ممتاز محل

ممتاز محل یا ارجمند بانو بیگم (۱۵ آوریل ۱۵۹۳ - ۱۷ ژوئن ۱۶۳۱) همسر ایرانی تبار شاه جهان از پادشاهان گورکانی هند یا امپراتوری مغولی (بابری) هند بود.
تاج محل
شاه جهان
نورجهان
آرامگاه همایون
ارجمند بانو دختر عبدالحسن آصف خان بود. وی پس از اینکه به مقام بانوی اول رسید ملقب به ممتاز محل شد، (ممتازِ محل، یعنی عالی شکوه منطقه) او همسر دوم شاه جهان بود و در ۱۷ جون ۱۶۳۱ میلادی در هنگام تولد چهاردهمین فرزندش جان باخت. شاه جهان بنای باشکوه تاج محل را برای یادبود وی ساخت. ارجمند بانو نوه پسری شخصی به نام میرزا غیاث الدین شیرازی ملقب به اعتماد الدوله بود. میرزا غیاث الدین ایرانی بود و با خانواده اش در دورهٔ اکبر، (سلطنت ۱۴–۹۶۳ ه‍.ق) به هند رفت و در دربار او به کار اشتغال ورزید و در مدت کوتاهی پیشرفت کرد و عهده دار فعالیت های مهمی شد. پیشرفت این شخص در دوره فرزند اکبر، جهانگیر (سلطنت ۱۰۷۳–۱۰۱۴ ه‍.ق) چنان بود که به عالی ترین مقام اداری کشور یعنی به منصب صدارت عظمی دست یافت و جهانگیر شاه با دختر وی به نام مهرالنساء ملقب به نورجهان ازدواج کرد. آصف خان پسر میرزا غیاث و برادر مهر النساء نیز به عنوان سپهسالار انتخاب شد. ملکه نورجهان از قدرت فوق العاده ای در دربار برخوردار بود و بسیاری از افراد خاندان او در دستگاه سلطنت به کارهای گوناگون اشتغال داشتند.
ارجمند بانو فرزند آصف خان و برادرزاده نورجهان (ملکه دربار جهانگیر) بود ناچار شد با شاهزاده خرم (شاه جهان)، فرزند جهانگیر که پسرعمه اش بود ازدواج کند. شاهزاده خرم که مورد بی مهری مادرش نورجهان واقع شده بود، پس از مرگ جهانگیر تنها با کمک آصف خان، پدر زن خود، توانست بر رقبایش پیروز شود و قدرت را به دست آورد. وی پس از نشستن بر تخت سلطنت با نام «شاه جهان» شهرت یافت، همسر او نیز به «ممتاز محل» یعنی بزرگ و شکوهمند منطقه ملقب شد.
شاه جهان و ممتازمحل در سال ۱۶۱۲ (میلادی) ازدواج کردند و ۱۸ سال با یکدیگر زندگی کردند و ثمره این ازدواج ۱۴ فرزند بود که هفت تن زنده ماندند و بزرگ شدند.

مُمتاز مَحَل (۱۰۰۱ـ۱۰۴۰ق)
(نام اصلی: ارجمند بانوبیگم) همسر ایرانی تبار شاه جهان، پادشاه گورکانی هند. پدرش آصف خان ملقب به یمین الدوله، سپهسالار لشکر هند و مادرش دیوان جی بیگم بود. ارجمند بانوبیگم از نوادگان میرزا غیاث الدین محمد اعتمادالدوله، وزیر اکبرشاه بود. وی پس از ازدواج با شاه جهان به ممتاز محل ملقب گردید و از این پس با همین نام خوانده می شد. ممتاز محل در مسائل سیاسی، همسرش را یاری می کرد و در جنگ ها نیز با وی همراه بود. وی در شعر نیز طبعی روان و در رسیدگی به رعیت دستی گشاده داشت. ممتاز محل درخلال نوزده سال زندگی مشترک با شاه جهان صاحب هشت پسر ازجمله داراشکوه، شاعر، محقق، و صاحب چند کتاب، و اورنگ زیب که به سلطنت رسید و شش دختر ازجمله جهان آرا بیگم و روشن رأی بیگم (که هر دو در سرودن شعر تحت تأثیر مادر، طبعی روان داشتند)، شد. وی در جریان به دنیاآوردن چهاردهمین فرزندش در برهانپور درگذشت. ممتاز محل همسر محبوب شاه جهان بود و شاه مدت ها در سوگ وی نشست و از مجالس شادی دوری جست. به فرمان وی مقبره و بنای یادبود باشکوهی بر مزار وی ساخته شد. آرامگاه او، در آگرا در هندوستان، از عجایب و شاهکارهای معماری جهان به شمار می رود. نام این بنا که به تاج محل معروف است، از نام ممتاز محل گرفته شده است. نیز ← تاج محل