آخرین وزیر خلفای عباسی
ابن علقمی
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
ابن علقمی. [ اِ ن ُ ع َ ق َ ]( اِخ ) ابوطالب مؤیدالدین محمدبن محمد. آخرین وزیر خلفای عباسی. او بزمان مستعصم چهارده سال شغل وزارت راند. گویند شیعی مذهب بود و آنگاه که میان سنیان و شیعه بغداد نزاع درگرفت مستعصم به پسر خویش ابوبکر ودَویدار خود رکن الدین امر داد که جیشی به محله شیعه نشین سوق داده و محله را تاراج کردند و ابن علقمی این کینه بدل گرفت و پنهانی هلاکو را به تسخیر بغداد ترغیب و تشویق کرد و خلیفه را بتقلیل و تفریق عساکر واداشت. آنگاه که لشکر مغول بظاهر بغداد رسید بخلیفه اطمینان داد و گفت اینها می آیند و میروند و حوائجی دارند لکن بمقام خلافت متعرض نخواهند گشت و هلاکو دختر خویش به ابوبکر پسر خلیفه خواهد داد، و روزی را برای عقد ازدواج معلوم کرد و در آن روز قاطبه رؤسا و اعیان و علما و دیگر بزرگان شهر را بلشکرگاه مغول فرستاد و هلاکو جمله را دستگیر کرده بقتل رسانید و سپس به بغداد درآمد و بغارت و تخریب و قتل عام پرداخت و حکومت بغداد به ابن علقمی گذاشت و ابن علقمی یک سال پس از آن ( 657 هَ.ق. ) بهمان شهر درگذشت ، و باز گفته اند ابن علقمی موی سر غلامی بسترد و کبودی زن نامه ابن علقمی بسر غلام بکبودی بزد و در آخر نگاشت که چون نامه بخواندید آنرا بدرید و آنگاه که موی سر غلام برُست او را نزد هلاکو فرستاد و مغولان سر او بتراشیدند و نوشته بخواندند و در حال او را بکشتند. ابن علقمی مردی دانش دوست و عاشق کتاب و صاحب خط خوش بود و ادبا وعلمای وقت را ترویج و تحریص میکرد چنانکه عده بسیاری کتب بنام او تألیف شده است و کتابخانه او بکثرت کتب مشهور بوده است. و در وجه تسمیه جد او گویند که چون نهری به نام علقمه حفر کرد او را علقمی گفتند.
دانشنامه آزاد فارسی
ابن عَلقَمی (ح ۵۹۱ـ۶۵۶ق)
وزیر مستعصم آخرین خلیفۀ عباسی. در خانواده ای شیعی در شهر نیل بر کرانۀ نهری به همین نام زاده شد. به هنگام جلوس مستعصم بر تخت خلافت در ۶۴۰ ابن علقمی استاذالدار بود و در ۶۴۳ به وزارت او رسید. درباره همکاری او با مغولان در فتح بغداد گویا ابن علقمی از غارت شدن کرخ شیعه نشین کینه ای از دستگاه عباسی در دل داشت، امّا نمی توان میزان تأثیر نقش او را به درستی حدس زد؛ امّا مسلم است که با سران سپاه خلیفه به منظور عدم مقابله با لشکر مغول، توافق کرده بود. با این همه نمی توان به گفتۀ مورخانی اعتماد کرد که ابن علقمی عمداً بغداد را از لشکریان خالی کرد و شهر را بی دفاع گذاشت و یا شخصاً مسئول شکستن بند بشیریه بود، که در هزیمت فاجعه بار سپاهیان خلیفه تأثیر عظیم داشت. مغولان او را مدتی کوتاه در مقام وزارت باقی گذاشتند و پس از فوتش (۶۵۶ق) پسرش شرف الدین ابوالقاسم علی جانشین او شد. امّا از طرف دیگر برخی جانشین ابن علقمی را شخصی به نام عمران از اهالی بعقوبه می دانند. مورخان دربارۀ تبار ایرانی یا عربی ابن علقمی اختلاف نظر دارند.
وزیر مستعصم آخرین خلیفۀ عباسی. در خانواده ای شیعی در شهر نیل بر کرانۀ نهری به همین نام زاده شد. به هنگام جلوس مستعصم بر تخت خلافت در ۶۴۰ ابن علقمی استاذالدار بود و در ۶۴۳ به وزارت او رسید. درباره همکاری او با مغولان در فتح بغداد گویا ابن علقمی از غارت شدن کرخ شیعه نشین کینه ای از دستگاه عباسی در دل داشت، امّا نمی توان میزان تأثیر نقش او را به درستی حدس زد؛ امّا مسلم است که با سران سپاه خلیفه به منظور عدم مقابله با لشکر مغول، توافق کرده بود. با این همه نمی توان به گفتۀ مورخانی اعتماد کرد که ابن علقمی عمداً بغداد را از لشکریان خالی کرد و شهر را بی دفاع گذاشت و یا شخصاً مسئول شکستن بند بشیریه بود، که در هزیمت فاجعه بار سپاهیان خلیفه تأثیر عظیم داشت. مغولان او را مدتی کوتاه در مقام وزارت باقی گذاشتند و پس از فوتش (۶۵۶ق) پسرش شرف الدین ابوالقاسم علی جانشین او شد. امّا از طرف دیگر برخی جانشین ابن علقمی را شخصی به نام عمران از اهالی بعقوبه می دانند. مورخان دربارۀ تبار ایرانی یا عربی ابن علقمی اختلاف نظر دارند.
wikijoo: ابن_علقمی
دانشنامه اسلامی
[ویکی اهل البیت] دانشمند بزرگ شیعی قرن هفتم هجری و وزیر آخرین خلیفه عباسی به نام «مستعصم» بود.
محمد بن احمد بن محمد معروف به «ابن علقمی» دانشمند بزرگ شیعی قرن هفتم هجری و وزیر آخرین خلیفه عباسی بود که خدمات شایانی به مکتب شیعه کرد. لقب او مؤیدالدین و کنیه اش ابوطالب معروف به ابن علقمی / بود و در سال 593 هـ.ق دیده به جهان گشود.
ابن علقمی، وزیر باکفایت شیعه، اهل بغداد بود و در آن شهر رشد یافته سرانجام به وزارت رسید. به همین دلیل محدث قمی و محقق مصری که کتاب نهج البلاغه ابن ابی الحدید را تحقیق و بررسی کرده است، هر دو با عنوان. ابن علقمی بغدادی از وی یاد کرده اند. همچنین تا آن جا که نویسنده مقاله تتبع کرده است. در بیشتر کتاب ها او را به بغداد نسبت داده اند و کسی با عنوان قمی و «ایرانی الاصل» از وی یاد نکرده است.
البته مرحوم شهید قاضی نورالله، مؤلف کتاب «مجالس المؤمنین» می نویسد: «چون وزیر قمی الاصل بود، در مذهب تشیع و محبت اهل بیت علیهم السلام و شیعه ایشان غلو می کرد».
ولی به نظر می رسد این دیدگاه، با حقایق تاریخی موافق نباشد و شاید مرحوم قاضی به اندازه کافی دقت نکرده است. آری! ممکن است وجود وزیر دیگر به نام «مؤیدالدین محمد بن محمد بن عبدالکریم قمی» (وزیر مستنصَر عباسی) و «شرف الدین ابوطاهربن سعد القمی» (وزیر ملکشاه سلجوقی) که هر دو شیعه بودند، موجب این اشتباه شده باشد.
مورخ معروف اهل سنت «محمد شکر کتبی» می نویسد: ...«علی مؤیدالدین» از دنیا رفت و او یکی از استادان «دارالخلافه» بغداد بود. لذا نویسنده بر این باور است، چون لقب ابن علقمی همانند لقب محمد بن معروف به مؤیدالدین وزیر مستنصر بود، چنین اشتباهی روی داده است.
این وزیر باکفایت و مدبر به مذهب مبارک اهل بیت و مذهب شیعه امامیه اعتقاد راسخ و محکم داشت. «ابن کثیر شامی»، از مورخان بزرگان اهل سنت، می نویسد: «او از رافضیان بوده» صاحب کتاب: «النجوم الزاهره» معتقد است: تمام این کارها (کشته شدن خلیفه عباسی و فتح بغداد بدست سپاه مغول) از کارهای وزیر، ابن علقمی رافضی بود.
ابن عماد حنبلی در «شذرات الذهب» تصریح می کند: ابن علقمی مرد بسیار فاضل، اما در عقیده و مرام تشیع خود بسیار متعصب و تندرو بود. در میان علمای شیعه نیز مرحوم قاضی شهید، شیعه بودن او را مسلم دانسته است و محدث قمی از وی با عبارت «ابن علقمی وزیر بغدادی و شیعه»/ یاد می کند.
محمد بن احمد بن محمد معروف به «ابن علقمی» دانشمند بزرگ شیعی قرن هفتم هجری و وزیر آخرین خلیفه عباسی بود که خدمات شایانی به مکتب شیعه کرد. لقب او مؤیدالدین و کنیه اش ابوطالب معروف به ابن علقمی / بود و در سال 593 هـ.ق دیده به جهان گشود.
ابن علقمی، وزیر باکفایت شیعه، اهل بغداد بود و در آن شهر رشد یافته سرانجام به وزارت رسید. به همین دلیل محدث قمی و محقق مصری که کتاب نهج البلاغه ابن ابی الحدید را تحقیق و بررسی کرده است، هر دو با عنوان. ابن علقمی بغدادی از وی یاد کرده اند. همچنین تا آن جا که نویسنده مقاله تتبع کرده است. در بیشتر کتاب ها او را به بغداد نسبت داده اند و کسی با عنوان قمی و «ایرانی الاصل» از وی یاد نکرده است.
البته مرحوم شهید قاضی نورالله، مؤلف کتاب «مجالس المؤمنین» می نویسد: «چون وزیر قمی الاصل بود، در مذهب تشیع و محبت اهل بیت علیهم السلام و شیعه ایشان غلو می کرد».
ولی به نظر می رسد این دیدگاه، با حقایق تاریخی موافق نباشد و شاید مرحوم قاضی به اندازه کافی دقت نکرده است. آری! ممکن است وجود وزیر دیگر به نام «مؤیدالدین محمد بن محمد بن عبدالکریم قمی» (وزیر مستنصَر عباسی) و «شرف الدین ابوطاهربن سعد القمی» (وزیر ملکشاه سلجوقی) که هر دو شیعه بودند، موجب این اشتباه شده باشد.
مورخ معروف اهل سنت «محمد شکر کتبی» می نویسد: ...«علی مؤیدالدین» از دنیا رفت و او یکی از استادان «دارالخلافه» بغداد بود. لذا نویسنده بر این باور است، چون لقب ابن علقمی همانند لقب محمد بن معروف به مؤیدالدین وزیر مستنصر بود، چنین اشتباهی روی داده است.
این وزیر باکفایت و مدبر به مذهب مبارک اهل بیت و مذهب شیعه امامیه اعتقاد راسخ و محکم داشت. «ابن کثیر شامی»، از مورخان بزرگان اهل سنت، می نویسد: «او از رافضیان بوده» صاحب کتاب: «النجوم الزاهره» معتقد است: تمام این کارها (کشته شدن خلیفه عباسی و فتح بغداد بدست سپاه مغول) از کارهای وزیر، ابن علقمی رافضی بود.
ابن عماد حنبلی در «شذرات الذهب» تصریح می کند: ابن علقمی مرد بسیار فاضل، اما در عقیده و مرام تشیع خود بسیار متعصب و تندرو بود. در میان علمای شیعه نیز مرحوم قاضی شهید، شیعه بودن او را مسلم دانسته است و محدث قمی از وی با عبارت «ابن علقمی وزیر بغدادی و شیعه»/ یاد می کند.
wikiahlb: ابن_علقمی
کلمات دیگر: