۱۹ یونان، و اسکندریۀ مصر پزشکی خواند و سپس، به زادگاه خود بازگشت و پزشک ارشد گلادیاتورها شد. در ۱۶۱م، به روم رفت، به طبابت پرداخت، و به دربار امپراتور مارکوس اورلیوس آنتونینوس۲۰ راه یافت. جالینوس اکتشافات نسبتاً کمی داشت و به آموزه های بقراط۲۱ بسیار متکی بود، ولی کتاب های فراوانی نوشت که بیش از ۱۰۰ عنوان از آن ها شناخته شده اند. در زمان جالینوس، کالبدشکافی انسان ممنوع بود و او با استنتاجات حاصل از کالبدشکافی حیوانات به نکاتی دربارۀ ساختمان بدن انسان پی می برد. او توصیفات دقیق و خوبی از استخوان ها و ماهیچه ها عرضه و بسیاری از مواردِ کالبدشکافی را برای اولین بار توصیف کرد. به علاوه، دریافت که تعداد فراوانی از ماهیچه ها به صورت جفت های متضاد۲۲ مرتب شده اند. او چندین حیوان زنده را نیز کالبدشکافی کرد و نشان داد ادرار از کلیه ها و از طریق میزنای۲۳ به مثانه۲۴ منتقل می شود. همچنین، نشان داد که در سرخ رگ۲۵ خون جریان دارد، نه هوا و بدین ترتیب، نظر اراسیستراتوس۲۶ را که حدود ۵۰۰ سال آموزش داده می شد، رد کرد.anatomistthreefold circulationtheory of humoursbloodphlegmyellow bileblack bileOn Anatomical ProceduresdissectionAndreas VesaliusWilliam Harveynatural spiritvital spiritanimal spiritJohannes GuinterPergamum (Pergamom)SmyrnaIzmirCorinthMarcus Aurelius AntoninusHippocratesantagonistic PairsureterbladderarteryErasistratus
wikijoo: جالینوس
نقل قول ها
جالینوس از پزشکان یونان باستان.
• «آنقدر دانش آدمی را کفایت است که راه راست را از کج راه و سعادت را از شقاوت تمیز دهد.»• «اگر بدن از بیماری هایی که مانع نوشتن و خواندن و آموختن است، به دور و عقل بی عیب و رزق کافی باشد، غصه خوردن برای چیزهای دیگر بی جا است.»• «زیانبارتر از تمام عیب ها، عیبی است که نزد صاحبش پوشیده باشد.»• «غذا را سبک کن تا از مرض ایمن شوی.»• «وگر خود علم جالینوس دانی * چو مرگ آمد به جالینوس مانی.» نظامی• «ای دوای نخوت و ناموس ما * ای تو افلاطون و جالینوس ما.» مولوی
• «آنقدر دانش آدمی را کفایت است که راه راست را از کج راه و سعادت را از شقاوت تمیز دهد.»• «اگر بدن از بیماری هایی که مانع نوشتن و خواندن و آموختن است، به دور و عقل بی عیب و رزق کافی باشد، غصه خوردن برای چیزهای دیگر بی جا است.»• «زیانبارتر از تمام عیب ها، عیبی است که نزد صاحبش پوشیده باشد.»• «غذا را سبک کن تا از مرض ایمن شوی.»• «وگر خود علم جالینوس دانی * چو مرگ آمد به جالینوس مانی.» نظامی• «ای دوای نخوت و ناموس ما * ای تو افلاطون و جالینوس ما.» مولوی
wikiquote: جالینوس
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] جالینوس (معرّبِ گالینوسِ یونانی )، آخرین نگارنده برجسته آثار پزشکی در یونان باستان می باشد که هم به عنوان کالبدشناس و عالِم وظایف الاعضاء و هم به عنوان پزشک ، جراح و داروشناس شهرت دارد.وی را فیلسوف نیز دانسته اند.از برخی آثارش، فقط ترجمه های عربی ، عبری یا لاتینی آن ها بجا مانده است.شهرت او در سده های سپسین به طور پیوسته افزایش یافت و سرانجام در کنار بقراط ، اثرگذارترین پزشک دوران قدیم دانسته شد.
جالینوس در ۱۲۹ یا ۱۳۰ میلادی در پرگامون (بَرغُمَه) در آسیای صغیر به دنیا آمد و در حدود ۱۹۹ یا ۲۰۰ میلادی در رُم درگذشت.نیکن، پدر جالینوس، معمار و هندسه دان و بسیار با فرهنگ بود و آموزش خصوصی پسرش را از اوان کودکی او آغاز کرد.
← تحصیلات
مجموعه آثار جالینوس که به عربی ترجمه شد، یا به زبانی دیگر در دوره اسلامی مورد استفاده قرار گرفت، بیش از آثار هر پزشک دیگر بر پزشکی دوره اسلامی تأثیر گذاشت، چه پزشکان یونانی که اثر یا آثاری از آن ها به عربی ترجمه شد و چه تمام پزشکان دوره اسلامی.به طورکلی جالینوس را می توان سرچشمه تقریباً تمامی اصول و نظریه ها و موازین پزشکی دوره اسلامی، در تمامی شاخه های آن، به شمار آورد.اگرچه از بسیاری از دانشمندان، فلاسفه و پزشکان یونانی رسائلی در پزشکی به عربی ترجمه شده است، تعداد آثار ترجمه شده از جالینوس که پزشکان اسلامی از آن ها استفاده می کردند، از اشخاص دیگر بیش تر است.مثلاً از بقراط، که اثری بسیار عمیق در پیدایی و تکوین پزشکی اسلامی داشت، سی کتاب به عربی ترجمه شد که در انتساب آن ها به بقراط تردیدی نیست. و همچنین از وجود حدود بیست اثر که در انتساب آن ها به بقراط تردید هست خبر داریم، اما آثار ترجمه شده جالینوس در عالم اسلام که انتساب آن ها به او قطعی است، بیش از سه برابر کل آثار بقراط است. این میراث جالینوسی عمدتاً از دو طریق به دست پزشکان اسلامی رسید، یکی با انتقال آثار جالینوس به قلمرو اسلامی و ترجمه آن ها به ویژه در جریان نهضت ترجمه و دیگر، از طریق ترجمه آثار شانزده گانه او که گروهی از دانشمندان یونانی آن ها را تصحیح و شرح و بازنویسی کرده بودند.این مجموعه نزد پزشکان و نویسندگان اسلامی به جوامع اسکندرانیین مشهور شد.
← ترجمه آثار
جالینوس در جهان اسلام به عنوان فیلسوف نیز شناخته شده است.از طریق ترجمه آثار او به عربی، آرای رواقیون و شکاکان در جهان اسلام شناخته شد و شهرت کتاب تیمائوس افلاطون مدیون وی است. جالینوس اگر چه در فلسفه به اندازه طب شهرت نداشته، به عنوان فیلسوفی قابل اعتنا به او پرداخته شده است.او آرای فلسفی و منطقی خود را از افلاطونیان ، مشائیان و حکمای رواقی گرفته و به شیوه خود، آنها را در آثارش منعکس کرده است.موضع جالینوس در معرفت شناسی ، ضدشکاکانه بوده است.
← معرفت
...
جالینوس در ۱۲۹ یا ۱۳۰ میلادی در پرگامون (بَرغُمَه) در آسیای صغیر به دنیا آمد و در حدود ۱۹۹ یا ۲۰۰ میلادی در رُم درگذشت.نیکن، پدر جالینوس، معمار و هندسه دان و بسیار با فرهنگ بود و آموزش خصوصی پسرش را از اوان کودکی او آغاز کرد.
← تحصیلات
مجموعه آثار جالینوس که به عربی ترجمه شد، یا به زبانی دیگر در دوره اسلامی مورد استفاده قرار گرفت، بیش از آثار هر پزشک دیگر بر پزشکی دوره اسلامی تأثیر گذاشت، چه پزشکان یونانی که اثر یا آثاری از آن ها به عربی ترجمه شد و چه تمام پزشکان دوره اسلامی.به طورکلی جالینوس را می توان سرچشمه تقریباً تمامی اصول و نظریه ها و موازین پزشکی دوره اسلامی، در تمامی شاخه های آن، به شمار آورد.اگرچه از بسیاری از دانشمندان، فلاسفه و پزشکان یونانی رسائلی در پزشکی به عربی ترجمه شده است، تعداد آثار ترجمه شده از جالینوس که پزشکان اسلامی از آن ها استفاده می کردند، از اشخاص دیگر بیش تر است.مثلاً از بقراط، که اثری بسیار عمیق در پیدایی و تکوین پزشکی اسلامی داشت، سی کتاب به عربی ترجمه شد که در انتساب آن ها به بقراط تردیدی نیست. و همچنین از وجود حدود بیست اثر که در انتساب آن ها به بقراط تردید هست خبر داریم، اما آثار ترجمه شده جالینوس در عالم اسلام که انتساب آن ها به او قطعی است، بیش از سه برابر کل آثار بقراط است. این میراث جالینوسی عمدتاً از دو طریق به دست پزشکان اسلامی رسید، یکی با انتقال آثار جالینوس به قلمرو اسلامی و ترجمه آن ها به ویژه در جریان نهضت ترجمه و دیگر، از طریق ترجمه آثار شانزده گانه او که گروهی از دانشمندان یونانی آن ها را تصحیح و شرح و بازنویسی کرده بودند.این مجموعه نزد پزشکان و نویسندگان اسلامی به جوامع اسکندرانیین مشهور شد.
← ترجمه آثار
جالینوس در جهان اسلام به عنوان فیلسوف نیز شناخته شده است.از طریق ترجمه آثار او به عربی، آرای رواقیون و شکاکان در جهان اسلام شناخته شد و شهرت کتاب تیمائوس افلاطون مدیون وی است. جالینوس اگر چه در فلسفه به اندازه طب شهرت نداشته، به عنوان فیلسوفی قابل اعتنا به او پرداخته شده است.او آرای فلسفی و منطقی خود را از افلاطونیان ، مشائیان و حکمای رواقی گرفته و به شیوه خود، آنها را در آثارش منعکس کرده است.موضع جالینوس در معرفت شناسی ، ضدشکاکانه بوده است.
← معرفت
...
wikifeqh: جالینوس
[ویکی نور] «جالینوس» اهل «پرگامون» یونان (برگامای کنونی در ترکیه) بود و در حدود سال 130م متولد شد. وی در میان پزشکان یونان باستان که هر یک در زمان خود بی مانند بودند، در مرتبه هشتم قرار داشت.
جالینوس در زمانی زندگی می کرد که اروپا تحت تسلط امپراطوری روم بود. در آن زمان، نگاه رومی ها به پزشکی بیشتر تاکید بر بهداشت همگانی بود. آن ها قنات هایی برای انتقال آب سالم، فاضلاب هایی برای خارج کردن فضولات و گرمابه های عمومی برای بهداشت شخصی افراد ساخته بودند. با وجود همه این موفقیت ها، محدودیت هایی نیز در نگرش آن ها وجود داشت. آن ها به درمان بیماری های فردی توجهی نداشتند و کالبدشناسی را نیز به حساب نمی آوردند. جالینوس به شناختن نقاط ضعف طب در رومی ها کمک کرد.
از آغاز پیدایش پزشکی تا آن زمان، سوفسطائیان در آن فن اختلاف نظر داشتند و خوبی های آن را از بین برده بودند، اما جالینوس با قیام بر ضد آنان، نظریه های بقراط و پیروان او را استوار ساخت و کتاب های بسیاری در کشف حقایق فن پزشکی تألیف کرد. وی در برخی از تألیفاتش آورده است:
«پدرم پیوسته مرا هندسه، حساب و ریاضیات آموخت تا به سن پانزده سالگی رسیدم، آن گاه مرا به آموختن منطق واداشت، زیرا می خواست فلسفه بیاموزم، ولی در خواب دید که مرا به تحصیل پزشکی وادارد و آن گاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت. در این زمان، هفده سال داشتم».
جالینوس پس از پایان تحصیلات پزشکی در «پرغامس» آسیای صغیر و «کورینت» یونان، به اسکندریه مصر رفت. کتابخانه و موزه بزرگ آن جا دارای دو اسکلت کامل انسان بود. بنا بر نظر جالینوس، همان گونه که معمار از روی نقشه کار می کند، پزشک هم نیاز دارد که بدن انسان را به طور کامل بشناسد.
قانون رومی ها کالبدشکافی جسد انسان را ممنوع کرده بود. از این رو جالینوس بدن یک خوک، بز و میمون را تشریح کرد. او با انجام این کار، چیزهای زیادی آموخت، اما تمام جزئیاتی که در جانوران یافته بود، برای بدن انسان صدق نمی کرد؛ برای مثال، شبکه رگ های خونی که در زیر مغز جانوران مشترک است، در انسان وجود ندارد.
جالینوس در زمانی زندگی می کرد که اروپا تحت تسلط امپراطوری روم بود. در آن زمان، نگاه رومی ها به پزشکی بیشتر تاکید بر بهداشت همگانی بود. آن ها قنات هایی برای انتقال آب سالم، فاضلاب هایی برای خارج کردن فضولات و گرمابه های عمومی برای بهداشت شخصی افراد ساخته بودند. با وجود همه این موفقیت ها، محدودیت هایی نیز در نگرش آن ها وجود داشت. آن ها به درمان بیماری های فردی توجهی نداشتند و کالبدشناسی را نیز به حساب نمی آوردند. جالینوس به شناختن نقاط ضعف طب در رومی ها کمک کرد.
از آغاز پیدایش پزشکی تا آن زمان، سوفسطائیان در آن فن اختلاف نظر داشتند و خوبی های آن را از بین برده بودند، اما جالینوس با قیام بر ضد آنان، نظریه های بقراط و پیروان او را استوار ساخت و کتاب های بسیاری در کشف حقایق فن پزشکی تألیف کرد. وی در برخی از تألیفاتش آورده است:
«پدرم پیوسته مرا هندسه، حساب و ریاضیات آموخت تا به سن پانزده سالگی رسیدم، آن گاه مرا به آموختن منطق واداشت، زیرا می خواست فلسفه بیاموزم، ولی در خواب دید که مرا به تحصیل پزشکی وادارد و آن گاه مرا به فراگرفتن این فن گماشت. در این زمان، هفده سال داشتم».
جالینوس پس از پایان تحصیلات پزشکی در «پرغامس» آسیای صغیر و «کورینت» یونان، به اسکندریه مصر رفت. کتابخانه و موزه بزرگ آن جا دارای دو اسکلت کامل انسان بود. بنا بر نظر جالینوس، همان گونه که معمار از روی نقشه کار می کند، پزشک هم نیاز دارد که بدن انسان را به طور کامل بشناسد.
قانون رومی ها کالبدشکافی جسد انسان را ممنوع کرده بود. از این رو جالینوس بدن یک خوک، بز و میمون را تشریح کرد. او با انجام این کار، چیزهای زیادی آموخت، اما تمام جزئیاتی که در جانوران یافته بود، برای بدن انسان صدق نمی کرد؛ برای مثال، شبکه رگ های خونی که در زیر مغز جانوران مشترک است، در انسان وجود ندارد.
wikinoor: جالینوس
پیشنهاد کاربران
جالینوس
جالینوس1، پزشک، فیلسوف، منطق دان و عالم بلاغت یونانی. وی بزرگ ترین پزشک دوران متأخر باستان، و در کنار افلاطون، ارسطو، اقلیدس، ارشمیدس، بقراط، و بطلمیوس، یکی از مهم ترین و اثرگذار ترین چهره های علمی و فلسفی دوران باستان است که آثار او قرنها در جهان اسلام و اروپا اساس آموزش و عمل پزشکی بود.
1. Galenos ( Galen ) 2. Pergamum 3. Nicon 4. Ancient…
زندگی: بسیاری از آگاهیهای ما درباره زندگی و آثار جالینوس از طریق منابع اسلامی است. وی در اوت یا سپتامبر 129م در شهر پرگاموم2 یا پرگـاموس ــ که در متون اسلامی به صورت فرغامس ( ابن فاتک، 289 ) یا برغاموس ( ابن عبری، 122 ) یا برغمس ( صاعد، 178 ) یا برغمش ( ابن جلجل، 41؛ برای ضبط های دیگر، نک: سید، 44، حاشیه 2 ) ضبط شده است ــ در آسیای صغیر، در غرب ترکیه امروزی، به دنیا آمد. پدرش نیکون3 معماری مشهور و ثروتمند بود که مانند بیشتر معماران آن زمان گذشته از معماری، در هندسه و نجوم نیز دست داشت ( نوتن، پزشکی. . . 4"، 216؛ رازی، الشکوک، 57 ) . نیکون یونانی نژاد و یونانی زبان، اما شهروند روم بود و پسرش جالینوس نیز به احتمال قوی شهروند روم بود، هرچند در هیچ یک از آثارش به این موضوع تصریح نکرده است ( نوتن، همان، 217 ) .
زندگی نامه نویسان از علاقه جالینوس از اوان کودکی به علم سخن گفته اند و حتى نقل کرده اند که در راه مدرسه از بازی با کودکان دیگر سر باز می زد و وقتش را به مرور درسهایش می گذراند ( ابن فاتک، 290؛ روزنتال، 34 ) . پدرش در تربیت او نهایت اهتمام را داشت ( ابن فاتک، 289 ) و چون در آن زمان پرگاموم یکی از مراکز بزرگ فرهنگی و فکری و اقتصادی امپراتوری روم بود، جالینوس از 14 سالگی پس از آموختن هندسه و نجوم، نزد فیلسوفان رواقی و افلاطونـی ــ که برای استفاده از کتابخانه بزرگ آن شهـر به آنجـا مـی آمـدند ــ به آموختن فلسفه پرداخت. گفته اند که او در 17 سالگی ــ در پـی خوابـی که پدرش دیـد ــ تحصیـل فلسفه را به قصد آموختن پزشکی رها کرد، با این حال، در همه عمر به فلسفه علاقه مند بود و این علاقه نه تنها سبب شد که آثاری نیز در فلسفه و منطق پدید بیاورد، که از آراء بدیع فلسفی و منطقی خالی نیست، بلکه آثار پزشکی او نیز از مسائل فلسفی، به ویژه از مباحث مربوط به روش شناسی، سرشار است. همچنین تأثیر آموزش جامع فلسفـی او را ــ که خود وی بارها بر آن تأکید می کند ( نوتن، همان، 218 ) ــ می توان در تأکید او بر اهمیت استدلال و منطق در کار پزشکی، تمایل او به بنا کردنِ نظریه پزشکی بر پایه های استوار فلسفی ( از جمله نظریه عناصر و اخلاط ) ، اصرار او به اینکه تعالیم پزشکان و فیلسوفان بزرگ ( به ویژه بقراط و افلاطون ) با هم سازگارند، و نیز نظر او در این باره که پزشک خوب باید فیلسوف باشد، دید.
جالینوس پس از مرگ پدرش در 148 یا 149م ( ابن ابی اصیبعه، 1/ 83، به نقل از کتاب کیموس جالینوس ) ، زادگاه خود را ترک گفت و چند سالی در ازمیر ( سمرنا، همو، 1/ 84 ) و کُرینت1 ( قورنتوس، همانجا ) و اسکندریه تحصیل کرد. جزئیات تحصیل او در این 3 شهر معلوم نیست، اما ظاهراً بیشتر استادان او پزشکانی بودند که خود را پیرو بقراط می دانستند و پزشکی را از راه مطالعه آثار پزشکان دیگر یا شاگردی نزد ایشان آموخته بودند و به کالبدشناسی نیز علاقه داشتند ( نوتن، همان، 317؛ درباره استادان او در ازمیر و کرینت، نک: روکا، 243؛ ابن ابی اصیبعه، همانجا ) .
اقامت جالینوس در اسکندریه، از 153 تا 157م، در آموزش پزشکی او بسیار مؤثر بود، و هر چند خود او از هوای آن شهر و سطح آموزش آن شکایت می کند، اما خلاصه ای در 4 مقاله که از کتاب 20 مقاله ایِ یکی از استادان اسکندرانی خود به نام مارینوس در تشریح فراهم آورد، بر این تأثیر گواهی می دهد ( روکا، 244 ) . این مارینوس شاید همان "ارمینوس الرومی" باشد که ابن ندیم ( ص348 ) ، و ابن فاتک ( همانجا، با ضبط "ارمینس" ) ، از او به عنوان استاد جالینوس نام می برند. حنین نیز از اختصار کتاب مارینس فی التشریح در 4 مقاله نام می برد ( ص 23؛ نیز نک: ابن ابی اصیبعه، 1/94 ) و می گوید که این کتاب را ندیده و اثری از آن نیافته است. با این حال، بخشهایی از اصل یونانی این کتاب در دست است که با نام "قطعه هایی از کتاب کالبدشناسی مارینوس2" منتشر شده است ( پیشو، I/71 ) . همچنین او در مدت اقامت طولانی خود در اسکندریه فرصت یافت تا با دریانوردانی که از سرزمینهای اطراف مدیترانه می آمدند، گفت و گو کند و از این راه بر اطلاعات خود درباره گیاهان نادر و کانیهای این سرزمینها بیفزاید ( نوتن، همانجا ) . نیز نوشته اند که برای مشاهده برخی از داروهای معدنی به قبرس و برخی از جزایر یونان سفر کرد ( ابن فاتک، همانجا؛ ابن ابی اصیبعه، 1/82 ) . دیدار او با بطلمیوس ( ه م ) که مسعودی از آن یاد کرده است ( ص 129 ) ، و با توجه به زمان زندگی این دو تن محتمل می نماید، احتمالاً در اسکندریه صورت گرفته است. جالینوس در 157م به زادگاه خود بازگشت و پزشک مدرسه گلادیاتورهای آن شهر شد. تجاربی که او در این سمت کسب کرد، احتمالاً معرفت او را از کالبدشناسی وسعت داد. همچنین وی در این دوران تجاربی درباره رژیمهای غذایی مناسب برای درمان گلادیاتورهایی که زنده از پیکار باز می گشتند و نیز غذاهای مناسب برای افزودن بر توان بدنی ایشان کسب کرد ( همانجا ) .
1. Corinth 2. Excerpta ex libris anatomicis Marini.
جالینوس در پی بروز ناآرامیهایی در پرگاموم، آن شهر را در 161م ترک کرد و بعد از سفری در شرق مدیترانه ــ که ضمن آن پژوهشهایی درباره گیاهان داروییِ مناطقی چون قبرس و فلسطیـن انجـام داد ــ در تابستان 162م به رم رسید و جز در میان سالهای 166 - 169م که برای در امان ماندن از طاعون و شاید هم از دسیسه های پزشکان دیگر روم را ترک گفت، و سفری به پرگاموم در حدود سال 190م ( نوتن، همان، 225 ) بقیه عمر خود را در آن شهر گذراند؛ هرچند برخی گفته اند که در اواخر عمر به پرگاموم بازگشت و در همان جا در گذشت ( پیشو، I/12 ) .
تاریخ دقیق م . . .
جالینوس1، پزشک، فیلسوف، منطق دان و عالم بلاغت یونانی. وی بزرگ ترین پزشک دوران متأخر باستان، و در کنار افلاطون، ارسطو، اقلیدس، ارشمیدس، بقراط، و بطلمیوس، یکی از مهم ترین و اثرگذار ترین چهره های علمی و فلسفی دوران باستان است که آثار او قرنها در جهان اسلام و اروپا اساس آموزش و عمل پزشکی بود.
1. Galenos ( Galen ) 2. Pergamum 3. Nicon 4. Ancient…
زندگی: بسیاری از آگاهیهای ما درباره زندگی و آثار جالینوس از طریق منابع اسلامی است. وی در اوت یا سپتامبر 129م در شهر پرگاموم2 یا پرگـاموس ــ که در متون اسلامی به صورت فرغامس ( ابن فاتک، 289 ) یا برغاموس ( ابن عبری، 122 ) یا برغمس ( صاعد، 178 ) یا برغمش ( ابن جلجل، 41؛ برای ضبط های دیگر، نک: سید، 44، حاشیه 2 ) ضبط شده است ــ در آسیای صغیر، در غرب ترکیه امروزی، به دنیا آمد. پدرش نیکون3 معماری مشهور و ثروتمند بود که مانند بیشتر معماران آن زمان گذشته از معماری، در هندسه و نجوم نیز دست داشت ( نوتن، پزشکی. . . 4"، 216؛ رازی، الشکوک، 57 ) . نیکون یونانی نژاد و یونانی زبان، اما شهروند روم بود و پسرش جالینوس نیز به احتمال قوی شهروند روم بود، هرچند در هیچ یک از آثارش به این موضوع تصریح نکرده است ( نوتن، همان، 217 ) .
زندگی نامه نویسان از علاقه جالینوس از اوان کودکی به علم سخن گفته اند و حتى نقل کرده اند که در راه مدرسه از بازی با کودکان دیگر سر باز می زد و وقتش را به مرور درسهایش می گذراند ( ابن فاتک، 290؛ روزنتال، 34 ) . پدرش در تربیت او نهایت اهتمام را داشت ( ابن فاتک، 289 ) و چون در آن زمان پرگاموم یکی از مراکز بزرگ فرهنگی و فکری و اقتصادی امپراتوری روم بود، جالینوس از 14 سالگی پس از آموختن هندسه و نجوم، نزد فیلسوفان رواقی و افلاطونـی ــ که برای استفاده از کتابخانه بزرگ آن شهـر به آنجـا مـی آمـدند ــ به آموختن فلسفه پرداخت. گفته اند که او در 17 سالگی ــ در پـی خوابـی که پدرش دیـد ــ تحصیـل فلسفه را به قصد آموختن پزشکی رها کرد، با این حال، در همه عمر به فلسفه علاقه مند بود و این علاقه نه تنها سبب شد که آثاری نیز در فلسفه و منطق پدید بیاورد، که از آراء بدیع فلسفی و منطقی خالی نیست، بلکه آثار پزشکی او نیز از مسائل فلسفی، به ویژه از مباحث مربوط به روش شناسی، سرشار است. همچنین تأثیر آموزش جامع فلسفـی او را ــ که خود وی بارها بر آن تأکید می کند ( نوتن، همان، 218 ) ــ می توان در تأکید او بر اهمیت استدلال و منطق در کار پزشکی، تمایل او به بنا کردنِ نظریه پزشکی بر پایه های استوار فلسفی ( از جمله نظریه عناصر و اخلاط ) ، اصرار او به اینکه تعالیم پزشکان و فیلسوفان بزرگ ( به ویژه بقراط و افلاطون ) با هم سازگارند، و نیز نظر او در این باره که پزشک خوب باید فیلسوف باشد، دید.
جالینوس پس از مرگ پدرش در 148 یا 149م ( ابن ابی اصیبعه، 1/ 83، به نقل از کتاب کیموس جالینوس ) ، زادگاه خود را ترک گفت و چند سالی در ازمیر ( سمرنا، همو، 1/ 84 ) و کُرینت1 ( قورنتوس، همانجا ) و اسکندریه تحصیل کرد. جزئیات تحصیل او در این 3 شهر معلوم نیست، اما ظاهراً بیشتر استادان او پزشکانی بودند که خود را پیرو بقراط می دانستند و پزشکی را از راه مطالعه آثار پزشکان دیگر یا شاگردی نزد ایشان آموخته بودند و به کالبدشناسی نیز علاقه داشتند ( نوتن، همان، 317؛ درباره استادان او در ازمیر و کرینت، نک: روکا، 243؛ ابن ابی اصیبعه، همانجا ) .
اقامت جالینوس در اسکندریه، از 153 تا 157م، در آموزش پزشکی او بسیار مؤثر بود، و هر چند خود او از هوای آن شهر و سطح آموزش آن شکایت می کند، اما خلاصه ای در 4 مقاله که از کتاب 20 مقاله ایِ یکی از استادان اسکندرانی خود به نام مارینوس در تشریح فراهم آورد، بر این تأثیر گواهی می دهد ( روکا، 244 ) . این مارینوس شاید همان "ارمینوس الرومی" باشد که ابن ندیم ( ص348 ) ، و ابن فاتک ( همانجا، با ضبط "ارمینس" ) ، از او به عنوان استاد جالینوس نام می برند. حنین نیز از اختصار کتاب مارینس فی التشریح در 4 مقاله نام می برد ( ص 23؛ نیز نک: ابن ابی اصیبعه، 1/94 ) و می گوید که این کتاب را ندیده و اثری از آن نیافته است. با این حال، بخشهایی از اصل یونانی این کتاب در دست است که با نام "قطعه هایی از کتاب کالبدشناسی مارینوس2" منتشر شده است ( پیشو، I/71 ) . همچنین او در مدت اقامت طولانی خود در اسکندریه فرصت یافت تا با دریانوردانی که از سرزمینهای اطراف مدیترانه می آمدند، گفت و گو کند و از این راه بر اطلاعات خود درباره گیاهان نادر و کانیهای این سرزمینها بیفزاید ( نوتن، همانجا ) . نیز نوشته اند که برای مشاهده برخی از داروهای معدنی به قبرس و برخی از جزایر یونان سفر کرد ( ابن فاتک، همانجا؛ ابن ابی اصیبعه، 1/82 ) . دیدار او با بطلمیوس ( ه م ) که مسعودی از آن یاد کرده است ( ص 129 ) ، و با توجه به زمان زندگی این دو تن محتمل می نماید، احتمالاً در اسکندریه صورت گرفته است. جالینوس در 157م به زادگاه خود بازگشت و پزشک مدرسه گلادیاتورهای آن شهر شد. تجاربی که او در این سمت کسب کرد، احتمالاً معرفت او را از کالبدشناسی وسعت داد. همچنین وی در این دوران تجاربی درباره رژیمهای غذایی مناسب برای درمان گلادیاتورهایی که زنده از پیکار باز می گشتند و نیز غذاهای مناسب برای افزودن بر توان بدنی ایشان کسب کرد ( همانجا ) .
1. Corinth 2. Excerpta ex libris anatomicis Marini.
جالینوس در پی بروز ناآرامیهایی در پرگاموم، آن شهر را در 161م ترک کرد و بعد از سفری در شرق مدیترانه ــ که ضمن آن پژوهشهایی درباره گیاهان داروییِ مناطقی چون قبرس و فلسطیـن انجـام داد ــ در تابستان 162م به رم رسید و جز در میان سالهای 166 - 169م که برای در امان ماندن از طاعون و شاید هم از دسیسه های پزشکان دیگر روم را ترک گفت، و سفری به پرگاموم در حدود سال 190م ( نوتن، همان، 225 ) بقیه عمر خود را در آن شهر گذراند؛ هرچند برخی گفته اند که در اواخر عمر به پرگاموم بازگشت و در همان جا در گذشت ( پیشو، I/12 ) .
تاریخ دقیق م . . .
جالینوس عرب لقب یکی از مشاهیر علوم ایران است/محمد بن زکریا رازی
کلمات دیگر: