اقتصاد دگراندیشانه (به انگلیسی Heterodox economics) نوعی از نگرش در علم اقتصاد است که اساس آن بر تحلیل و واکاوی اصول و مفاهیم بنیادین علم اقتصاد، جدا از جریان اصلی تفکر و مکاتب نهادینه شده دراین علم است. این واژه متضاد با واژه انگلیسی Orthodox به معنای هر جریان نهادینه شده به شکل سنتی است، اما واژه Heterodox به معنای نگرشی دگراندیشانه و متفاوت با جریان اصلی نهادینه شدهٔ سنتی آن است.
یکی از اصول بنیادین و پذیرفته شدهٔ اقتصاد نئوکلاسیک فرض بر «عقلانیت عوامل اقتصادی " آن است در واقع، برای شمار زیادی از اقتصاددانان همچون بکر و هیرشلفر، این مفهوم برگرفته از رفتار حداکثرسازی منطقی است که مترادف با رفتار اقتصادی است. نئوکلاسیک ها، عقلانیت را بهینه سازی بیشتر و هرگونه استفاده از کالا و خدمات مطلوب می دانستند و اصل پایانی مطلوبیت را نیز هدف تعیین کرده بودند. هنگامی که مطالعات برخی از اقتصاددانان با فرض عقلانیت نئوکلاسیک همخوانی نداشت، آنها سعی در تجزیه و تحلیل محتوا خارج از مرزهای اقتصاد نئوکلاسیک کردند.
نقدی دیگر که دگراندیشان به نئوکلاسیک ها وارد کردند، نگرش و تعریف آن ها از انسان بود. انسان معرفی شده از سوی نئوکلاسیک ها یک انسان خیالی بود که از واقعیت های بارز انسانی و اجتماعی اش کاملاً جدا و به دور بود.
نظریهٔ یکتایی به نام «نظریهٔ اقتصادی دگراندیشانه» وجود ندارد؛ تعداد زیادی «نظریه های دگراندیشانه» متفاوت موجودند. به هر روی، نقطهٔ اشتراک همگی آنها نفی سنت اقتصاد نئوکلاسیک به عنوان ابزار مناسب برای درک کارکرد زندگی اقتصادی و اجتماعی است. دلایل این عدم پذیرش ممکن است متفاوت باشد.
این جریانات فکری، اقتصاد نئوکلاسیکی را اقتصادی بسیار آرمان گرایانه می دانند که با واقعیات دنیای اقتصاد بسیار فاصله دارد بر همین اساس آنان اقتصاد نئوکلاسیک را رد کردند. از مهمترین عللی که سبب رد پذیرش مکتب نئو کلاسیک توسط دگراندیشان اقتصادی مطرح شد حول محورهای زیر است:
اقتصاد دگراندیشانه یا نامتعارف، اصطلاحی عام است که توانایی پوشش نگرش ها و مکاتب گوناگون در علم اقتصاد همچون اقتصاد اشتراکی، فمینیسم اقتصادی، اقتصاد کِینزی، اقتصاد اسلامی و اقتصاد مارکسیسم را دارد. ریشهٔ این نگرش اقتصادی بازمی گردد به فرگشت اقتصاد نئوکلاسیک در میان ده های پنجاه تا هشتاد میلادی در سدهٔ نوزدهم میلادی که نظریه های دگراندیشانه همانند نظریهٔ جامعه گرایانه کارل مارکس در کتاب سرمایه و متعاقب با آن مکتب آمریکا چالشی بزرگ در برابر اقتصاد نئوکلاسیک به وجود آوردند.
یکی از اصول بنیادین و پذیرفته شدهٔ اقتصاد نئوکلاسیک فرض بر «عقلانیت عوامل اقتصادی " آن است در واقع، برای شمار زیادی از اقتصاددانان همچون بکر و هیرشلفر، این مفهوم برگرفته از رفتار حداکثرسازی منطقی است که مترادف با رفتار اقتصادی است. نئوکلاسیک ها، عقلانیت را بهینه سازی بیشتر و هرگونه استفاده از کالا و خدمات مطلوب می دانستند و اصل پایانی مطلوبیت را نیز هدف تعیین کرده بودند. هنگامی که مطالعات برخی از اقتصاددانان با فرض عقلانیت نئوکلاسیک همخوانی نداشت، آنها سعی در تجزیه و تحلیل محتوا خارج از مرزهای اقتصاد نئوکلاسیک کردند.
نقدی دیگر که دگراندیشان به نئوکلاسیک ها وارد کردند، نگرش و تعریف آن ها از انسان بود. انسان معرفی شده از سوی نئوکلاسیک ها یک انسان خیالی بود که از واقعیت های بارز انسانی و اجتماعی اش کاملاً جدا و به دور بود.
نظریهٔ یکتایی به نام «نظریهٔ اقتصادی دگراندیشانه» وجود ندارد؛ تعداد زیادی «نظریه های دگراندیشانه» متفاوت موجودند. به هر روی، نقطهٔ اشتراک همگی آنها نفی سنت اقتصاد نئوکلاسیک به عنوان ابزار مناسب برای درک کارکرد زندگی اقتصادی و اجتماعی است. دلایل این عدم پذیرش ممکن است متفاوت باشد.
این جریانات فکری، اقتصاد نئوکلاسیکی را اقتصادی بسیار آرمان گرایانه می دانند که با واقعیات دنیای اقتصاد بسیار فاصله دارد بر همین اساس آنان اقتصاد نئوکلاسیک را رد کردند. از مهمترین عللی که سبب رد پذیرش مکتب نئو کلاسیک توسط دگراندیشان اقتصادی مطرح شد حول محورهای زیر است:
اقتصاد دگراندیشانه یا نامتعارف، اصطلاحی عام است که توانایی پوشش نگرش ها و مکاتب گوناگون در علم اقتصاد همچون اقتصاد اشتراکی، فمینیسم اقتصادی، اقتصاد کِینزی، اقتصاد اسلامی و اقتصاد مارکسیسم را دارد. ریشهٔ این نگرش اقتصادی بازمی گردد به فرگشت اقتصاد نئوکلاسیک در میان ده های پنجاه تا هشتاد میلادی در سدهٔ نوزدهم میلادی که نظریه های دگراندیشانه همانند نظریهٔ جامعه گرایانه کارل مارکس در کتاب سرمایه و متعاقب با آن مکتب آمریکا چالشی بزرگ در برابر اقتصاد نئوکلاسیک به وجود آوردند.
wiki: اقتصاد دگراندیشانه