لرتا

دو جلاد، فرناندو آرابال به کارگردانی ایرج انور
همان طوری که بوده ایم، آرتور آدامف به کارگردانی آربی اوانسیان
ادیپ شهریار به کارگردانی داریوش فرهنگ
ایلف کوچولو، هنریک ایبسن به کارگردانی آربی اوانسیان
لُرِتا هایراپتیان تبریزی (ارمنی: Լորետա Հայրապետեան) با نام هنری لرتا (زاده ۱۲۹۰ خورشیدی – درگذشته ۷ فروردین ۱۳۷۷) هنرپیشه ارمنی تبار اهل ایران در تئاتر، سینما و تلویزیون بود.
لرتا پس از گرفتن مدرک از مدرسهٔ روس ها، در تهران لرتا فعالیت تئاتری اش را به طور حرفه ای دنبال کرد وی از هشت سالگی به روی صحنه رفت و تا آغاز انقلاب اسلامی در ایران به کار هنرپیشگی و کارگردانی پرداخت. او یکی از نخستین زنانی بود که در عرصهٔ هنرهای صحنه ای ایران به فعالیت پرداخت. وی در کلوپ موزیکال، کمدی اخوان، کمدی ایران، جامعه باربد، گروه نکیسا، کانون ایران جوان، کانون صنعتی، و مجمع تئاترال تهران همراه با چهره های برجستهٔ تئاتر همکاری کرد. در سال ۱۳۳۲ و پس از خروج پنهانی همسرش از زندان و کشور، لرتا نیز از طریق فرانسه برای پیوستن به او به شوروی رفت. در این دوران او در استودیوی تئاتر هنری مسکو تحصیل کرد و در رشتهٔ تئاتر از دانشگاه مسکو فارغ التحصیل شد. با اعلام ممنوع الورود بودن همسرش، لرتا به ایران بازگشت و همراه با همکاران قدیمی خود، تئاتر کسری را تشکیل داد و در اولین گام نمایش گناهکاران بی گناه را به صحنه برد. وی بین سال های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۳در هفت فیلم سینمایی هم بازی کرد که آخرین آن اسرار گنج دره جنی ساخته ابراهیم گلستان بود. همچنین لرتا در مجموعه تلویزیونی خسرو میرزای دوم که در سال ۱۳۵۶ از تلویزیون ایران پخش شد، ایفای نقش کرد. لرتا سال های پایانی عمر خود را در وین سپری کرد.
لرتا هایراپتیان در یک خانواده ارمنی در سال ۱۲۹۰ خورشیدی (۱۹۱۱ میلادی) در باغ ییلاقی پدربزرگش در آبادی زرگنده در جنوب تجریش (شمال تهران امروزی) متولد شد. پدرش هامبارتسوم هایراپتیان از بازرگانان پارچه در قره باغ، امپراتوری روسیه بود که در سال های پیش از انقلاب اکتبر تابعیت روسی اش را پس داد، به تهران آمد و با ماری-ترز دختر ماکسیم د لا روکا، داروساز ایتالیایی و شهروند جزیرهٔ مالت، ازدواج نمود. لرتا تحصیلات ابتدایی را ابتدا در مدرسهٔ فرانسوی ژاندارک آغاز نمود و سپس از کلاس سوم دبستان، در مدرسه روس ها ادامه داد. در همین دوران وی وارد گروه تئاتری مدرسه شد و در ده سالگی بر صحنه رفت.

لُرِتا (۱۲۹۰ـ۱۳۷۷ش)
بازیگر تئاتر و سینمای ایران، زادۀ تهران. همسر عبدالحسین نوشین، از بنیاد گذاران تئاتر علمی، و فارغ التحصیل رشتۀ تئاتر از دانشگاه مسکو بود. از ۱۳۱۴ در تئاتر فعالیت کرد، و فقط چندبار با نامِ اصلی اش، لُرتا هایراپتیان تبریزی، در تئاتر و سینما حضور یافت. بازی در نمایش های اُتللو اثر ویلیام شکسپیر، بادبزن خانم ویندرمیر نوشتۀ اسکار وایلد، پرندۀ آبی اثر موریس مترلینگ، تاجر ونیزی نوشتۀ شکسپیر، چراغ گاز اثر پاتریک همیلتون، شنل قرمز نوشتۀ اوژن بریو، مستنطق اثر پریستلی، ولپن نوشتۀ بن جانسون، دو جلاد اثر فرناندو آرابال، و ایوالف کوچولو (ایلوف کوچک) نوشتۀ هنریک ایبسن، موجب شهرت او شد؛ اما بازی در فیلم های شب اعدام (۱۳۴۹)، احساس داغ (۱۳۵۰)، معرکه (۱۳۵۰)، و همای سعادت (۱۳۵۱) برای او اعتباری در پی نداشت. موقعیت اش به منزلۀ «اقلیت» مذهبی و همراهی اش با اهالی سیاست موجب شد که هیچ گاه به جایگاه واقعی اش در تئاتر دست نیابد. سال های طولانی جلای وطن کرد و حضور و ارتباطش با تئاتر قطع شد. به مناسبت پنجاهمین سال فعالیت هنری لرتا، سالن چهارسو با اجرای نمایش نامۀ خلوت خفتگان اثر پیر گیل و به کارگردانی آربی آوانسیان افتتاح شد، که ضمناً آخرین حضور لرتا بر روی صحنه نیز در همین نمایش نامه بود. او در وین درگذشت.