ذوالفقارخان افشار

ذوالفقار خان افشار خمسه ای جد اعلای خاندان ذوالفقاری و از امیران بزرگ سپاه کریم خان زند بود.
در بازگشت کریم خان از سفر آذربایجان به حکومت زنجان منصوب شد. اما داعیه سلطنت داشت و با استبداد و خودسری در زنجان حکمرانی می کرد. رفته رفته بر اثر بدگویی های درباریان، کریم خان به او بدگمان شد و به شیراز احضارش کرد. ولی ذوالفقارخان مادر خود را که زنی ادیب، زبان آور و مطلع بود نزد کریم خان فرستاد. شفاعت مادر مؤثر شد و ذوالفقارخان در حکومت زنجان باقی ماند. ولی تدریجاً آثار حکومت مستبدانه او بر خان زند آشکار شد، تاجایی که سپاهی را برای مقابله با وی روانه زنجان ساخت. ذوالفقارخان شکست خورد و محبوساً به شیراز منتقل شد. اما مدتی بعد مورد عفو کریم خان قرار گرفت و به زنجان بازگشت. او بعد از مرگ کریم خان در ۱۱۹۳، در زنجان شورش کرد و در مدت کمی قزوین، تهران و گیلان را گشود. ولی سرانجام مغلوب شد، به خلخال گریخت و در همان جان به قتل رسید.
نوهٔ او حسین قلی خان افشار، شاعر و از ملتزمین رکاب عباس میرزا بود.

ذوالفقارخان افشار ( ـ۱۱۹۵ق)
از امرای شورشی دورۀ زندیه. ذوالفقارخان را در ۱۱۷۶ق کریم خان زند حاکم خَمْسه و عراق عجم کرد، اما در ۱۱۸۶ق چندین بار تمردِ او از حضور در دربار کریم خان موجب بدگمانی خان زند شد. سرانجام با ادامۀ سرکشی های ذوالفقارخان، کریم خان دو تن از سرداران خود را مأمور سرکوب او کرد. که به دستگیری ذوالفقارخان انجامید و کریم خان او را بخشید و حکومت خمسه را بدو سپرد. پس از درگذشت کریم خان، ذوالفقارخان سه بار نیرو گرد آورد و برای تصرف قزوین، ری و گیلان حرکت کرد، اما هر بار شکست خورد و ناچار در ۱۱۹۵ق به زنجان و خلخال گریخت. اما حاکم خلخال او را دستگیر و به علیمرادخان زند تحویل داد. علیمرادخان نیز به قتل او فرمان داد.