کرمان
فارسی به انگلیسی
Kerman
فرهنگ فارسی
ناحیه ای بوده است در اطراف غزنین .
ارجمندی و بزرگی . کرامت
ارجمندی و بزرگی . کرامت
لغت نامه دهخدا
کرمان . [ ] (اِخ ) شهرکی از تبت که به قدیم از چین بود. (حدود العالم ).
کرمان . [ ] (اِخ ) شهری است قریب غزنه و مکران . (منتهی الارب ). ناحیه ای از غزنین . (تاریخ جهانگشا چ لیدن ج 1 ص 108). شهری است میان غزنه و بلاد هند و از اعمال غزنه است و میان آن و غزنه چهار روز راه است . (از معجم البلدان ).
کرمان . [ ک ِ ] (اِ) قلعه و حصار. || بندر. (ناظم الاطباء).
کرمان . [ ک ِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان راستوپی بخش سوادکوه شهرستان ساری . 190 تن سکنه دارد. کوهستانی و سردسیر است . (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 3).
کرمان . [ ک ِ ] (اِخ ) ناحیتی است مشرق وی حدود سند است و جنوب وی دریای اعظم است و مغرب وی ناحیت پارس است و شمال وی بیابان سیستان است و این ناحیتی است که هرچه بسوی دریاست جایهای گرمسیری است و مردمانی اند اسمر و جای بازرگانان است و اندر وی بیابانهاست و از وی زیره و خرما و نیل و نی شکر و پانید خیزد. طعامشان نان ارزن است و هرچه از دریا دور است و به بیابان سیستان نزدیک است جایهایی است سردسیر،آبادان ، با نعمتهای بسیار و تنهای درست و اندر وی کوههای بسیار است و اندر وی معدن زر و سیم است و مس وسرب و مغناطیس . شهرهای کرمان بنابه نقل حدود العالم عبارت بوده است از: 1- سیرگان ، قصبه ٔ کرمان است و مستقر پادشاست و شهری بزرگ است . 2- بافت و خیر ، دو شهرکند آبادان و با نعمت فراوان . 3- جیرفت ، شهری است نیم فرسنگ اندر نیم فرسنگ و جای آبادان است و بسیار با نعمت است . 4- شیران ، شهرکی است به براکوه نهاده میوه و هیزم و برف جیرفت ازاین شهرست . 5 - مغون ، ولاشکرد، کومین و بهروکان ، شهرکهایی اند خرد و بزرگ و از این شهرها نیل و زیره و نی شکر خیزد. 6- بلوچ ، مردمانی اند میان این شهرها و میان کوه کوفج نشسته بر صحرا و دزدپیشه و شبان و ناپاک و خونخواره و این مردمان بسیار بودند و پناه خسرو ایشان را بکشت به حیلتهای گوناگون . 7- کوفج ، مردمانی اندبر کوه کوفج و کوهیانند و ایشان هفت گروهند و هر گروهی را مهتری است و این کوفجان نیز مردمانی اند دزدپیشه و شبان و برزیگر. 8- هرموز، بر نیم فرسنگی دریای اعظم است جایی است سخت گرم و بارگه کرمان است . 9- شهر روا، شهرکی است بر کناره ٔ دریا و اندر وی صیادانند. 10- سوریقان ، مزروقان ، کسبان ، روین ، خبروقان شهرهایی اند با آب چاه و نعمتی فراخ و هوایی معتدل . 11- کاهون ، خشناباد، دو شهرکند خرد به راه پارس . 12- کفتر و دهک ، دو شهرکند بر کوه بارجان . 13- ده کور و دارجین ، دو شهرکند میان بم و جیرفت ، آبادان و با نعمت بسیار و از وی دارچین خیزد. 14- خواش و ریقان ، دو شهرکند میان سند و میان کرمان اندر بیابان نهاده . 15- شامات ... قار ، حنان غبیرا، کوغون ، رائین ، سروستان ودارجین ، شهرهایی اند میان سیرگان و بم . 16- بل ، شهری است با هوائی تندرست و حصاری محکم و از جیرفت مهمتراست و اندر وی سه مزگت جامع است : یکی خوارج و یکی مسلمانان را و یکی اندر حصار. 17- نرماشیر، شهری خرم و آبادان . 18- بهره ، آخر شهر کرمان است و بر بیابان نهاده و از آنجا به سیستان روند. 19- سِبِه ، شهری است اندر میان بیابان میان نهله و سیستان نهاده و ازعمل کرمان است . 20- فردسر، ماهان و خبیص شهرهایی است با نعمت بسیار. 21- بردسیر و چترود، دو شهرکند بر راه هری و کوهستان . 22- کوتمیدان ، کردکان و انار، شهرکهایی است بر راه رودان از پارس . و میان سیرگان و بردسیر کوهستانی است سخت آبادان با نعمت بسیار و اندروی 268 ده است آبادان و اندر همه ٔ ناحیت کرمان رودی نیست بزرگ ، چنانکه کشتی اندر وی بتواند رفتن و اندرکوههای وی مردمان اند دراز زندگانی و تندرست . (از حدود العالم چ ستوده صص 126-129). صاحب نزهة القلوب درشرح کرمان آرد: کرمان به کرمی منسوب است که هفتواد داشته و حکایت آن مشهور است ، پانزده شهر است و اکثر هوای معتدل دارد حدودش تا مکران و مفازه ای که در آن حدود است و تا شبانکاره و عراق عجم و مفازه ای که مابین کرمان و قهستان است و دارالملکش ، شهر گواشیر است .در تاریخ کرمان آمده است که گشتاسف آنجا آتش خانه ساخته بود، پس اردشیر بابکان قلعه ٔ شهر ساخت و بردشیر خواند بهرام بن شاپور ذوالاکتاف بر آن عمارات افزود و در کتاب سمطالعلی آمده است که حجاج بن یوسف غضبان بن القبشعری را به فتح آن ولایت فرستاده بود او به حجاج نوشته بود: ماؤها و شل و ثمرها دفل و لصهابطل ان قل الجیوش بها ضاعوا و ان کثرت جاعوا. او آن سپاه را بازخواند و در عهد عمربن عبدالعزیز بر دست صفوان فتح شد و به فرمان عمر عبدالعزیز در او مسجد جامع عتیق ساختند. جامع تبریزی تورانشاه سلجوقی ساخت و در گواشیراز مزار اکابر، اولیا شاه شجاع کرمانی است . شهرهای مهم کرمان بنابه نقل کتاب نزهةالقلوب عبارتند از: 1- بم ، که کرم هفتواد آنجا بترکید بدین سبب آن را بم خواندند. 2- جیرفت در تاریخ کرمان آمده است بوقت آنکه عبداﷲ عمر عبدالعزیز رضی اﷲ عنها فتح کرمان می کرد. آن موضع بیشه بود و در او سباع ضاری بود، لشکر اسلام آن را پاک کردند و دیهها ساختند و هر یک به نام بانیش موسوم گردانیدند. هوایش گرم است و آبش از دیورود. 3-خبیص ، هواش گرم است و آبش از رود است . 4- ریغان ، درتاریخ کرمان آمده که بهمن بن اسفندیار ساخت هوایش گرم است . 5 - سیرجان ، هوایش به گرمی مایل است و در او قلعه ای محکم است . 6- شهر بابک ، بابک جد مادری اردشیربابکان ساخته است . 7- نرماشیر، در تاریخ کرمان آمده که اردشیر بابکان ساخت . (نزهةالقلوب چ اروپا مقاله ٔسوم صص 139-141). کتاب ایرانشهر و فرهنگ جغرافیایی ایران شهرهای استان کرمان را بدینگونه آورده اند: کرمان ، رفسنجان ، جیرفت ، سیرجان ، بم و بافت :
چو بگذشت یک چند بر هفتواد
مر آن حصن را نام کرمان نهاد.
ترا بشارت باد ای ولایت کرمان
به فتح نامه ٔ شاه از بلاد هندستان .
از بهر صدر خواستمی اصفهان کنون
چون صدر غایبست چه کرمان چه اصفهان .
طمع کرده بودم که کرمان خورم
که ناگه بخوردند کرمان سرم .
در روی زمین نیست چو کرمان جایی
کرمان دل عالم است و ما اهل دلیم .
رجوع به فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7، ایرانشهر ج 2، تاریخ سیستان و کتاب مفصل تاریخ کرمان احمدعلی خان وزیری کرمانی شود.
چو بگذشت یک چند بر هفتواد
مر آن حصن را نام کرمان نهاد.
فردوسی .
ترا بشارت باد ای ولایت کرمان
به فتح نامه ٔ شاه از بلاد هندستان .
عثمان مختاری (از آنندراج ).
از بهر صدر خواستمی اصفهان کنون
چون صدر غایبست چه کرمان چه اصفهان .
خاقانی .
طمع کرده بودم که کرمان خورم
که ناگه بخوردند کرمان سرم .
سعدی (بوستان ).
در روی زمین نیست چو کرمان جایی
کرمان دل عالم است و ما اهل دلیم .
شاه نعمت اﷲ ولی .
رجوع به فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7، ایرانشهر ج 2، تاریخ سیستان و کتاب مفصل تاریخ کرمان احمدعلی خان وزیری کرمانی شود.
کرمان . [ ک ِ ](اِخ ) (شهر...) یکی از شهرهای مهم کشور و مرکز استان هشتم است . این شهر در زمان سلاطین ساسانی بنا شده است بانی آن بهرام پنجم است که در زمان ولیعهدی به کرمانشاه ملقب بوده است . طول جغرافیایی آن 57 درجه و 5دقیقه و عرض 30 درجه و 17 دقیقه و ارتفاع از سطح دریا 1700 متر است . شهر در نقطه ای پست قرار گرفته ، جنوب آن شنزار، باختر کویر و خاور و شمال کوه سعیدی است . در خاور نزدیک شهر چند تپه مرتفع وجود دارد که آثار خرابه های بسیار قدیمی شهر بالای آن مشاهده می شود که قلعه دختر و قلعه اردشیر و کوه نقاره خانه نامیده میشود. هوای شهر سردسیر و معتدل است . بازار شهر به نام بازار وکیل از بناهای زمان زندیه است . بناهای قدیم دیگر عبارتند از: مسجدجامع، مسجد ملک ، مسجد گنج ، مسجد پامنار، سرای گلشن ، سرای گنجعلی خان ، مسجد و مدرسه ٔ ابراهیم خان ، بقعه ٔ خواجه خضر، گنبد جبلیه . قالی و قالیچه ٔ این شهر شهرت بسیار دارد و نزدیک به 20هزار نفردر کار طرح و رنگ روکارگیری و غیره فعالیت دارند. قریب به 5هزار زردتشی در کرمان سکونت دارند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8). کرمان در زمان هخامنشیان بوتیا نام داشته و بعدها به اسم کارامانیا مشهور شد و کم کم به کرمان تبدیل گردید. این نام بعدها مرکز حکومت یعنی شهر گواشیر نیز اطلاق شده است . قسمت عمده ٔ اهالی آن از ایرانیان قدیمند. دسته هایی از عرب و ترک نیز بعدها در آنجا ساکن شده اند. سه هزار تن از سکنه ٔ کرمان زردشتی هستند. مردم آن دارای ذوق صنعتی و در نساجی معروفند. صنعت قالیبافی آن اهمیت بسیار دارد. حومه ٔ کرمان دارای 283 قریه و تقریباً8888 خانوار است ونزدیک به 43858 تن سکنه دارد. (یادداشت مؤلف ). نام شهری است مشهور مشتمل بر هیجده بلوک معمور، بخوبی آب و هوا معروف و خلقش به دلیری و فقیری موصوف . شال پشمینه ٔ آنجا مانند کشمیری ممتاز. گفته اند کرمان نام پسرزاده ٔ نوح بوده و بنای شهر قدیم را اردشیر بابکان نهاده که به بردسیر مشهور است و از مواضع شهر جرون بوده و جزایر و بنادر و سواحل دریا را جرونات می نامیده اند. باری در این سنوات ولایت کرمان به هیجده بلوک منقسم است که سیرجان و خبیص و بم و نر ما شیر و کونبان و ماهان و راور و جیرفت و رفسنجان معروف است و هوای آن ولایت بسیار ممتاز است و مردمانش فقیرمشرب و کاسب و شجاع و دلیرند و گویند کریمان پدر نریمان آن شهر را به نام خود بنا نهاده زیره ٔ سیاه در نواحی آن خوب بهم می رسد. (از آنندراج ) (از انجمن آرای ناصری ).
کرمان . [ ک ُ ] (ع مص ) ارجمندی و بزرگی . (ناظم الاطباء). کرامت . (از اقرب الموارد). || یقال : افعل کذا و کرماناً لک ؛ یعنی میکنم این کار را جهت اکرام و بزرگی تو. (ناظم الاطباء).
کرمان. [ ک ِ ] ( اِ ) قلعه و حصار. || بندر. ( ناظم الاطباء ).
کرمان. [ ک ِ ] ( اِخ ) ناحیتی است مشرق وی حدود سند است و جنوب وی دریای اعظم است و مغرب وی ناحیت پارس است و شمال وی بیابان سیستان است و این ناحیتی است که هرچه بسوی دریاست جایهای گرمسیری است و مردمانی اند اسمر و جای بازرگانان است و اندر وی بیابانهاست و از وی زیره و خرما و نیل و نی شکر و پانید خیزد. طعامشان نان ارزن است و هرچه از دریا دور است و به بیابان سیستان نزدیک است جایهایی است سردسیر،آبادان ، با نعمتهای بسیار و تنهای درست و اندر وی کوههای بسیار است و اندر وی معدن زر و سیم است و مس وسرب و مغناطیس. شهرهای کرمان بنابه نقل حدود العالم عبارت بوده است از: 1- سیرگان ، قصبه کرمان است و مستقر پادشاست و شهری بزرگ است. 2- بافت و خیر ، دو شهرکند آبادان و با نعمت فراوان. 3- جیرفت ، شهری است نیم فرسنگ اندر نیم فرسنگ و جای آبادان است و بسیار با نعمت است. 4- شیران ، شهرکی است به براکوه نهاده میوه و هیزم و برف جیرفت ازاین شهرست. 5 - مغون ، ولاشکرد، کومین و بهروکان ، شهرکهایی اند خرد و بزرگ و از این شهرها نیل و زیره و نی شکر خیزد. 6- بلوچ ، مردمانی اند میان این شهرها و میان کوه کوفج نشسته بر صحرا و دزدپیشه و شبان و ناپاک و خونخواره و این مردمان بسیار بودند و پناه خسرو ایشان را بکشت به حیلتهای گوناگون. 7- کوفج ، مردمانی اندبر کوه کوفج و کوهیانند و ایشان هفت گروهند و هر گروهی را مهتری است و این کوفجان نیز مردمانی اند دزدپیشه و شبان و برزیگر. 8- هرموز، بر نیم فرسنگی دریای اعظم است جایی است سخت گرم و بارگه کرمان است. 9- شهر روا، شهرکی است بر کناره دریا و اندر وی صیادانند. 10- سوریقان ، مزروقان ، کسبان ، روین ، خبروقان شهرهایی اند با آب چاه و نعمتی فراخ و هوایی معتدل. 11- کاهون ، خشناباد، دو شهرکند خرد به راه پارس. 12- کفتر و دهک ، دو شهرکند بر کوه بارجان. 13- ده کور و دارجین ، دو شهرکند میان بم و جیرفت ، آبادان و با نعمت بسیار و از وی دارچین خیزد. 14- خواش و ریقان ، دو شهرکند میان سند و میان کرمان اندر بیابان نهاده. 15- شامات... قار ، حنان غبیرا، کوغون ، رائین ، سروستان ودارجین ، شهرهایی اند میان سیرگان و بم. 16- بل ، شهری است با هوائی تندرست و حصاری محکم و از جیرفت مهمتراست و اندر وی سه مزگت جامع است : یکی خوارج و یکی مسلمانان را و یکی اندر حصار. 17- نرماشیر، شهری خرم و آبادان. 18- بهره ، آخر شهر کرمان است و بر بیابان نهاده و از آنجا به سیستان روند. 19- سِبِه ، شهری است اندر میان بیابان میان نهله و سیستان نهاده و ازعمل کرمان است. 20- فردسر، ماهان و خبیص شهرهایی است با نعمت بسیار. 21- بردسیر و چترود، دو شهرکند بر راه هری و کوهستان. 22- کوتمیدان ، کردکان و انار، شهرکهایی است بر راه رودان از پارس. و میان سیرگان و بردسیر کوهستانی است سخت آبادان با نعمت بسیار و اندروی 268 ده است آبادان و اندر همه ناحیت کرمان رودی نیست بزرگ ، چنانکه کشتی اندر وی بتواند رفتن و اندرکوههای وی مردمان اند دراز زندگانی و تندرست. ( از حدود العالم چ ستوده صص 126-129 ). صاحب نزهة القلوب درشرح کرمان آرد: کرمان به کرمی منسوب است که هفتواد داشته و حکایت آن مشهور است ، پانزده شهر است و اکثر هوای معتدل دارد حدودش تا مکران و مفازه ای که در آن حدود است و تا شبانکاره و عراق عجم و مفازه ای که مابین کرمان و قهستان است و دارالملکش ، شهر گواشیر است.در تاریخ کرمان آمده است که گشتاسف آنجا آتش خانه ساخته بود، پس اردشیر بابکان قلعه شهر ساخت و بردشیر خواند بهرام بن شاپور ذوالاکتاف بر آن عمارات افزود و در کتاب سمطالعلی آمده است که حجاج بن یوسف غضبان بن القبشعری را به فتح آن ولایت فرستاده بود او به حجاج نوشته بود: ماؤها و شل و ثمرها دفل و لصهابطل ان قل الجیوش بها ضاعوا و ان کثرت جاعوا. او آن سپاه را بازخواند و در عهد عمربن عبدالعزیز بر دست صفوان فتح شد و به فرمان عمر عبدالعزیز در او مسجد جامع عتیق ساختند. جامع تبریزی تورانشاه سلجوقی ساخت و در گواشیراز مزار اکابر، اولیا شاه شجاع کرمانی است. شهرهای مهم کرمان بنابه نقل کتاب نزهةالقلوب عبارتند از: 1- بم ، که کرم هفتواد آنجا بترکید بدین سبب آن را بم خواندند. 2- جیرفت در تاریخ کرمان آمده است بوقت آنکه عبداﷲ عمر عبدالعزیز رضی اﷲ عنها فتح کرمان می کرد. آن موضع بیشه بود و در او سباع ضاری بود، لشکر اسلام آن را پاک کردند و دیهها ساختند و هر یک به نام بانیش موسوم گردانیدند. هوایش گرم است و آبش از دیورود. 3-خبیص ، هواش گرم است و آبش از رود است. 4- ریغان ، درتاریخ کرمان آمده که بهمن بن اسفندیار ساخت هوایش گرم است. 5 - سیرجان ، هوایش به گرمی مایل است و در او قلعه ای محکم است. 6- شهر بابک ، بابک جد مادری اردشیربابکان ساخته است. 7- نرماشیر، در تاریخ کرمان آمده که اردشیر بابکان ساخت. ( نزهةالقلوب چ اروپا مقاله ٔسوم صص 139-141 ). کتاب ایرانشهر و فرهنگ جغرافیایی ایران شهرهای استان کرمان را بدینگونه آورده اند: کرمان ، رفسنجان ، جیرفت ، سیرجان ، بم و بافت :
کرمان. [ ک ِ ] ( اِخ ) ناحیتی است مشرق وی حدود سند است و جنوب وی دریای اعظم است و مغرب وی ناحیت پارس است و شمال وی بیابان سیستان است و این ناحیتی است که هرچه بسوی دریاست جایهای گرمسیری است و مردمانی اند اسمر و جای بازرگانان است و اندر وی بیابانهاست و از وی زیره و خرما و نیل و نی شکر و پانید خیزد. طعامشان نان ارزن است و هرچه از دریا دور است و به بیابان سیستان نزدیک است جایهایی است سردسیر،آبادان ، با نعمتهای بسیار و تنهای درست و اندر وی کوههای بسیار است و اندر وی معدن زر و سیم است و مس وسرب و مغناطیس. شهرهای کرمان بنابه نقل حدود العالم عبارت بوده است از: 1- سیرگان ، قصبه کرمان است و مستقر پادشاست و شهری بزرگ است. 2- بافت و خیر ، دو شهرکند آبادان و با نعمت فراوان. 3- جیرفت ، شهری است نیم فرسنگ اندر نیم فرسنگ و جای آبادان است و بسیار با نعمت است. 4- شیران ، شهرکی است به براکوه نهاده میوه و هیزم و برف جیرفت ازاین شهرست. 5 - مغون ، ولاشکرد، کومین و بهروکان ، شهرکهایی اند خرد و بزرگ و از این شهرها نیل و زیره و نی شکر خیزد. 6- بلوچ ، مردمانی اند میان این شهرها و میان کوه کوفج نشسته بر صحرا و دزدپیشه و شبان و ناپاک و خونخواره و این مردمان بسیار بودند و پناه خسرو ایشان را بکشت به حیلتهای گوناگون. 7- کوفج ، مردمانی اندبر کوه کوفج و کوهیانند و ایشان هفت گروهند و هر گروهی را مهتری است و این کوفجان نیز مردمانی اند دزدپیشه و شبان و برزیگر. 8- هرموز، بر نیم فرسنگی دریای اعظم است جایی است سخت گرم و بارگه کرمان است. 9- شهر روا، شهرکی است بر کناره دریا و اندر وی صیادانند. 10- سوریقان ، مزروقان ، کسبان ، روین ، خبروقان شهرهایی اند با آب چاه و نعمتی فراخ و هوایی معتدل. 11- کاهون ، خشناباد، دو شهرکند خرد به راه پارس. 12- کفتر و دهک ، دو شهرکند بر کوه بارجان. 13- ده کور و دارجین ، دو شهرکند میان بم و جیرفت ، آبادان و با نعمت بسیار و از وی دارچین خیزد. 14- خواش و ریقان ، دو شهرکند میان سند و میان کرمان اندر بیابان نهاده. 15- شامات... قار ، حنان غبیرا، کوغون ، رائین ، سروستان ودارجین ، شهرهایی اند میان سیرگان و بم. 16- بل ، شهری است با هوائی تندرست و حصاری محکم و از جیرفت مهمتراست و اندر وی سه مزگت جامع است : یکی خوارج و یکی مسلمانان را و یکی اندر حصار. 17- نرماشیر، شهری خرم و آبادان. 18- بهره ، آخر شهر کرمان است و بر بیابان نهاده و از آنجا به سیستان روند. 19- سِبِه ، شهری است اندر میان بیابان میان نهله و سیستان نهاده و ازعمل کرمان است. 20- فردسر، ماهان و خبیص شهرهایی است با نعمت بسیار. 21- بردسیر و چترود، دو شهرکند بر راه هری و کوهستان. 22- کوتمیدان ، کردکان و انار، شهرکهایی است بر راه رودان از پارس. و میان سیرگان و بردسیر کوهستانی است سخت آبادان با نعمت بسیار و اندروی 268 ده است آبادان و اندر همه ناحیت کرمان رودی نیست بزرگ ، چنانکه کشتی اندر وی بتواند رفتن و اندرکوههای وی مردمان اند دراز زندگانی و تندرست. ( از حدود العالم چ ستوده صص 126-129 ). صاحب نزهة القلوب درشرح کرمان آرد: کرمان به کرمی منسوب است که هفتواد داشته و حکایت آن مشهور است ، پانزده شهر است و اکثر هوای معتدل دارد حدودش تا مکران و مفازه ای که در آن حدود است و تا شبانکاره و عراق عجم و مفازه ای که مابین کرمان و قهستان است و دارالملکش ، شهر گواشیر است.در تاریخ کرمان آمده است که گشتاسف آنجا آتش خانه ساخته بود، پس اردشیر بابکان قلعه شهر ساخت و بردشیر خواند بهرام بن شاپور ذوالاکتاف بر آن عمارات افزود و در کتاب سمطالعلی آمده است که حجاج بن یوسف غضبان بن القبشعری را به فتح آن ولایت فرستاده بود او به حجاج نوشته بود: ماؤها و شل و ثمرها دفل و لصهابطل ان قل الجیوش بها ضاعوا و ان کثرت جاعوا. او آن سپاه را بازخواند و در عهد عمربن عبدالعزیز بر دست صفوان فتح شد و به فرمان عمر عبدالعزیز در او مسجد جامع عتیق ساختند. جامع تبریزی تورانشاه سلجوقی ساخت و در گواشیراز مزار اکابر، اولیا شاه شجاع کرمانی است. شهرهای مهم کرمان بنابه نقل کتاب نزهةالقلوب عبارتند از: 1- بم ، که کرم هفتواد آنجا بترکید بدین سبب آن را بم خواندند. 2- جیرفت در تاریخ کرمان آمده است بوقت آنکه عبداﷲ عمر عبدالعزیز رضی اﷲ عنها فتح کرمان می کرد. آن موضع بیشه بود و در او سباع ضاری بود، لشکر اسلام آن را پاک کردند و دیهها ساختند و هر یک به نام بانیش موسوم گردانیدند. هوایش گرم است و آبش از دیورود. 3-خبیص ، هواش گرم است و آبش از رود است. 4- ریغان ، درتاریخ کرمان آمده که بهمن بن اسفندیار ساخت هوایش گرم است. 5 - سیرجان ، هوایش به گرمی مایل است و در او قلعه ای محکم است. 6- شهر بابک ، بابک جد مادری اردشیربابکان ساخته است. 7- نرماشیر، در تاریخ کرمان آمده که اردشیر بابکان ساخت. ( نزهةالقلوب چ اروپا مقاله ٔسوم صص 139-141 ). کتاب ایرانشهر و فرهنگ جغرافیایی ایران شهرهای استان کرمان را بدینگونه آورده اند: کرمان ، رفسنجان ، جیرفت ، سیرجان ، بم و بافت :
کرمان . [ ک ِ ] (اِخ ) (شهرستان ...) یکی از شهرستانهای مهم استان هشتم کشور است . از شمال به استان نهم و از خاور به دشت لوت و از جنوب به شهرستان بم و از باختر به سیرجان و از شمال باختری به رفسنجان محدود است . این شهرستان از پنج بخش زیر تشکیل شده است : 1- بخش مرکزی شامل دهستانهای حومه ، باغین ، حرجند، درختنگان و زنگی آباد. 2- بخش ماهان شامل دهستانهای حومه ، ماهان و جویبار. 3- بخش شهداد شامل دهستانهای شهداد، جوشان ، گوک ، کشیت ، نسک ، سیرچ و چهارفرسخ . 4-بخش زرند شامل دهستانهای حومه ٔ زرند، سیریز، حصن ، طغرالجرد، دشت خاک ، سربنان ، حتکن و سبلوئیه . 5- بخش راور شامل دهستان حومه ٔ راور کوهبنان . بطور کلی شهرستان کرمان از 713 ده تشکیل شده است و جمعیت آن بالغ بر 178000 تن است . (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8).
دانشنامه عمومی
کرمان (نام منطقه ای در پارسی باستان: کارمانیا کارمانا) یکی از کلان شهرهای ایران و مرکز استان کرمان پهناورترین استان ایران در جنوب شرقی این کشور واقع است. جمعیت این شهر طبق سرشماری بر اساس آمار سال ۹۵ معادل ۷۳۸٬۷۲۴ نفر بوده است. جمعیت شناور ثابت شهر کرمان در روز به بیش از یک میلیون نفر می رسد. کرمان یکی از پنج شهر تاریخی ایران است. وسعت شهر کرمان حدود ۱۳ هزار هکتار است و به دلیل وسعت شهری و جمعیت، این شهر جزو کلان شهرهای ایران طبقه بندی شده است. حاشیه نشینی مهم ترین مشکل کلانشهر کرمان است. کرمان به عنوان پایلوت دولت الکترونیک انتخاب شده است و در برنامه های توسعه کشور باید به شهری الکترونیکی تبدیل شود. شهر کرمان با ۱۷۵۶ متر ارتفاع از سطح دریا، سومین مرکز استان بلند و مرتفع ایران محسوب می شود. همین عامل ارتفاع این شهر باعث اعتدال اقلیم این شهر نسبت به سایر شهرهای نیمه کویری ایران شده است.
در کتاب شاهنامه فردوسی در بخش پادشاهی اشکانیان از کرمان با نام کجاران (بم) یاد شده است و دلیل تغییر نام آن به کرمان اینگونه در بیتی آورده شده است:
در روی زمین نیست چو کرمان جایی
کرمان در گذشته نام های دیگری چون کجاران (بم)، کرمانیا، کارمانا و گواشیر داشته است. نام کرمان را در کتیبه های داریوش می توان دید. در آنجا کرمان نام ناحیه ای است که از آن چوب یاک برای کاخ های هخامنشی حمل می شود. نوشته های یونانی هم آن را کرمان خوانده و مردم کرمان را تیره ای از پارسیان گفته اند. از ریشه کر (کر به اوستا و کری به سانسکریت) چندین واژهٔ سانسکریت در دست است و بر این مبنا چند فرض در رابطه با معنای واژهٔ کرمان در دست است:
«چو یک چند بگذشت بر هفتواد بر آواز آن کرم کرمان نهاد»
در کتاب شاهنامه فردوسی در بخش پادشاهی اشکانیان از کرمان با نام کجاران (بم) یاد شده است و دلیل تغییر نام آن به کرمان اینگونه در بیتی آورده شده است:
در روی زمین نیست چو کرمان جایی
کرمان در گذشته نام های دیگری چون کجاران (بم)، کرمانیا، کارمانا و گواشیر داشته است. نام کرمان را در کتیبه های داریوش می توان دید. در آنجا کرمان نام ناحیه ای است که از آن چوب یاک برای کاخ های هخامنشی حمل می شود. نوشته های یونانی هم آن را کرمان خوانده و مردم کرمان را تیره ای از پارسیان گفته اند. از ریشه کر (کر به اوستا و کری به سانسکریت) چندین واژهٔ سانسکریت در دست است و بر این مبنا چند فرض در رابطه با معنای واژهٔ کرمان در دست است:
«چو یک چند بگذشت بر هفتواد بر آواز آن کرم کرمان نهاد»
wiki: ایالت کالیفرنیا آمریکا است.
شهر کرمان مرکز استان کرمان است.
روستای کرمان یکی از روستاهای شهرستان سواد کوه.
شهر کرمان مرکز استان کرمان است.
روستای کرمان یکی از روستاهای شهرستان سواد کوه.
wiki: شهرستان فرسنو ایالت کالیفرنیا کشور آمریکا است که در تقاطع جادهٔ ایالتی ۱۸۰ و جادهٔ ایالتی ۱۴۵ قرار دارد. بر اساس سرشماری سال ۲۰۱۰ جمعیت آن ۱۳٫۵۴۴ نفر است.
نام شهر ترکیبی است از سه حرف اول نام خانوادگی ویلیام جی. کِرکوف (William G. Kerckoff) و جیکوب مانسار (Jacob Mansar)، دو سرمایه دار لس آنجلسی که در اواخر قرن نوزدهم این منطقه را به دلیل منابع آبیِ متصل به رودخانهٔ کینگ خریداری کردند.
نام شهر ترکیبی است از سه حرف اول نام خانوادگی ویلیام جی. کِرکوف (William G. Kerckoff) و جیکوب مانسار (Jacob Mansar)، دو سرمایه دار لس آنجلسی که در اواخر قرن نوزدهم این منطقه را به دلیل منابع آبیِ متصل به رودخانهٔ کینگ خریداری کردند.
wiki: کرمان (کالیفرنیا)
قلعه یا دژ یزرگی که به دور شهر کشیده می شد.
نقل قول ها
کرمان کلانشهری در جنوب شرق و مرکز استان کرمان است. این شهر به لجاظ وجود آثار تاریخی جز پنج شهر تاریخی طراز اول ایران است. در سنگ نبشته های داریوش، کرمان نام جاییست که از آن چوب یاک برای کاخهای هخامنشی حمل می کرده اند. نام های پیشین کرمان عبارتند از: بوتیا، کارمانیا، ژرمانیا، کریمان، گواشیر، بردشیر و... در فرهنگ آنندراج آمده: «کریمان» پدر «نریمان» آن شهر را به نام خود نهاده. همچنین کرمان در اوستا و سنسکریت به چم «کوشا» و نریمان، به چم «مردانه» آمده است.
• «هر کس تاریخ کرمان را به درستی بخواند مانند آن است که تاریخ همه جهان را خواند»، مستشرق فرانسوی -> ژان اوبن
• «کرمان شهر عشق است.» -> ویکتور هوگو
• «استان کرمان سینهٔ ستبر ایران و همواره حافظ کشور در خطرها بوده است... لشگری که در دوران دفاع مقدس از استان های کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان تشکیل شده بود، در سخت ترین نقاط جبهه حضور یافتند و شکست ناپذیری خود را بارها و بارها به دشمن به اثبات رساندند... بیشتر مردم استان کرمان قبل از اینکه امام خمینی (ره) به شهرت برسند، از مقلدین ایشان بودند.» -> اکبر هاشمی رفسنجانی
• زیره به کرمون می بره• -> فردوسی
• -> خواجوی کرمانی
• -> شاه نعمت الله ولی
• -> قاآنی
• -> خاقانی
• -> دکتر احمد ناظرزاده کرمانی
• -> واعظ قزوینی
• «هر کس تاریخ کرمان را به درستی بخواند مانند آن است که تاریخ همه جهان را خواند»، مستشرق فرانسوی -> ژان اوبن
• «کرمان شهر عشق است.» -> ویکتور هوگو
• «استان کرمان سینهٔ ستبر ایران و همواره حافظ کشور در خطرها بوده است... لشگری که در دوران دفاع مقدس از استان های کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان تشکیل شده بود، در سخت ترین نقاط جبهه حضور یافتند و شکست ناپذیری خود را بارها و بارها به دشمن به اثبات رساندند... بیشتر مردم استان کرمان قبل از اینکه امام خمینی (ره) به شهرت برسند، از مقلدین ایشان بودند.» -> اکبر هاشمی رفسنجانی
• زیره به کرمون می بره• -> فردوسی
• -> خواجوی کرمانی
• -> شاه نعمت الله ولی
• -> قاآنی
• -> خاقانی
• -> دکتر احمد ناظرزاده کرمانی
• -> واعظ قزوینی
wikiquote: کرمان
پیشنهاد کاربران
کرمان=ک ر م ان
ک=کا=گاو
ر=حرکت
م=ماه/ماده/مادر
ان= در /آنان
کرمان= کوچ گاو مانگا
ک=کا=گاو
ر=حرکت
م=ماه/ماده/مادر
ان= در /آنان
کرمان= کوچ گاو مانگا
کرمان
استانی در جنوب شرقی ایران و ایالتی در ایران باستان
برای دیگر کاربردها، کرمان ( ابهام زدایی ) را ببینید.
کرمان ( نام منطقه ای در پارسی باستان: ( کارمانا ) یکی از کلان شهرهای ایران و مرکز استان کرمان پهناورترین استان ایران درجنوب شرقی این کشور واقع است.
جمعیت این شهر طبق سرشماری بر اساس آمار سال ۹۵ معادل ۶۳۴۱۳۲ نفر بوده است. کرمان یکی از پنج شهر تاریخی ایران است.
وسعت شهر کرمان حدود ۱۳۰۰۰ هکتار است و به دلیل وسعت شهری و جمعیت کرمان، این شهر جزو کلان شهرهای ایران طبقه بندی شده است. حاشیه نشینی مهمترین مشکل کلانشهر کرمان است.
کرمان در حال تبدیل شدن به شهری الکترونیکی است و این شهر به عنوان پایلوت دولت الکترونیک انتخاب شده است و در برنامه های توسعه کشور باید به شهری الکترونیکی تبدیل شود.
شهر کرمان با ۱۷۵۶ متر ارتفاع از سطح دریا، سومین مرکز استان بلند و مرتفع ایران محسوب می شود و همین امر باعث اعتدال نسبی هوای شهر کرمان در تابستان شده است.
کرمان
نام محلی:کِرمون
کشور: ایران
استان:کرمان
شهرستان:کرمان
بخش:مرکزی
نام ( های ) قدیمی:
کارمانیا، گواشیر، کارمانا، ژرمانیا، بوتیا، شش دروازه، کریمان
سال شهرشدن:هزاره سوم قبل از میلاد
جمعیت:۶۳۴٬۱۳۴ نفر سال ۱۳۹۵
مساحت:۱۳۰۰۰ هکتار
ارتفاع از سطح دریا:۱۷۵۶ متر از سطح دریا ( سومین مرکز استان مرتفع ایران )
میانگین دمای سالانه:۱۵٫۸درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه:۱۲۲٫۷ میلی متر
روزهای یخبندان سالانه:۷۷روز
ره آورد:قالی، پته، زیره، قاووت، کلمپه، کماچ سهن، فالوده کرمانی، پسته، ظروف مسی
پیش شماره تلفنی:۰۳۴
شناسهٔ ملی خودرو:ایران۴۵
کرمان، خاستگاه تاریخ ایران زمین
ریشه نام کرمان:
کرمان در گذشته نام های دیگری چون بوتیا، کرمانیا، کارمانا و گواشیر داشته است. نام کرمان را در کتیبه های داریوش می توان دید. در آنجا کرمان نام ناحیه ای است که از آن چوب یاک برای کاخ های هخامنشی حمل می شود. نوشته های یونانی هم آن را کرمان خوانده و مردم کرمان را تیره ای از پارسیان گفته اند. از ریشه کر ( کر به اوستا و کری به سانسکریت ) چندین واژهٔ سانسکریت در دست است و بر این مبنا چند فرض در رابطه با معنای واژهٔ کرمان در دست است:
کرمن به معنی کار و کوشش و وظیفه و نیز کارکن و کوشا، کرمینه به معنی ماهر و استاد، کرمان بندا به معنی کاربنده یا وظیفه شناس و واژه های دیگر که از کرمان ساخته شده اند، همه معنی کار و کوشش را می رسانند و بنابراین کرمان به معنای سرزمین کوشش و کار است.
ریشهٔ دیگر کر که به اوستایی �کر� به سانسکریت �کری� تلفظ می شود و به معنی بریدن و کشتن و جنگیدن است و واژه های کارد، پیکار و کارزار نیز از آن است که بر این مبنا کرمان به معنای سرزمین جنگ و پیکار است.
فرض سوم این است که کرمان واژه ای اسطوره ای است و از واژهٔ کریمان پدر نریمان گرفته شده است. چنان که در فرهنگ آنندراج می خوانیم: کریمان پدر نریمان آن شهر را به نام خود بنا نهاده. بر این مبنا باید فرض کرد که در اوستا و سانسکریت، کرمان به معنای کوشا، و نریمان به معنای مردانه باشد.
به باور فریدون جنیدی پژوهشگر زبان های باستانی و ایران شناس، واژهٔ کرمان از کِر به معنای کوه و مان ( پسوند مکان ) تشکیل شده و به معنای سرزمین کوهستانی است که با توجه به موقعیت کوهستانی شهر و استان کرمان بیش از دیگر فرضیه ها مقرون به واقعیت می نماید.
تاریخ:
شاهنشاهی های پارسی:
سر اسب مربوط به دورهٔ ساسانیان، پیداشده در کرمان. این اثر اکنون در مالکیت موزه لوور قرار دارد.
قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در شرقم شهر کنونی کرمان، که هنوز خرابه های آن ها برجاست، گواه بر این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان در همین محل، شهری آباد یا قلعه ای مهم وجود داشته است. مؤلف جغرافیای کرمان معتقد است که حدود ۲۲۰ پس از میلاد، به هنگام فتح کرمان به دست اردشیر این محل گواشیر نام داشته و مرکز ولایت کرمان بوده است بنا به گفته هرودت کرمانیا از قبایل دوازده گانه ایران می باشد و ساتراپی چهاردهم ( دارا ) مشتمل بر ایالت کرمان بوده است.
در روایات اساطیری آمده است که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید همچنین نشانی هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می دهند آنگاه روایت تاریخی این سرزمین آغاز می شود و اینکه در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نبونید ( پادشاه مغلوب شدهٔ بابِل ) قرار داد سپس سخن از حکومت اشکانیان را شکست داد و فرزند خود را که او هم اردشیر نام داشت به حکومت کرمان گماشت.
بنا به نوشته های مورخ کلدانی و کاهن معبد مردوک در سالهای ۵۳۹–۵۳۸ - که کتب او از منابع مهم تاریخ زمان کورش است – کرمان از ولایات تابعه کوروش بوده و محلی مطمئن برای او به شمار می رفته است. در عصر داریوش کبیر نام کرمان جزء ولایات تابعه هخامنشی آمده است و در کتیبه بنای شوش کلمه ای مشاهده می شود که نام چوب درختی بوده است که برای استحکام بنای ساختمان ها ( شاید همان کاخ ) به کار می رفته و محل تهیه این چوب کرمان ذکر شده است. در این مورد داریوش می گوید �چوب بیش مکن از گنداره ( پیشاور ) وکرمان حمل شود. �
در متن کتیبه ای که از شاپور اول ساسانی – در اطراف کعبه زرتشت در نقش رستم فارس – بدست آمده است، شاپور دربارهٔ قلمرو خود چنین می نویسد:
منم خداوندگار مزداپرست شاپور شاهنشاه ایرانیان وغیر ایرانیان. امارات و ولایات امپراتوری ایران اینها هستند: پارس، پارت، خوزستان، میشان، آشور، آذیان، عربستان، آذرآبادگان ( آذربایجان ) ، ارمینیا ( ارمنستان ) ، سسیگان، کرمان و سیستان.
هرودت و استرابون مورخان یونانی که قبل از میلاد مسیح می زیسته اند در تشریح سفر بازگشت اسکندر مقدونی پس از فتح هند نوشته اند �اسکندر مقدونی سرزمین کرمان را برای تصرف هندوستان پیموده، هنگام مراجعت با لشکریان خود که حدود یکصد و بیست هزار نفر پیاده و پانزده هزار نفر سواره بودند به شهر کرمان وارد شد وفرمان داد که مدت یک هفته لشکریان وی در این شهر استراحت کنند و به جشن و سرور بپردازند و از این مطلب معلوم می شود که شهر کرمان در عصر تا چه حد وسیع آباد و پر نعمت بوده که توانسته این همه لشکر را به خود راه دهد و آذوقه آن ها را فراهم سازد� ( بر گرفته از کتاب از قلعه دختر تا دقیانوس تألیف محمد دانشور انتشارات مرکز کرمان شناسی )
سراسرنمای نقشه قدیم ایران، ایالت بزرگ کرمان که چنداستان را در برمی گرفته است
در کتب تاریخی از عهد قدیم، چند جا به نام کرمانیان به صورت بخشی از ایران برمی خوریم هرودت می گوید: پارسی ها به شش طایفه شهری و ده نشین و چهار طایفه چادرنشین تقسیم شده اند شش طائفه اولی عبارتند از: مرفیان، ماسپیان، پانتالیان، دروسیان، گرمانیان در خصوص گرمانیان تصور می رود همان کرمانیان باشند. در کتیبه های هخامنشی ظاهراً مقصود از کلمه کارمانیا همان کرمان است.
بروس مورخ کلدانی و کاهن مردوک در ذکر فتح بابل توسط کوروش و مسلط شدن کوروش بر نبونید پادشاه بابل می نویسد:
�. . . کوروش با او به رأفت رفتار کرده به کرمان تبعیدش کرد تا در آنجا سکنی گزیند، نبونید در آنجا تا آخر عمر بزیست و در همان جا در گذشت� ( برگرفته از حاشیه استاد باستانی پاریزی بر کتاب تاریخ کرمان بقلم احمد علی خان وزیری )
احمد علیخان وزیری ( مؤلف کتاب جغرافیای کرمان ) معتقد است که حدود ۴۳۰ سال قبل از اسلام – به هنگام فتح کرمان بدست اردشیر – این محل گواشیر نام داشته که مرکز ولایت کرمان بوده است. بخشی از خانه های مسکونی مردم فقیر در پای دامنه های این دو تپه و قلعه شکل یافته بوده و بعداً با گسترش تدریجی شهر کرمان در جهت غرب توسعه یافته وبا توجه به توسعه و رونق اقتصادی در دوره های بعد از اسلام این شهر به تدریج نضج گرفته و رفته رفته بزرگتر شده تاجایی که وسعت آن به حدود دویست هکتار رسیده هم رسیده، با گذشت زمان و به دلیل نا امنی منطقه و حمله غارتگران و دزدان علاوه از حصارهای رفیعی که دور قلعه دختر وقلعه اردشیر کشیده شده بود گرداگرد شهر نیز حصاری بلند کشیده شد.
سراسرنمای ارگ راین، دومین بنای خشتی بزرگ جهان
باستانی پاریزی مورخ معاصر در کتاب وادی هفتواد به نقل از تاریخ ایران در زمان ساسانیان و همچنین در حاشیه کتاب تاریخ کرمان تألیف احمد علی خان وزیری آورده است �گشتاسب پسر لهراسب در سال ۵۷۷۲ از هبوط آدم به طالع میزان آن را بنا نهاد و در آن بنای آبادانی نهاد و آتشکده ساخت و بعد از آن اسکندر رومی بر ایران مستولی شد و ممالک ایران را به ملوک طوایف بخش کرد، کرمان در تصرف اشکانیان بود در اواخر عهد ملوک طوایف در این خطه دلگشا، هفتواد نامی کرمانی، امیر بود قلعه ای در بالای کوهی بساخت. اردشیر بابکان که سر سلسله و پادشاه اول ساسانیان بود ملوک طوایف را در ایران برانداخت و به کرمان آمد. ملک هفتواد بستد به طالع میزان بنای این شهر عظیم گذاشت که اکنون آثار حصار و خندق آن خارج شهر باقی است و آن را موسوم به گواشیر نمود.
ابن اثیر در جلد اول الکامل به نقل از طبری می گوید: �چون اردشیر به کرمان رفت در آنجا حاکمی بود که بلاش نام داشت و جنگ شدیدی درگرفت و اردشیر در آن جنگ شخصاً شرکت داشت و بلاش را اسیر کرد و شهر را گرفت و فرزند خود را که نیز اردشیر نام داشت در آنجا گذاشت و… و قلعه ای که به نام اردشیر معروف است شاید در زمان همین اردشیر بابکان و پسرش اردشیر که حاکم کرمان بود ساخته شده باشد و پیش از آن از قلعه دختر قلعه کهنه از شهر دفاع و حفاظت می کرده اند. بنای شهر کرمان تا قرن چهارم ه. ق در جنوب شرقی قلعه اردشیر وقلعه دختر و در پار این دو قلعه شکل می گیرد و از قرن چهارم ه. ق به بعد رشد شهر به سمت غرب بوده است و از قرن نهم به بعد رشد شهر و محلات آن از غربی ترین نقاط شهر شهر قدیم به سمت شمال و سپس به جانب جنوب شرق بوده است. در بخش سازمانی کرمان، و قبل از خراب کردن حصار، ۳۲ محله و جود داشته است که در حال حاضر اکثراً به صورت قدیمی خود و بعضاً به صورت مخروبه و بعضاً مخروبه و گاهی با انجام تغییرات جزیی باقی مانده است.
پس از اسلام :
نوشتار ( های ) وابسته: تاریخ کرمان در دوره قاجار
در دوره اسلامی و مقارن با ۲۱ تا ۲۴ هجری قمری و سال های بعد از آن، کرمان همواره مورد هجوم اعراب قرار گرفت. در زمان حکومت خلفای عباسی کرمان به شورش های مکرر دست زد ولی هیچ یک به سامان نرسید تا سرانجام در سال ۲۵۳ هجری قمری به تصرف یعقوب لیث، مؤسس سلسه صفاریان درآمد. پس از آن این سرزمین در زیر سلطه حکومت های قدرتمند زمان مانند سامانیان، دیلمیان، آل بویه و سلاجقه قرار گرفت. در عصر غزنویان فرمانروایان خونریز و هوسران آرامش را از مردم گرفتند. تنها در عهد سلجوقیان، حکومت ملک قاورد و فرزندانش بود که کرمان روی رفاه و آسایش دید و آثاری چون مسجد ملک پدید آمد. پس از حکومت ۱۵۰ ساله سلاجقه باز با حمله مغول بلای غز بر کرمان نازل شد. براق حاجب از سرداران قراختائیان، کرمان را به تصرف درآورد. از اعقاب وی ترکان خاتون بر کرمان فرمانروایی یافت که در آبادانی شهر کوشید و دخترش پادشاه خاتون نیز حاکمی فاضل و حامی دانشمندان بود. این سلسله از ۶۱۹ تا ۷۰۳ ه. ق در کرمان سلطنت کردند. در زمان حکومت قراختائیان بود که مارکو پولو سیاح معروف ونیزی از کرمان دیدن کرد. در سال ۷۱۴ هجری قمری امیر مبارزالدین محمد مؤسس سلسله آل مظفر، کرمان را تصرف کرد.
تیموریان از سال ۷۹۶ تا ۸۳۴ بر کرمان فایق آمدند. سپس تنی چند از طایفه قراقویونلو در کرمان به قدرت رسیدند.
دروازه مسجد که آقامحمدخان قاجار از طریق آن وارد کرمان شد.
سلاطین صفوی از ۹۱۵ ه. ق کرمان را به متصرفات خود افزودند در ۱۰۰۵ ه. ق گنجعلیخان از سوی شاه عباس صفوی به حکومت کرمان رسید که بر اثر تدبیر و تداوم حکومت او، شهر چندی روی آسایش و آرامش دید و زمانه برای ترقی و آبادانی مناسب شد. در روزگار افول قدرت صفویان، افاغنه کرمان را به جزای شهامت و مقاومت در برابر آنان به خاک و خون کشیدند و نادرشاه افشار هم هنگامی به کرمان رسید که بر اثر کشتن رضاقلی میرزا ( پسرش ) به جنون آدمکشی مبتلا شده بود. او دستور گردن زدن مردم بی گناه را صادر کرد و یکی از بزرگترین قتل عامهای معروف تاریخ کرمان را به راه انداخت. نادرشاه افشار و عمال او هنگام تسخیر آن در سال ۱۱۶۰ ه. ق ضمن غارت و چپاول اموال مردم بسیاری مردان آن را سربریده و از کله آنان مناره هایی ساختند. محله پامنار که هنوز هم به همین نام خوانده می شود یادگار آن فاجعه و تجدیدکننده خاطرات تلخ آن جنایت تاسف انگیز می باشد.
کرمان به دلیل حمایت از آخرین بازمانده زندیه ( لطفعلی خان زند ) گرفتار خشم آقامحمدخان قاجار قاجار شد که به روایت تاریخ، هفت من ( به روایتی بیست هزار جفت و به روایتی دیگر هفتاد هزار جفت ) چشم از مردم درآورد. جانشینان او تلاش کردند تا با اعزام حاکمانی مدیر و مدبر همچون محمداسماعیل خان نوری �وکیل الملک� و ابراهیم خان ظهیرالدوله به بازسازی شهر کرمان و دلجویی مردم بپردازند و با برپایی آثاری چون مجموعه ابراهیم خان گذشته ها را به فراموشی بسپارند. " هرگز این جنایت فراموش نمیشود "
رشد مساحت شهر در طول تاریخ
در سال ۱۲۹۳ هجری قمری دور شهر کرمان تقریباً یک فرسخ ( ۶ کیلومتر ) به شکل قثا ( خیار چمبر ) و طولش از دروازه خراسانی ( دروازه گبری ) تا دروازه رق آباد ( ریگ آباد ) و عرضش از دروازه وکیل تا دروازه ارگ و این شهر با برج و بارو و خندقهایی به عرض تقریبی ده متر و عمق چهار متر، محصور بوده است. شهرکرمان مشتمل بر شش دروازه بوده است:
دروازه مسجد یا دروازه وکیل در محل فعلی میدان شهدا ( مشتاق )
دروازه ناصری واقع در شرق محله شهر
دروازه گبری یا خراسانی
دروازه سلطانی یا دولت
دروازه ارگ یا دروازه باغ
دروازه رق آباد
وسعت شهر کرمان که تا اواخر قاجاریه و در داخل حصار حدود دویست هکتار بود با تخریب حصارها که از دهه اول قرن حاضر با تخریب دروازه ها شروع شد وتا دهه ۴۰ ۱۳ ادامه یافت در سال ۱۹۶۹ میلادی مصادف با ۱۳۴۵ ه. ش بر اساس نقشه ای که روگراستون ترسیم نموده است به ۴۰۰ هکتار رسیده است یعنی در نیمه قرن ۱۴ ه. ش وسعت شهر کرمان دو برابر شده است. بر اساس آمار منتشر شده شهرداری کرمان محدوده خدماتی شهر در سال ۱۳۵۷ به ۳۰۷۲ هکتار و در سال ۶۵ به ۵۰۸۸ هکتار و در سال ۱۳۷۱به ۷۶۵۲ هکتار در سال ۱۳۷۵ ۱۱۰۰۰ هکتار و در سال ۱۳۷۸ به حدود ۱۵۰۰۰ هکتار رسیده است؛ و اکنون در زمره کلانشهرهای ایران جای گرفته است.
پایتخت بودن در دوره های مختلف تاریخی
شهر کرمان به دلیل اهمیتی که در ایران داشته در برهه هایی از زمان به عنوان پایتخت ایران مطرح بوده است. در برخی دوره ها چند پایتخت در زمان های مختلف و در دوران حکام و پادشاهان مختلف وجود داشته است. در برخی دوره ها کرمان به عنوان پایتخت ایالتی مطرح بوده و چند شهر مهم دیگر را هم در قلمرو خود داشته است. دوره هایی که کرمان در کنار برخی شهرهای دیگر پایتخت بوده است:
قراختائیان: ( حدود ۷۰ سال، تنها کرمان پایتخت بوده است ) .
آل بویه:به همراه چند شهر دیگر و در دوره های مختلف.
آل مظفر:کرمان به همراه چند شهر دیگر.
زندیه: پس از سقوط شیراز توسط آقامحمدخان قاجار، لطفعلی خان زند به کرمان رفت و این شهر را مدتی پایتخت قرار داد.
برخی صنایع و معادن:
صنایع مس شهیدباهنر
شرکت صنایع مس شهید باهنر در ۱۲ کیلومتری شهر کرمان است، که محصولات متنوعی از قبیل انواع ورق، تسمه و فویل، لوله و مقاطع تولید می کند. ظرفیت تولید سالانه محصولات نهایی این شرکت بالغ بر ۵۵ هزار تن می باشد.
صنایع زغال سنگ:
شرکت صنایع زغال سنگ کرمان، طی ۱۰ماه سال ۱۳۸۵ تولید زغال سنگ خام در این شرکت به یک میلیون و ۱۵۰هزار تن رسیده است.
فرش الماس کویر:
فرش الماس کویر کرمان یکی از کارخانجات فرش استان کرمان است و این کارخانه صادرکننده به چهارده کشور دنیاست.
سیمان ممتازان:
صنایع سیمان ممتازان کرمان یکی از کارخانجات شهرکرمان است.
صنایع لاستیک بارز :
عملیات احداث شرکت صنایع لاستیک کرمان ( گروه صنعتی بارز ) در سال ۱۳۶۳ به عنوان نخستین شرکت صنایع لاستیک سازی ایران، در کرمان آغاز شد.
شرکت صنایع لاستیک بارز کرمان دومین کارخانه بزرگ لاستیک سازی خاورمیانه پس از ترکیه است. این کارخانه تا سال۱۴۰۰با تولید ۲۶۰۰۰۰تن لاستیک به رتبه نخست خاورمیانه خواهد رسید.
صنایع سیمان کرمان:
گروه صنایع سیمان کرمان که مرکز اصلی آن کرمان – کیلومتر ۱۷ بزرگراه خلیج فارس می باشد در تاریخ ۱۲ مرداد ماه سال ۱۳۴۶ ابتدا به صورت سهامی و به نام شرکت سیمان کرمان تحت شماره ۱۷۰ در اداره ثبت شرکت های کرمان به ثبت رسید.
نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان:
نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان از بزرگترین نیروگاه های کشور و از منابع تأمین انرژی این استان است.
صنایع پزشکی کرمان:
اولین تولیدکننده لوازم پزشکی ایران در سال ۱۳۵۱ توسط عباس حاج غنی تأسیس و در سال ۱۳۶۱ اقلام تولیدی آن به ۲۸ قلم رسید. هم اکنون تعداد تولیدی این کارخانه به ۸۵ قلم رسیده و با ظرفیت سالانه ۱۰۰۰۰۰ قطعه در حال فعالیت می باشد.
گلاب و عرقیات زهرا:
گلاب زهرا نام کارخانه تولید گلاب و روغن گل است که در کرمان توسط همایون صنعتی زاده و همسرش شهین دخت سرلتی ( صنعتی ) در سال ۱۳۵۶خورشیدی تأسیس شد. این کارخانه نخستین واحد تولیدی است که موفق به دریافت گواهینامه ارگانیک در تولید گلاب و روغن گًل شده است.
گلاب زهرا بزرگترین صادرکننده گلاب و روغن گل در ایران می باشد و محصولات آن در اروپا و سایر دنیا به فروش می رسد. همه ساله برای تمدید گواهینامه ارگانیک مزارع و کارخانجات این واحد تولیدی توسط کارشناسان انجمن خاک انگلستان مورد بازرسی قرار می گیرد
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی:
الگو:نقشه استان کرمان استان کرمان در جنوب شرقی فلات مرکزی و بین ۵۳ درجه و ۲۶ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۲۹ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۵۵ دقیقه تا ۳۲ درجه عرض شمالی قرار دارد. این استان از شمال به استان های خراسان جنوبی و استان یزد، از شرق به استان سیستان و بلوچستان، از غرب به استان فارس و از جنوب به استان هرمزگان محدود می شود. مساحت استان کرمان در سال ۱۳۸۸ معادل ۱۸۳٫۱۹۳ کیلومتر مربع بوده و از لحاظ وسعت بزرگ ترین و پهناورترین استان کشور به حساب می آید. این استان در تقسیمات کشوری سابق ایران استان شماره ۸ کشور بود.
براساس آخرین تقسیمات کشوری، استان کرمان دارای۲۲ شهرستان، ۶۳ شهر، ۵۳ بخش و۱۴۳ دهستان است. شهرستان های آن عبارت اند از: انار، بافت، بردسیر، بم، جیرفت، رابر، راور، رفسنجان، رودبارجنوب، ریگان، زرند، سیرجان، شهربابک، عنبرآباد، فهرج، قلعه گنج، کرمان، کوهبنان، کهنوج، منوجان، نرماشیر، ارزوییه.
وضعیت طبیعی:
جغرافیای طبیعی:
بیشتر نقاط شهر کرمان با کوه احاطه شده است. متوسط ارتفاع شهر کرمان از سطح دریا ۱۷۵۵ متر است. شهر کرمان نیز خود در کنار کوه صاحب الزمان قرار گرفته است. کرمان شب های زمستانی بسیار سردی دارد. کوه های جوپار و پلوار و جفتان در جنوب و جنوب شرق کرمان در تمام طول سال برف دارند. شهر کرمان در عرض جغرافیایی ۳۰٫۲۹ و طول جغرافیایی ۵۷٫۰۶ قرار گرفته است.
آب و هوا:
متوسط مقدار باران در طول سال در کرمان معادل ۱۲۲٬۷ میلی متر است. بطور کلی آب و هوای این شهر به دلیل ارتفاع زیاد از سطح دریا به نسبت خنک و معتدل است. کرمان سومین مرکز استان مرتفع ایران بعد از شهرکرد و یاسوج است.
تابستان های کرمان نسبتاً خنک و زمستان های آن بسیار سرد است. بیشترین میزان بارش برف در شهر کرمان مربوط به سال ۱۳۵۱ بوده است که با ۴ روز بارش برف در این شهر ارتفاع برف به ۷۰ سانتی متر رسید.
دین:
دین اکثر مردم شهر کرمان اسلام و مذهب مردم شیعه است و نیز مرکز فعالیت و تجمع شیخیه در شاخه کریمخانیه این شهر می باشد. برای این فرقه این شهر مقدس است. بزرگان ایشان چون محمدکریم خان کرمانی ، محمد خان کرمانی، حاج زین العابدین خان ابراهیمی، حاج ابوالقاسم خان ابراهیمی، حاج عبدالرضا خان ابراهیمی در این شهر زندگی می کردند و مسجد ابراهیمی در کرمان متعلق به ایشان است. جمعیت چند هزار نفری از زرتشتیان و اقلیتی از کلیمیان ( یهودیان ) نیز در کرمان زندگی می کنند. در این شهر اقلیت های دینی مراسم ها و جشن های آیینی خود را آزادانه برگزار می کنند. جشن باستانی سده که در نوع خود بزرگترین جشن زرتشتیان می باشد همه ساله در بهمن ماه در کرمان برگزار می شود و جشن سده کرمان در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار فرهنگی ملی ایران ثبت گردید.
فرهنگ و ادب:
قومیت :
تقریباً تمامی مردم شهر کرمان همچون سایر مناطق مرکزی ایران از قوم آریایی و فارس می باشند اما در قرون گذشته در مواردی اقوام مختلفی خصوصاً از اقوام و عشایر ترک آسیای میانه و حتی مغول به مناطقی از استان کرمان کوچ داده شده اند و همچنین تعدادی از عشایر لر بویراحمدی و لر لک و نیز طوائفی از قوم بلوچ نیز در ادوار گذشته به این استان مهاجرت کرده اند که عمدتاً مگر در موارد معدود، به دلیل معاشرت و اختلاط با افراد بومی در گذر زمان استحاله شده و هویت خود را از دست داده و قابل تشخیص نمی باشند.
زبان و گویش:
در شهر کرمان زبان اهالی زبان فارسی و لهجه کرمانی می باشد.
از آنجا که استان کرمان پهناورترین استان ایران است، به دلیل مهاجرت اقوام مختلفی از جمله ترک، لر، و بلوچ به منطقه کرمان در طول تاریخ، تنوع زیادی در لهجه و گویش محلی در شهرستان های مختلف این استان نیز ایجاد شده و هم اینک گویش ها و لهجه های متفاوت و متنوعی در این استان به چشم می خورد.
کرمان از نگاه شاعران بزرگ:
فردوسی
چو بگذشت یک چند بر هفتواد
مر آن حصن را نام کرمان نهاد
مولوی
کبوترخانه جان ها از او معمور گشت
پس چرا این زیره را من سوی کرمان می برم
شاه نعمت الله ولی
هرچند کز روی کریمان خجلیم
غم نیست که پرورده این آب و گلیم
در روی زمین نیست چو کرمان جایی
کرمان دل عالم است و ما اهل دلیم
سعدی
که می برد به عراق این بضاعت مزجاة
چنان که زیره به کرمان برند و کاسه به چین؟
خواجوی کرمانی
آنها که ندارن نم چشم و غم دل
خاصیت این آب و هوا را نشناسند
میرزا آقاخان کرمانی
گر از ملک کرمان سرایم رواست
که هندوستانی خوش آب و هواست
راجی کرمانی
ببال ای بر و بوم کرمان زمین
ز عزّ و شرف تا به چرخ برین
زمین تو بالاتر از آسمان
مکان تو بالاتر از لامکان
محمد فرخی یزدی
اهل کرمان همه آسوده و فارغ ز بلا
کس بر ایشان نکند ظلم، چه پنهان چه ملا
واعظ قزوینی
اگر قماش شناسی برای فرشِ سرا
کدام قالی کرمان چو آب و جاروب است
قاآنی
حدیث خلد با شیرازیان، اکنون بدان مانَد
که مشتی زیره، زی کرمان برند از بهر کرمانی
دکتر احمد ناظرزاده کرمانی
گرت هواست که هرگز به عافیت نرسی
غریب پرور و خودکش چو اهل کرمان باش
خوراک و شیرینی های محلی:
کرمان همانند سایر شهرهای ایران، از انواع غذاهای سنتی و با طعم های متفاوت برخوردار است که برخی از آن ها در مناسبت های ویژه و تعداد بسیاری نیز به شکل عادی در طی سال تهیه می شود.
غذاهای محلی :
فالوده کرمانی، آش شولی ( اوماچو ) ، روغن جوشی، چغوک بریزو، حلیم بادمجان، آش آماج، آش شلغم، آش جو ( کرمانی ) ، آش مخلوط، آش کدو، آبگوشت کرمانی، توکی، گندم شیری، کاکل کنف شادانه، قاتق تخمه، قاتق، قاتق بنه، زیر جوش، کشک گردو، کشک یونجه، سردوش، اشکنه، کشک کدو، کشک سیب، گورماست، سیراب بنه، کله جوش، بز قرمه، کشک و بادمجان، نان پز، کاچی، قاتق شیر، برشتو، نان پر، نان چرب و شیرین، خرماست، خرما تخم مرغ، کپو، روغن جوشی و چنگ مال
کلمپهٔ گردویی کرمان
شیرینی های محلی ویرایش
کلمپه
کماچ سهن
قطاب
برشتو
نان چرخی
شیرینی خانگی پرریز
خرمابریز
جاذبه های گردشگری ویرایش
گنبد جبلیه، مربوط به دورهٔ ساسانیان
محراب و سقف مسجد ملک ( امام )
کرمان به دلیل موقعیت خاص تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی خود همیشه به عنوان یکی از مهم ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و همه ساله میزبان تعداد فراوانی از گردشگران داخلی و خارجی می باشد.
جاذبه های تاریخی:
کرمان از استان های مهم و تاریخی کشور به حساب می آید. استان کرمان مرکز جنوب شرق کشور است و به نوعی مرجع صنعتی، فرهنگی، سیاسی، کشاورزی دانشگاهی - علمی، مذهبی و سایر شاخص ها در میان استان های منطقه جنوب شرق کشور است. استان کرمان همچنین بیش از ۶۶۰ اثر ملی ثبت شده دارد و از استان های تاریخی ایران است.
استان کرمان پنج اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد و رتبه نخست ایران را از این حیث دارد.
باغ فتح آباد
گنبد جبلیه: از بناهای مربوط به دوران قبل از اسلام است که به نام گنبد گبری نیز در تواریخ آمده است. در تمامی تواریخ بنای گنبد به دورهٔ ساسانیان نسبت داده می شود ( گویا آتشکدهٔ بوده است - یا قبر یکی از زرتشتیان ) . در کرمان در مورد این بنا این گونه شایع است که در ملات آن شیر شتر استفاده شده و از این رو در استحکام آن نقشه داشته است.
مجموعه گنجعلیخان: شاهکار عصر صفویه و یکی از زیباترین و پربیننده ترین اماکن تاریخی شهر کرمان به شمار می رود. این مجموعه که یادآور تلاش گنجعلیخان حاکم وقت کرمان است، شامل: بازار، حمام، میدان، کاروانسرا، آب انبار، مسجد و ضرابخانه است. حمام گنجعلیخان یکی از بخش های معروف و دیدنی این مجموعه است که معماری زیبای آن تحسین هر بیننده ای را برمی انگیزد. به دلیل این که این حمام به موزهٔ مردم شناسی تبدیل شده مجسمه های مومی در جاهای مختلف حمام قرار گرفته که افرادی از طبقات مختلف جامعه آن زمان نظیر خوانین، روحانیون، پیشه وران و مردم عادی را نشان می دهند.
باغ شازده: باغ شازده یا شاهزاده یکی از زیباترین باغ های تاریخی ایران مربوط به دورهٔ قاجاریه می باشد که در شهر ماهان، حوالی شهر کرمان در دامنه کوه بلند و زیبای تیگران واقع شده است. این باغ در تاریخ سی ام تیرماه ۱۳۹۰ به ثبت جهانی یونسکو رسیده است.
مسجد جامع مظفری: در قرن هشتم ( سال۷۵۰ ) هجری قمری و در زمان آل مظفر بنا شده است و در میدان مشتاق کرمان قرار دارد. �پوپ� باستان شناس معروف این مسجد را از مفاخر معماری اسلامی، ایرانی و زمینه بالندگی این سرزمین می داند.
مسجد جامع ملک: ( که پس از انقلاب اسلامی ایران به مسجد امام تغییر نام داده ) در قرن پنجم و در زمان سلجوقیان ساخته شده است، قدمتی هزارساله دارد و هم اکنون در بخش جنوبی ناحیهٔ تاریخی بازار کرمان واقع است. این مسجد ۱۰۱ متر طول و ۹۱ متر عرض دارد و از جمله مساجد چهارایوانی به شمار می رود. برج سلجوقی نیز در همین محدوده واقع شده است که در ضلع شمال شرقی مسجد ملک کرمان قرار گرفته است.
آرامگاه شاه نعمت الله ولی: آرامگاه شاه نعمت الله ولی ( عارف و شاعر نامی قرن نهم ) در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان در شهر ماهان واقع شده است. این بنا ۳۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد. این مجموعه طی شش قرن بنا شده و تداوم معماری ایران را در شش قرن گذشته و به صورت زیبایی به تماشا گذارده است. بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه انجام شده است.
آرامگاه شاه نعمت الله ولی
بازار کرمان: این راسته بازار از میدان ارگ شروع و به میدان مشتاقیه ختم می شود. هر بخش از بازار کرمان در زمان یکی از فرمانروایان این شهر ساخته شده و به خاطر برخی ویژگی هایش در ایران منحصربه فرد و دارای شهرت جهانی است. این بازار طولانی ترین راسته بازار ایران محسوب می شود.
آتشکده زرتشتیان: کرمان میزبان جمعیتی چند هزار نفره از زرتشتیان است. آتشکده زرتشتیان کرمان یکی از زیباترین آتشکده های جهان به شمار می آید. تنها موزهٔ مردم شناسی زرتشتیان جهان نیز در این آتشکده جای دارد. کرمان یکی از معدود شهرهایی است که هنوز جشن سده ( از جشن های ملی ایران ) هر ساله ۱۰ بهمن ماه در آن برگزار می شود. جشن سده کرمان در فهرست آیین های ملی ایران ثبت شده است.
حصار شهر قدیم کرمان: از آثار ملی ایران و مربوط به دورهٔ قاجاریه است.
شیوشگان:کوه شیوشگان یا کوه صاحب الزمان در قسمت شرق شهر کرمان در استان کرمان است. قدمت دستکند آن به ۱۲ هزار سال قبل بر می گردد که �شیوشگان� نام باستانی آن کوه است.
بقایای دایناسورها.
یخدان مؤیدی برای ذخیره یخ در گذشته به کار می رفته است و در تقاطع خیابان ابوحامد و خورشید واقع است.
مسجد گنجعلیخان
یخدان زریسف
یخدان جو مویدی مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان سام ( پیروزی ) واقع شده است.
ارگ راین: این قلعه تاریخی در حوالی شهر راین در نزدیکی کرمان واقع است که با مساحتی بیش از بیست و دو هزار مترمربع، دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم محسوب می شود. گفته می شود قدمت آن به دوره ساسانیان بر می گردد.
قلعه دختر و قلعه اردشیر: از یادگارهای هنر معماری پیش از اسلامی است که قدیمی ترین آثار تاریخی در کرمان به شمار می روند و بقایای آن اعجاب بینندگان را برمی انگیزد. ساختمان های این قلعه روی هم به دو قسمت مجزا تقسیم می شوند. قسمتی که بر فراز قلعه نسبتاً مرتفع جنوب شرقی قرار دارد و سابقاً قلعه کوه نامیده می شد و کاملاً به علت وضعیت طبیعی از قلعه دیگر مجزاست. قسمت دوم بر تپه کوتاه تری قرار دارد و به قلعه دختر یا آتشکده آناهیتا موسوم است. قلعه اردشیر در بالای تپه مرتفعی واقع شده که تا سطح جلگه قریب پانصد پا ارتفاع دارد. دیوارهای قلعه از خشت های بسیار ضخیم ساخته شده است.
مجموعه وکیل: که به دستور یکی از فرماندهان دیگر در زمان قاجاریه ساخته شده است و شامل بازار وکیل، حمام وکیل و کاروانسرای وکیل است.
مجموعه ابراهیم خان: ابراهیم خان ظهیر الدوله حاکم کرمان در دورهٔ قاجاریه با ساخت بازار، حمام، آب انبار، مدرسه و خانه مدرس، بانی این مجموعه بوده است.
تخت درگاه قلی بیگ: مقبره یکی از نوادگان بهرام بیگ به نام درگاه قلی بیگ است. درگاه قلی بیگ از امرای اواخر دورهٔ صفویه و رئیس ایل افشار در کرمان بوده است. وی، تنها فرد معروف افشار بود که طی ۱۵۰ سال بعد از گنجعلیخان نامش بر سر زبان ها بوده است.
آرامگاه خواجه اتابک: از آثار قرن ششم هجری قمری و مربوط به دوران سلجوقیان می باشد. این بنا محل دفن �خواجه محمد اتابک� از رجال دوران سلجوقیان است.
آرامگاه مشتاق علیشاه: گنبد مشتاقیه که به سه گنبد نیز شهرت دارد، از آثار دوران قاجاریه در شهر کرمان است. سه گنبد در سال ۱۲۶۰ قمری بر روی قبور مشتاق علی شاه ( عارف بزرگ قرن دوازدهم ه. ق ) ، شیخ اسماعیل و کوثرعلیشاه بنا گردید. آثار تزئینی مجموعهٔ مشتاقیه که در قرن اخیر ساخته شده است شامل کاشی کاری، نقاشی، گچبری، کاربندی و مقرنس می باشد.
باغ موزه هرندی: از آثار ملی ایران، شامل باغ زیبا، موزهٔ دیرینه شناسی و موزه ساز
خانه امینیان: مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان شریعتی، کوچه ته باغ لله، پلاک ۵۲۵ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۱۴۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه غفاری: مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان شهید مطهری ( احمدی ) ، کوچه شهید مطهری، پلاک ۲ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۵۶۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه پرداختی: نمونه ای از خانه های زیبای ایرانی و از آثار ملی ایران و مربوط به دورهٔ قاجاریه است.
جاذبه های طبیعی
باغ شازده
باغ آقا، کنسولگری پیشین انگلستان در کرمان
کویر لوت شهداد: از جمله مناطق طبیعی کرمان که همواره مورد توجه ایرانگردان و جهانگردان قرار داشته کویر لوت شهداد است. گرمترین نقطه کره زمین با درجه حرارت ۷۰٫۷ درجه سانتیگراد در این کویر قرار دارد.
دیگر جاذبه طبیعی این منطقه کلوت های شهداد است که بزرگترین عارضه کلوخی طبیعی دنیا به شمار می آید و به عنوان منحصربه فردترین و جذابترین عارضه کویر نام برده می شود. کلوتها در اثر فرسایش آبی و بادی طی هزاران سال شکل گرفته اند و از دور مانند شهری بزرگ اما بدون جمعیت به نظر می آیند.
کوه هزار: با ۴۵۰۱ متر ارتفاع، چهارمین کوه مرتفع ایران و مرتفع ترین قله جنوب کشور است.
روستاهای دامنه کوه هزار، با آب و هوایی دلپذیر و آبشار راین که در دل این کوه قرار دارد، در فصل بهار و تابستان پذیرای میهمانان زیادی است. این کوه سرچشمه رودخانه بزرگ هلیل رود است. همچنین مرتفع ترین مناطق مسکونی ایران روستاهای باب زنگی و اردیکان با ارتفاع بیش از ۳۳۰۰ متر در کوه هزار قرار دارند.
باغ نظر: باغ نظر بیش از۲۵۰ سال قدمت دارد. اکنون این باغ به عنوان پادگان آموزشی ۰۵ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران استفاده می شود.
باغ بیرم آباد: این باغ که در شرق شهر کرمان و در جوار بنای تاریخی تخت درگاه قلی بیگ قرار دارد، توسط بیرام بیگ افشار در دورهٔ صفویه ساخته شده است.
باغ نشاط:این باغ در انتهای خیابان فردوسی کرمان قرار دارد، از باغ های قدیمی است که حوادث تاریخی مهمی از جمله محاصره سردار نصرت حاکم کرمان در بیش از یک قرن پیش در آن اتفاق افتاده است. تاریخ احداث این باغ به دوران قاجاریه بازمی گردد.
باغ آقا: بنای این باغ مربوط به دوره قاجاریه است و محل کنسولگری انگلستان در کرمان بوده است.
باغ فتح آباد: این باغ در ۲۵ کیلومتری شهر کرمان قرار دارد و در سال ۱۲۵۵ هجری خورشیدی توسط فضلعلی خان بیگلربیگی از حاکمان کرمان در زمان قاجاریه ساخته شده است و ۱۳۵سال قدمت دارد.
باغ سرآسیاب: این باغ متعلق به دورهٔ سلجوقیان است. باغ سرآسیاب در جنوب شرقی شهر کرمان واقع شده است.
باغ مشیز: باغ مشیز متعلق به دورهٔ قراختائیان است که کرمان پایتخت بوده است و واقعه �رقص ترکانی� در این باغ اتفاق افتاده است. ( تاریخ کرمان۱۵۶ )
باغ گلشن: باغ گلشن کرمان توسط ابراهیم خان ظهیرالدوله حاکم کرمان در دوران قاجار ساخته شده است و ادامه ارگ کرمان است.
باغ دیلمقانی: این باغ مربوط به دورهٔ قاجاریه است و اکنون به عنوان پرورشگاه مورد استفاده قرار گرفته است.
باغ لله: باغ لل اکنون تنها نامی از خود به یادگار دارد و متعلق به خواجه اتابک برقوش در دورهٔ سلجوقیان است.
جاذبه های مذهبی
امامزاده حسین جوپار
امامزاده حسین جوپار: یکی از مهمترین زیارتگاه های شیعه در ایران است. برخی از علمای شیعه ارزش زیارتیِ آن را برابرِ شاه چراغ در شیراز می دانند.
بنای این آرامگاه مربوط به دورهٔ صفویه است. داخل ضریح، قبر سه امامزاده، حسین، قاسم و عبدالله که از فرزندان موسی کاظم می باشند وجود دارد.
مهدیه و مسجد مقدس صاحب الزمان
امامزاده محمد
آستانه شاه نعمت الله ولی
مسجد جامع مظفری
مسجد جامع ملک
آتشکده زرتشتیان کرمان: واقع در خیابان شهدا
آتشکده و باغچه بُداق آباد کرمان: واقع در خیابان سده
کنیسه کرمان: واقع در خیابان دکتر شریعتی حدفاصل چهارراه ولی عصر و چهارراه کاظمی
موزه ها
موزه زرتشتیان ایران
موزه هنرهای معاصر صنعتی
موزه هنرهای معاصر صنعتی: دومین موزه بزرگ هنرهای معاصر ایران، شامل آثار ارزشمندی از ۸۳ هنرمند ایرانی و ۱۶ هنرمند خارجی از جمله علی اکبر صنعتی، کمال الملک، سهراب سپهری، هنری مور، واسیلی کاندینسکی، پرویز تناولی و ژازه تباتبایی
باغ موزه هرندی: از آثار ملی ایران، شامل باغ زیبا، موزهٔ دیرینه شناسی و موزهٔ ساز
موزه زرتشتیان: اولین و تنها موزهٔ مردم شناسی زرتشتیان جهان، واقع در آتشکده زرتشتیان کرمان، شامل جلوه هایی از فرهنگ و آداب و رسوم زرتشتیان در گذشته و همچنین اسناد و آثار کهن از جمله یک جلد کتاب دستنویس گاتاها
باغ موزه دفاع مقدس: شامل باغ زیبا، گلزار شهدای گمنام، و موزه آثار و اسناد مربوط به جنگ ایران و عراق و ادوات نظامی، متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
موزهٔ ذوالفقار: بزرگترین موزه ادوات نظامی قدیمی ایران و جزو ده موزه نظامی برتر جهان، متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران
موزهٔ مطبوعات: اولین و تنها موزه مطبوعات ایران مربوط به دورهٔ قاجاریه
موزهٔ سکه: واقع در ضلع شمالی میدان گنجعلیخان، شامل سکه های کشف یا ضرب شده در شهر کرمان از دورهٔ هخامنشیان تا معاصر
موزهٔ مردم شناسی: واقع در حمام گنجعلیخان، شامل مجسمه های مومی زیبا در جاهای مختلف حمام که افرادی از طبقات مختلف جامعه قدیمی شهر کرمان از جمله خوانین، روحانیون، پیشه وران و مردم عادی را نشان می دهند.
موزهٔ شاه نعمت الله ولی: واقع در آرامگاه شاه نعمت الله ولی
موزهٔ سنگ: واقع در گنبد جبلیه، شامل آثار سنگی باستانی از جمله قدیمی ترین پرچم سنگی جهان
موزهٔ شهید باهنر: واقع در منزل شهید دکتر محمدجواد باهنر
موزهٔ ساعت: این موزه در محله ( خیابان ) زریسف واقع شده است.
موزه روحانیت
موزه پزشکی
موزه فرش
موزه بزرگ شهر
موزه آکواریوم و تاریخ طبیعی و تاکسیدرمی کرمان:این موزه در پارک شهید مطهری کرمان واقع شده است.
موزه پلیس: این موزه در ساختمان دفتر تحقیقات کاربردی پلیس واقع در چهارراه فرهنگیان قرار دارد.
سرانه فضای سبز
سرانه فضای سبز شهرکرمان ۱۸ مترمربع به ازای هرنفر است که بالاتراز متوسط کشوری است. در شهرکرمان ۱۸۲ پارک وجود دارد.
مراکز تفریحی
نمای آسیاب بادی در روز
آسیاب بادی کرمان: مجموعه توریستی، رستورانی آسیاب بادی کرمان بزرگترین سازه آسیاب بادی در خاورمیانه است که کاربری تشریفاتی دارد. ساختمان این رستوران، کافی شاپ یکی از منحصر به فردترین سازه های طراحی و اجرا شده در ایران است که سازه بیرونی اش با ارتفاع ۲۶ متر و قطر ۱۲ متر به سبک آسیاب بادی های هلندی ساخته شده و در داخل شامل ۲ طبقه سالن پذیرایی و یک طبقه آشپزخانه و تأسیسات می باشد. رستوران آسیاب بادی در کیلومتر ۲۰ محور گردشگری هفت باغ علوی ( کرمان به سمت ماهان ) قرار گرفته است.
پردیسان جنگلی قائم: بزرگترین جنگل دست کاشت ایران، با وسعت بیش از ۳۰۰ هکتار، شامل جاذبه های طبیعی ( جنگل، کوهستان، آبشار و رودخانه ) ، جاذبه های مذهبی ( مسجد مقدس صاحب الزمان و گلزار شهدا ) ، جاذبه های تاریخی ( گنبد جبلیه و تخت درگاه قلی بیگ ) و مراکز تفریحی ( پیست کارتینگ، پیست موتور کراس، دیواره های طبیعی صخره نوردی، مسیر دوچرخه سواری و اسکیت و شهربازی ) ، قهوه خانه، کافی شاپ و رستوران.
پیست اسکی سیرچ: تنها پیست اسکی جنوب شرق ایران
مجتمع کشاورزی ساسان مهیمی ( جنوب استان )
تله کابین کرمان و بام کرمان ( در حال احداث )
فرودگاه تفریحی کرمان: دومین فرودگاه تفریحی کشور، شامل باند هواپیمای فوق سبک، آشیانه های تعمیرات و نگهداری، پارک هوانوردی، پارک هوا فضا، پارک شهدای خلبان، سایت ورزش های هوایی، کافی شاپ و رستوران.
پیست کارتینگ
پیست موتور کراس
پارک جنگلی شهید باهنر: دیگر پارک جنگلی بزرگ کرمان که روزهای زوج هفته مخصوص بانوان است.
شهربازی بزرگ کرمان
باغ وحش کرمان
بوستان شهید مطهری
بوستان شورا ( پارامونت )
بوستان مادر
شهربازی سرپوشیده پارک مادر
بوستان ریاضیات
بوستان پدر
هتل ها ویرایش
هتل بین المللی پارس کرمان ( ★★★★★ )
هتل سنتی وکیل ( ۵ ستاره ) ( درحال احداث )
هتل بام کرمان ( ساخت در آینده )
هتل جهانگردی ( ★★★★ )
هتل گواشیر ( ★★★ )
هتل هزار ( ★★★ )
هتل اخوان ( ★★ )
هتل امین ( ★★ )
هتل کرمان ( ★★ )
هتل ناز ( ★★ )
هتل ایرانگردی ( ★★ )
هتل آسا ( ★★ )
هتل صحرا ( ★ )
هتل آسمان ( ★ )
هنر و صنایع دستی:
هنر
کرمان یکی از خاستگاه های هنر در ایران و حتی جهان است. قالی کرمان، پته دوزی، مسگری و سایر هنرها کرمان را به یک گنجینه هنری در ایران تبدیل کرده است.
فرش کرمان
فرش کرمان که از قدمت بالایی برخوردار است، چند دوره تاریخی را پشت سرگذاشته است.
دوره نخست یا عصر ترمه: این دوره هم زمان با زوال شال بافی در کرمان است. در این زمان بازرگانان تبریز برای حفظ قالیبافی در نقاطی مانند هریس، تبریز، مشهد، اراک و کاشان کارگاه های قالیبافی دایر کردند و در برخی نقاط به قالیبافان محلی سفارشهایی دادند و در نقاطی مانند کرمان به خرید قالی پرداختند که این کار موجب گسترش قالیبافی در کرمان شد. طراحان قالی در کرمان در این موج تازه گسترش قالیبافی، طرحهایی براساس نقشه شالهای کرمان یعنی نگاره های بته جقه و کاربردهای گوناگون آن تهیه می کردند. کاربرد نام عصر ترمه به خاطر الهام گرفتن از همین شالهای ترمه می باشد.
عصر بازگشت: این دوره در واقع دوره بازگشت به نقوش سنتی می باشد. با پایان یافتن جنگ جهانی اول و تغییر سلیقه بازار در آمریکا، تغییر اساسی در طرحهای کرمان بوجود آمد و نقش و نگاره های صفوی مورد تقلید هنرمندان کرمان قرار گرفت. نقشه های اسلیمی و گل های شاه عباسی و نقشهای قاب قرآنی و ترنج و لچکهای انبوه رایج شد. در اواخر این دوره باز هم بعلت بحران اقتصادی در آمریکا و توقف خریدها و سفارش ها، شاهد تمایل طراحان به نقوش قبلی هستیم.
عصر گوبلن: وجه تسمیه این دوره بخاطر تأثیر گرفتن نقوش قالیها از طرحهای فرانسوی به نام گوبلن می باشد، در واقع می توان گفت طرحهای قالی در این دوره اصالت خود را از دست می دهند. نقشهای اوبوسن و ساونری که همگی گوبلن خوانده می شوند، یکسر از فرانسه می رسید و بر دست نقاشان کرمانی باسمه برداری می شد و به کارگاه می رفت شاید بتوان گفت که در همین دوره است که موتیفی به نام گل فرنگ وارد قالی های ایران می شود.
بطور کلی آنچه موجب شهرت طرحها و نقوش کرمان شده است، استفاده از موتیفهای بسیار ریز که به صورت گسترده در زمینه قالی پخش شده اند و یک طرح پرکار را بوجود آورده اند. نکته قابل ذکر دیگر این است که طراحان کرمانی از نقوش گل و برگ و درخت استفاده کرده و می کنند. شرکت سهامی فرش کرمان نیز با بیش از ۶۰ سال سابقه از قدیمی ترین تولیدکنندگان فرش های اصیل کرمان است. از جمله طرح های معروفی که در کارگاه های قالیبافی کرمان بافته می شود به طرح هایی چون سبزیکار، طرح های تصویری و افشان می توان اشاره کرد که بهترین طرح های سبزیکار اغلب در حوزه قالیبافی راور بافته می شود و مهم ترین آن ها عبارتند از: طرح حافظ، لیلی و مجنون، خیام و منظره. طرح های افشان به ویژه افشان شاه عباسی که شاید برترین آن ها در دوره معاصر، حاصل دست توانای طراحان خاندان شاهرخی بوده است و نیز نقوش قاب قرآنی، انواع درختی، گلدانی تلفیقی از دیگر طرح های معروف کرمان است و انواع گل فرنگ طرح های گوبلنی در اوایل سده سیزدهم هجری شمسی بخش مهمی از طرح های منطقه کرمان را به خود اختصاص داد که برگرفته از هنرهای تزئینی غیرایرانی بود و طرح های شکارگاه، بازوبندی، خشتی و لوزی خاتم از دیگر طرح های این منطقه هستند. در مورد طرحهای رایج امروزی در کرمان نویسندگان کتاب های مقدمه ای بر شناخت قالی ایران و فرشنامه ایران معتقدند که این طرحها عبارتند از: طرحهای خوشه انگوری، سبزیکار چمنی، گلدانی و درختی، ستونی ۳۳ پل، برگ چغندری، قاب قرآنی، بته جقه ای، لچک ترنج کف ساده و همچنین نقشه های گل فرنگ و گوبلن یا نقشه های شکارگاه و افشان، بازوبندی، خشتی. به طور کلی قالی های کرمان را می توان به دو گروه شهری باف و عشایری باف تقسیم کرد که شهر کرمان مهم ترین مرکز عرضه قالی های شهری باف و سیرجان مهم ترین مرکز عرضه فرش های عشایری هستند.
پته کرمان
پته
پته دوزی نوعی از رودوزی های ایرانی است که طی آن تمام سطح پارچه بوسیلهٔ بخیه های نخی و رنگین پوشیده می شود و هنرمندانی که اکثراً نیز از زنان و دختران خانه دار هستند با کمک سوزن نقوشی ذهنی را که الهام گرفته از پندارها و بینش های شخصی شان است بر زمینهٔ پارچهٔ پشمی ضخیمی به نام �عریض� می نشانند.
ظروف مسی
کرمان یکی از معروفترین شهرها در زمینه مسگری است و صنایع دستی مس از صنایع دستی مهم کرمان محسوب می شود.
خیابان ها و معابر مهم شهر ویرایش
شریعتی، ۲۴ آذر، بهمنیار، امام جمعه، باقدرت، بلوار جمهوری اسلامی، میدان آزادی، هزار و یک شب، شفا، الغدیر، شهاب، استقلال، منتظری ( جهاد ) ، احمدی ( مطهری ) ، خورشید، ۱۷ شهریور، شهدا ( زریسف ) ، فیروزاباد، مدیریت. حکیم. بلوارباستانی پاریزی. خیابان کارگر. میرزا آقاخان، مولوی، حافظ، سعدی، امام خمینی، سرباز، شاه ( شاه نعمت الله ولی ) ، بلوار ۲۲ بهمن، ابوذر، رسالت، مشتاق، پل روگذر غدیر، پل روگذر با قدرت، پل روگذر ۹ دی، پل روگذر فجر، پل روگذر ۲۴ مهر، میدان خواجو، بلوار ۲۴ مهر، سرآسیاب، باهنر ( ناصریه ) ، مهدیه، سده، مالک اشتر، شیخ احمد کافی، عباس پور ( پارادیس، دستغیب، صدوقی
بزرگراه های شهری
کرمان از شهرهایی است که بزرگراه های متعددی در آن احداث شده است تا از بار ترافیک درون شهر کاسته شود. البته تا حدودی مؤثر بوده اند اما با این وجود همچنان ترافیک شهری کرمان بالا است. کرمان در زمینه احداث بزرگراه های شهری از شهرهای پیشتاز است.
بزرگراه یادگار امام
بزرگراه امام خمینی
بزرگراه امام رضا
بزرگراه آیت الله خامنه ای
بزرگراه امام علی
بزرگراه گردشگری هفت باغ
امکانات فرهنگی
نشریه ها
پایگاه اطلاع رسانی آرمان کرمان
پایگاه اطلاع رسانی بوتیا
روزنامه پیام ما
روزنامه کرمان امروز
روزنامه حدیث کرمان
روزنامه واقعه
هفته نامه صدای تاک
روزنامه سفیر کرمان هفته نامه مهر کریمان
سینماها و سالن های نمایش
شهر تماشا ( پارامونت )
آسیا
مهتاب
نور
درخشان
تماشاخانه پارس
نگارخانه ها
نگارخانه فریاد
نگارخانه صورتگر
نگارخانه مهر
نگارخانه بهشت
نگارخانه هومهر
فرهنگسراها
فرهنگسرای دفاع مقدس
فرهنگسرای کوثر
فرهنگسرای جان جهان: توکل آباد
خانه فرهنگ بوعلی
خانه شهروند بهار
خانه فرهنگ بهشت: فیروزآباد
خانه فرهنگ قمر بنی هاشم
خانه فرهنگ ادب
فرهنگسرای خواجه اتابک
کتابخانه ها
شهر کرمان دارای ۱۹ کتابخانه می باشد به نام های: کتابخانه ملی کرمان، شهید مفتح، شهید بهشتی، شهید مطهری، کتابخانه مسجد جامع کرمان، کتابخانه مروه، کتابخانه تخصصی علوم قرآنی، کتابخانه تخصصی پژوهش های فرهنگی و هنری، کتابخانه یزدانی فرد و کتابخانه امام.
نمایشگاه بین المللی جنوب شرق
این مکان نمایشگاهی در بزرگراه هاشمی رفسنجانی قرار دارد.
حمل و نقل
کلانشهر کرمان به عنوان مرکز سیاسی، فرهنگی و صنعتی منطقه جنوب شرق قرار دارد و این امر حمل و نقل را برای این شهر از اهمیت بالایی برخوردار ساخته است.
شهری ویرایش
در شهر کرمان پل های روگذر و زیرگذر بسیاری وجود دارد و این پل ها به کاهش ترافیک در برخی از نواحی این شهر کمک بسیاری کرده است. کلانشهر کرمان دارای خطوط اتوبوسرانی و تاکسیرانی فعال و پرتردد است. تعداد اتوبوس های خط واحد کرمان به بیش از۳۰۰ دستگاه رسیده است. کرمان همچنین یکی از معدود شهرهایی است که طرح کارت الکترونیکی اتوبوس را به صورت جدی پیاده سازی کرده است و در این زمینه به شکلی مؤثر فرهنگ سازی شده است و توسط شهروندان کرمانی انجام می شود.
قطارشهری کرمان ( متروی کرمان )
احداث قطار شهری کرمان به تصویب شورای شهر کرمان رسیده است و در صورت تصویب در مراجع قانونی بالادست و نیز تأمین اعتبارات لازم، ساخت آن در سال های آینده آغاز خواهد شد. تعداد خطوط، مسیر و ابتدا و انتهای هر خط، نوع سامانه، ظرفیت، سرعت تجاری، طول، تعداد و موقعیت ایستگاه ها و سایر ویژگی ها پس از تصویب نهایی مشخص خواهد شد. با این حال محتمل ترین گزینه، خط شرقی - غربی، از ورزشگاه امام علی، واقع در انتهای غربی بلوار جمهوری و در نزدیک فرودگاه بین المللی کرمان، تا میدان شهدا ( فلکه مشتاقیه ) می باشد. بنا بر اظهار شهردار کرمان، سامانه های مترو و قطار شهری ( LRT ) منتفی شده و تنها سامانه مورد نظر تراموا است. در آبان ماه سال نود و چهار شهرداری کرمان از مترو به عنوان حمل و نقل عمومی کرمان و در کنار آن تراموا خبر داد. همچنین با ایجاد سازمان قطارشهری کرمان و حومه موافقت شد.
بین شهری
فرودگاه بین المللی آیت الله هاشمی رفسنجانی کرمان
شرکت هواپیمایی ماهان ایر
شرکت بین المللی هوایی ماهان ایر متعلق به کرمان است و از کرمان به دنیا معرفی شده است. پروازهای کرمان به اقصی نقاط ایران و جهان در حال انجام است. این شرکت در سال ۱۹۹۲ میلادی در کرمان تأسیس شد و اکنون در لیست شرکت های بزرگ هواپیمایی جهان قرار دارد.
پایانه مسافربری
پایانه مسافربری جدید کرمان که در خرداد ماه سال۱۳۹۲ افتتاح شده است. این پایانه با نام آدینه کریمان در شهر کرمان و در سه طبقه ساخته شده و مجهز به هتل و امکانات جانبی نیز می باشد و بزرگترین و مدرن ترین پایانه مسافربری جنوب شرق ایران ویکی از بزرگترین ها در کشور است.
راه آهن
شهر کرمان به دلیل موقعیت خاص خود از راه آهن و قطار برخوردار است و تعداد زیادی از مسافران با قطار جابجا می شوند. همزمان با آغاز ساخت یکی از بزرگترین کارخانه های فولاد در شهر بافت عملیات مطالعاتی ساخت راه آهن سیرجان بافت آغاز شده و همچنین با وصل راه آهن سیرجان بافت به کرمان سیرجان بیش از پیش از موقعیت صنعتی و اقتصادی برخوردار خواهد شد. همچنین با وصل خط راه آهن سیرجان شیراز سیرجان به بهمراه کرمان چهار راه بزرگ ترانزیتی ریلی خواهند شد که علاوه بر رشد صنعتی قابل توجه اشتغال زایی بی نظیری خواهد داشت
مسیرهای اصلی دسترسی به شهر کرمان
ورودی از سمت سیرجان، شیراز و بندرعباس
ورودی از سمت رفسنجان، تهران، یزد و اصفهان
ورودی از سمت بم، زاهدان
ورودی از سمت زرند و راور و مشهد
ورودی از سمت جوپار، بافت و بندرعباس
ورودی از سمت بندرعباس، رودان، کهنوج، جیرفت و راین
کرمان آینده
کلانشهر کرمان یکی از شهرهای در حال توسعه و با رشد سریع در ایران است و در سال های اخیر عملاً به عنوان مرکزیت جنوب شرق ایران شناخته شده و سالانه شاهد مهاجرت به خود می باشد به طوری که طی سالهای ۸۵ تا ۹۰ حدود ۱۰۰ هزار نفر به کرمان مهاجرت کردند و جمعیت آن نیز در سال ۱۴۰۴ به بیش از یک میلیون نفر خواهد رسید. در کلانشهر کرمان هم اکنون طرح های بزرگ شهری با سرعت بالا در حال اجراست.
مهم ترین مشکلات شهری
آب های زیر زمینی که باعث اختلال در توسعه عملیات عمرانی از جمله ساخت پل ها ( روگذر و زیرگذر ) شده است.
طرح فاضلاب کرمان که با کندی در حال پیشرفت است و مشکلاتی را برای آسفالت خیابان ها و بزرگراه ها ایجاد نموده است.
ترافیک سنگین و نیمه سنگین ( در بعضی نقاط شهر ) در ساعاتی از روز و شب، که به دلیل موارد زیر است:
نبود سیستم حمل و نقل مناسب مانند مترو
متناسب نبودن ظرفیت بعضی خیابان ها با حجم انبوه و رو به رشد وسایل نقلیه به ویژه اتومبیل هاو همچنین وجود تقاطع ها و چهارراه های بسیار. ( که البته که با ساخت پل های روگذر و زیر گذر در نقاط مختلف شهر رو به بهبود است )
وجود برخی ادارات، کارخانه ها و انبارها در مرکز شهر.
حاشیه نشینی: عمدتاً به دلیل مهاجرت بی رویه روستاییان و اهالی سایر شهرهای استان به مرکز استان رخ داده است.
رسانه ها
دیداری
شبکه استانی کرمان: در حال حاضر شبکه استانی کرمان نزدیک به صورت بیست و چهار ساعته برنامه دارد. برخی شهرهای استان های مجاور نیز به راحتی می توانند این شبکه را دریافت کنند. علاوه بر این تمامی شبکه های تلویزیونی ملی در کرمان قابل دریافت هستند.
شنیداری
رادیو کرمان رسانه مهم استانی است که در شهر کرمان فعال است و علاوه برآن کلیه شبکه های رادیویی در شهر کرمان قابل دریافت هستند. از ابتدای دی ماه ۱۳۹۱ رادیوی مرکز کرمان ۲۴ ساعته شد.
بهداشت و درمان
افراد زیادی از استان های مجاور از جمله هرمزگان و سیستان و بلوچستان و حتی سایر استان ها برای امور درمانی به شهر کرمان مراجعه می کنند. اخیراً نام کرمان در لیست ۱۰۰۰ شهر پاک دنیا نیز ثبت شده است.
کرمان، قطب پیوند کبد و کلیه ایران
کرمان یکی از سه قطب پیوند اعضا در ایران است. عمل های سخت و فوق حرفه ای پیوند اعضا در کرمان که یکی از سخت ترین آن ها کبد است، به عنوان قطب پیوند کبد و کلیه کشور انجام می شود و بیماران بسیاری از شهرهای دیگر ایران مراحل مداوای خود را در کرمان سپری می کنند. بخش پیوند اعضای بیمارستان بزرگ افضلی پور کرمان یکی از مراکز مهم و حرفه ای پیوند اعضای ایران است.
بیمارستان ها و مراکز درمانی مهم
بیمارستان افضلی پور
بیمارستان پیامبر اعظم
بیمارستان شهید دکتر باهنر
بیمارستان ارجمند
بیمارستان راضیه فیروز
بیمارستان سوانح سوختگی
بیمارستان شفا
بیمارستان فاطمه زهرا
بیمارستان ۵۷۹ ارتش
بیمارستان خداداد مهرابی
بیمارستان شهید بهشتی
بیمارستان الزهرا
بیمارستان سیدالشهدا
بیمارستان مهرگان
بیمارستان پارس ( درحال احداث )
بیمارستان نوریه: بیمارستان تاریخی نوریه، در سال ۱۲۹۶ شمسی و در انتهای خیابان زریسف کرمان بنا شده است، نخستین بیمارستان بومی و محلی این شهر محسوب می شود و با شماره ۳۶۳۶ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است. بانی و واقف این بنا نورالله خان ملقب به ظهیر الممالک نوه ابراهیم خان ظهیرالدوله که مدتی از سال ۱۲۱۸ تا ۱۲۴۰ حاکم کرمان و منشأ خدمات و آبادانی زیادی بوده است.
کلینیک تخصصی و فوق تخصصی بعثت
دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی
دانشگاه شهید باهنر کرمان: از دانشگاه های مادر ایران و قطب ریاضیات ایران
دانشگاه علوم پزشکی کرمان: دانشگاه علوم پزشکی تیپ یک ایران، شامل دانشکده های: پزشکی، دندان پزشکی، داروسازی، پیراپزشکی، طب سنتی، بهداشت، پرستاری و مامایی، مدیریت و اطلاع رسانی
دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان
دانشکده فنی شهید چمران کرمان
دانشکده فنی شهید دادبین کرمان
دانشگاه پیام نور کرمان
مرکز آموزش علمی کاربردی بلدالامین
مرکز بین المللی تکنولوژی و علوم پیشرفته کرمان
موقعیت خاص استان کرمان از نظر منابع انسانی متخصص، توان معدنی و کشاورزی، جاذبه های سیاحتی، اقتصادی متکی بر تولید را برای این منطقه به ارمغان آورده است. وجود دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، صنایع مادر خصوصاً در زمینه صنعت و معدن و مراکز بزرگ کشاورزی و حضور نیروهای متخصص بسترساز مجموعه ای به نام مرکز بین المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی شده است. این مرکز در انتهای جاده هفت باغ علوی در محدوده ای به وسعت ۲۰۰۰ هکتار و در فاصله ۲۷ کیلومتری شهر کرمان و در جوار شهر تاریخی ماهان واقع گردیده است. سنگ بنای این مجموعه در پی تفاهم نامه بین وزیر وقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و پروفسور عبدالسلام فیزیکدان پاکستانی ( رئیس وقت فرهنگستان علوم جهان سوم ( گذاشته شده است. بر اساس ماده واحده مصوب سال ۱۳۷۵ مجلس شورای اسلامی این مجموعه تأسیس گردید و اساسنامه آن در سال ۱۳۷۷ به تصویب هیئت وزیران رسید.
ورزش
اماکن ورزشی
ورزشگاه ۱۵۰۰۰نفری شهید باهنر
ورزشگاه ۳۰۰۰۰نفری اختصاصی مس کرمان ( درحال احداث )
ورزشگاه کیانی: واقع در محله فیروزآباد
ورزشگاه سلیمی کیا ( تختی سابق )
مجموعه ورزشی امام علی
پیست موتور کراس
پیست اسکی سیرچ: این پیست که مهمترین و تنها پیست اسکی جنوب شرق کشور است، در منطقه سیرچ در نزدیکی شهر کرمان واقع شده است و از نواحی مهم ورزش های زمستانی منطقه جنوب شرق کشور محسوب می شود.
باشگاه سوارکاری کرمان
پیست کارتینگ
پیست دوچرخه سواری ( در دست احداث )
سالن اختصاصی سنگنوردی
بزرگترین پیست اسکیت جنوب شرق کشور: این پیست اسکیت با مساحت ۸۰۰ مترمربع در بوستان شهید باهنر کرمان قرار دارد.
تیم ها و باشگاه های ورزشی
باشگاه صنعت مس کرمان
در حال حاضر مهمترین باشگاه ورزشی کرمان باشگاه مس کرمان است. این باشگاه در رشته های مختلف ورزشی تیم های زیادی را در لیگ های برتر و سایر لیگ ها سازماندهی و حمایت می کند.
تیم فوتبال مس کرمان
هم اکنون تیم فوتبال مس کرمان در لیگ دسته یک فوتبال ایران حضور دارد. تیم فوتبال مس کرمان یکبار عنوان سومی لیگ برتر فوتبال ایران را کسب کرد و توانست به جمع ۱۶ تیم برتر لیگ قهرمانان آسیا راه یابد.
تیم هندبال مس کرمان در لیگ برتر حضور دارد. این تیم ها سابقه حضور در جام باشگاه های آسیا را دارند. تیم هندبال مس کرمان در فصل ۹۴–۹۵ لیگ برتر ایران عنوان سومی را از آن خود کرد.
تیم دوچرخه سواری مس کرمان در لیگ برتر دوچرخه سواری حضور دارد.
تیم شطرنج مس کرمان در لیگ برتر شطرنج کشور قرار دارد.
تیم تکواندو صنعت مس کرمان در لیگ برتر تکواندو باشگاه های کشور حضور دارد.
مدرسه بیس بال بشرا کرمان
این تیم توانست در زمستان سال ۱۳۹۱ به قهرمانی لیگ برتر بیس بال کشور دست یابد.
باشگاه والیبال لاستیک بارز کرمان
تیم والیبال بارزکرمان در لیگ دسته اول والیبال ایران حضور دارد.
باشگاه کوهنوردی جوپار
گروه کوهنوردی جوپار اولین گروه مدون است که پس از هیئت کوهنوردی در استان کرمان شکل گرفت
میزبانی ها
کرمان در مهر ماه سال ۹۲ میزبان مرحله انتخابی رقابت های فوتبال قهرمانی جوانان زیر ۱۹ سال آسیا در گروه چهارم بود. در این گروه تیم های ملی ایران، عربستان، تاجیکستان و لبنان حضور داشتند. میزبانی این رقابت ها یکی از مهم ترین میزبانی هایی بود که کرمان در طول تاریخ ورزشی خود بر عهده داشته است.
شهرهای بزرگ استان کرمان
ردیف نام شهر شهرستان جمعیت ۱۳۸۵ جمعیت ۱۳۹۰ جمعیت ۱۳۹۵
۱ کرمان کرمان ۵۱۵٬۱۱۴ ۵۳۴، ۴۴۱ ۵۳۷، ۷۱۸
۲ سیرجان سیرجان ۱۶۷٬۰۱۴ ۱۸۵، ۶۲۳ ۱۹۹٬۷۰۴
۳ رفسنجان رفسنجان ۱۳۶٬۳۸۸ ۱۵۱، ۴۲۰ ۱۶۱٫۹۰۹
۴ جیرفت جیرفت ۹۵٬۰۳۱ ۱۱۱، ۰۳۴ ۱۳۰٬۴۲۹
۵ بم بم ۷۳٬۸۲۳ ۱۰۷، ۱۳۱ ۱۲۷٬۳۹۶
۶ زرند زرند ۵۴٬۷۴۵ ۵۷، ۷۴۹ ۶۰٬۳۷۰
۷ کهنوج کهنوج ۳۸٬۵۷۱ ۴۳، ۹۷۷ ۵۲٬۶۲۴
۸ شهربابک شهربابک ۴۳٬۹۱۶ ۴۵، ۲۶۵ ۵۱٬۶۲۰
۹ بافت بافت ۳۵٬۰۰۸ ۳۳، ۱۰۷ ۳۴٬۵۱۷
۱۰ بردسیر بردسیر ۳۱٬۸۰۱ ۳۱، ۸۷۰ ۲۵٬۱۵۲
۱۱ راور راور ۲۲٬۹۱۰ ۲۱، ۹۰۱ ۲۲٬۷۲۹
۱۲ عنبرآباد عنبرآباد - ۱۸، ۷۳۱ ۱۸، ۱۸۵
۱۳ بروات بم - ۱۸، ۶۳۳ ۲۲٬۷۶۱
۱۴ ماهان کرمان - ۱۷، ۱۷۸ ۱۹، ۴۲۳
۱۵ منوجان منوجان ۱۲، ۵۸۷ ۱۴، ۲۸۶ ۱۵، ۶۳۴
۱۶ انار انار - ۱۳، ۰۸۹ ۱۵٫۵۳۲
۱۷ قلعه گنج قلعه گنج - ۱۲، ۶۶۳ ۱۵, ۹۹۷
۱۸ رودبار رودبار جنوب - ۱۲، ۲۲۳ ۱۴٫۷۴۷
۱۹ فهرج فهرج - ۱۱، ۹۳۹
۲۰ رابر رابر - ۱۱، ۶۵۷ ۱۳٫۲۶۳
۲۱ کوهبنان کوهبنان - ۱۱، ۰۹۳ ۱۰٫۷۶۱
۲۲ راین کرمان - ۱۱، ۰۰۶ ۱۵٫۶۷۲
۲۳ محمدآباد ریگان - ۹، ۶۶۴ ۲۰٬۷۲۰
۲۴ نجف شهر سیرجان - ۹، ۴۴۸ ۲۰٬۱۶۴
۲۵ گلباف کرمان - ۸، ۸۲۸
۲۶ ارزوییه ارزوئیه - ۷۷۵۵ ۶٫۸۶۸
استانی در جنوب شرقی ایران و ایالتی در ایران باستان
برای دیگر کاربردها، کرمان ( ابهام زدایی ) را ببینید.
کرمان ( نام منطقه ای در پارسی باستان: ( کارمانا ) یکی از کلان شهرهای ایران و مرکز استان کرمان پهناورترین استان ایران درجنوب شرقی این کشور واقع است.
جمعیت این شهر طبق سرشماری بر اساس آمار سال ۹۵ معادل ۶۳۴۱۳۲ نفر بوده است. کرمان یکی از پنج شهر تاریخی ایران است.
وسعت شهر کرمان حدود ۱۳۰۰۰ هکتار است و به دلیل وسعت شهری و جمعیت کرمان، این شهر جزو کلان شهرهای ایران طبقه بندی شده است. حاشیه نشینی مهمترین مشکل کلانشهر کرمان است.
کرمان در حال تبدیل شدن به شهری الکترونیکی است و این شهر به عنوان پایلوت دولت الکترونیک انتخاب شده است و در برنامه های توسعه کشور باید به شهری الکترونیکی تبدیل شود.
شهر کرمان با ۱۷۵۶ متر ارتفاع از سطح دریا، سومین مرکز استان بلند و مرتفع ایران محسوب می شود و همین امر باعث اعتدال نسبی هوای شهر کرمان در تابستان شده است.
کرمان
نام محلی:کِرمون
کشور: ایران
استان:کرمان
شهرستان:کرمان
بخش:مرکزی
نام ( های ) قدیمی:
کارمانیا، گواشیر، کارمانا، ژرمانیا، بوتیا، شش دروازه، کریمان
سال شهرشدن:هزاره سوم قبل از میلاد
جمعیت:۶۳۴٬۱۳۴ نفر سال ۱۳۹۵
مساحت:۱۳۰۰۰ هکتار
ارتفاع از سطح دریا:۱۷۵۶ متر از سطح دریا ( سومین مرکز استان مرتفع ایران )
میانگین دمای سالانه:۱۵٫۸درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه:۱۲۲٫۷ میلی متر
روزهای یخبندان سالانه:۷۷روز
ره آورد:قالی، پته، زیره، قاووت، کلمپه، کماچ سهن، فالوده کرمانی، پسته، ظروف مسی
پیش شماره تلفنی:۰۳۴
شناسهٔ ملی خودرو:ایران۴۵
کرمان، خاستگاه تاریخ ایران زمین
ریشه نام کرمان:
کرمان در گذشته نام های دیگری چون بوتیا، کرمانیا، کارمانا و گواشیر داشته است. نام کرمان را در کتیبه های داریوش می توان دید. در آنجا کرمان نام ناحیه ای است که از آن چوب یاک برای کاخ های هخامنشی حمل می شود. نوشته های یونانی هم آن را کرمان خوانده و مردم کرمان را تیره ای از پارسیان گفته اند. از ریشه کر ( کر به اوستا و کری به سانسکریت ) چندین واژهٔ سانسکریت در دست است و بر این مبنا چند فرض در رابطه با معنای واژهٔ کرمان در دست است:
کرمن به معنی کار و کوشش و وظیفه و نیز کارکن و کوشا، کرمینه به معنی ماهر و استاد، کرمان بندا به معنی کاربنده یا وظیفه شناس و واژه های دیگر که از کرمان ساخته شده اند، همه معنی کار و کوشش را می رسانند و بنابراین کرمان به معنای سرزمین کوشش و کار است.
ریشهٔ دیگر کر که به اوستایی �کر� به سانسکریت �کری� تلفظ می شود و به معنی بریدن و کشتن و جنگیدن است و واژه های کارد، پیکار و کارزار نیز از آن است که بر این مبنا کرمان به معنای سرزمین جنگ و پیکار است.
فرض سوم این است که کرمان واژه ای اسطوره ای است و از واژهٔ کریمان پدر نریمان گرفته شده است. چنان که در فرهنگ آنندراج می خوانیم: کریمان پدر نریمان آن شهر را به نام خود بنا نهاده. بر این مبنا باید فرض کرد که در اوستا و سانسکریت، کرمان به معنای کوشا، و نریمان به معنای مردانه باشد.
به باور فریدون جنیدی پژوهشگر زبان های باستانی و ایران شناس، واژهٔ کرمان از کِر به معنای کوه و مان ( پسوند مکان ) تشکیل شده و به معنای سرزمین کوهستانی است که با توجه به موقعیت کوهستانی شهر و استان کرمان بیش از دیگر فرضیه ها مقرون به واقعیت می نماید.
تاریخ:
شاهنشاهی های پارسی:
سر اسب مربوط به دورهٔ ساسانیان، پیداشده در کرمان. این اثر اکنون در مالکیت موزه لوور قرار دارد.
قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در شرقم شهر کنونی کرمان، که هنوز خرابه های آن ها برجاست، گواه بر این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان در همین محل، شهری آباد یا قلعه ای مهم وجود داشته است. مؤلف جغرافیای کرمان معتقد است که حدود ۲۲۰ پس از میلاد، به هنگام فتح کرمان به دست اردشیر این محل گواشیر نام داشته و مرکز ولایت کرمان بوده است بنا به گفته هرودت کرمانیا از قبایل دوازده گانه ایران می باشد و ساتراپی چهاردهم ( دارا ) مشتمل بر ایالت کرمان بوده است.
در روایات اساطیری آمده است که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید همچنین نشانی هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می دهند آنگاه روایت تاریخی این سرزمین آغاز می شود و اینکه در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نبونید ( پادشاه مغلوب شدهٔ بابِل ) قرار داد سپس سخن از حکومت اشکانیان را شکست داد و فرزند خود را که او هم اردشیر نام داشت به حکومت کرمان گماشت.
بنا به نوشته های مورخ کلدانی و کاهن معبد مردوک در سالهای ۵۳۹–۵۳۸ - که کتب او از منابع مهم تاریخ زمان کورش است – کرمان از ولایات تابعه کوروش بوده و محلی مطمئن برای او به شمار می رفته است. در عصر داریوش کبیر نام کرمان جزء ولایات تابعه هخامنشی آمده است و در کتیبه بنای شوش کلمه ای مشاهده می شود که نام چوب درختی بوده است که برای استحکام بنای ساختمان ها ( شاید همان کاخ ) به کار می رفته و محل تهیه این چوب کرمان ذکر شده است. در این مورد داریوش می گوید �چوب بیش مکن از گنداره ( پیشاور ) وکرمان حمل شود. �
در متن کتیبه ای که از شاپور اول ساسانی – در اطراف کعبه زرتشت در نقش رستم فارس – بدست آمده است، شاپور دربارهٔ قلمرو خود چنین می نویسد:
منم خداوندگار مزداپرست شاپور شاهنشاه ایرانیان وغیر ایرانیان. امارات و ولایات امپراتوری ایران اینها هستند: پارس، پارت، خوزستان، میشان، آشور، آذیان، عربستان، آذرآبادگان ( آذربایجان ) ، ارمینیا ( ارمنستان ) ، سسیگان، کرمان و سیستان.
هرودت و استرابون مورخان یونانی که قبل از میلاد مسیح می زیسته اند در تشریح سفر بازگشت اسکندر مقدونی پس از فتح هند نوشته اند �اسکندر مقدونی سرزمین کرمان را برای تصرف هندوستان پیموده، هنگام مراجعت با لشکریان خود که حدود یکصد و بیست هزار نفر پیاده و پانزده هزار نفر سواره بودند به شهر کرمان وارد شد وفرمان داد که مدت یک هفته لشکریان وی در این شهر استراحت کنند و به جشن و سرور بپردازند و از این مطلب معلوم می شود که شهر کرمان در عصر تا چه حد وسیع آباد و پر نعمت بوده که توانسته این همه لشکر را به خود راه دهد و آذوقه آن ها را فراهم سازد� ( بر گرفته از کتاب از قلعه دختر تا دقیانوس تألیف محمد دانشور انتشارات مرکز کرمان شناسی )
سراسرنمای نقشه قدیم ایران، ایالت بزرگ کرمان که چنداستان را در برمی گرفته است
در کتب تاریخی از عهد قدیم، چند جا به نام کرمانیان به صورت بخشی از ایران برمی خوریم هرودت می گوید: پارسی ها به شش طایفه شهری و ده نشین و چهار طایفه چادرنشین تقسیم شده اند شش طائفه اولی عبارتند از: مرفیان، ماسپیان، پانتالیان، دروسیان، گرمانیان در خصوص گرمانیان تصور می رود همان کرمانیان باشند. در کتیبه های هخامنشی ظاهراً مقصود از کلمه کارمانیا همان کرمان است.
بروس مورخ کلدانی و کاهن مردوک در ذکر فتح بابل توسط کوروش و مسلط شدن کوروش بر نبونید پادشاه بابل می نویسد:
�. . . کوروش با او به رأفت رفتار کرده به کرمان تبعیدش کرد تا در آنجا سکنی گزیند، نبونید در آنجا تا آخر عمر بزیست و در همان جا در گذشت� ( برگرفته از حاشیه استاد باستانی پاریزی بر کتاب تاریخ کرمان بقلم احمد علی خان وزیری )
احمد علیخان وزیری ( مؤلف کتاب جغرافیای کرمان ) معتقد است که حدود ۴۳۰ سال قبل از اسلام – به هنگام فتح کرمان بدست اردشیر – این محل گواشیر نام داشته که مرکز ولایت کرمان بوده است. بخشی از خانه های مسکونی مردم فقیر در پای دامنه های این دو تپه و قلعه شکل یافته بوده و بعداً با گسترش تدریجی شهر کرمان در جهت غرب توسعه یافته وبا توجه به توسعه و رونق اقتصادی در دوره های بعد از اسلام این شهر به تدریج نضج گرفته و رفته رفته بزرگتر شده تاجایی که وسعت آن به حدود دویست هکتار رسیده هم رسیده، با گذشت زمان و به دلیل نا امنی منطقه و حمله غارتگران و دزدان علاوه از حصارهای رفیعی که دور قلعه دختر وقلعه اردشیر کشیده شده بود گرداگرد شهر نیز حصاری بلند کشیده شد.
سراسرنمای ارگ راین، دومین بنای خشتی بزرگ جهان
باستانی پاریزی مورخ معاصر در کتاب وادی هفتواد به نقل از تاریخ ایران در زمان ساسانیان و همچنین در حاشیه کتاب تاریخ کرمان تألیف احمد علی خان وزیری آورده است �گشتاسب پسر لهراسب در سال ۵۷۷۲ از هبوط آدم به طالع میزان آن را بنا نهاد و در آن بنای آبادانی نهاد و آتشکده ساخت و بعد از آن اسکندر رومی بر ایران مستولی شد و ممالک ایران را به ملوک طوایف بخش کرد، کرمان در تصرف اشکانیان بود در اواخر عهد ملوک طوایف در این خطه دلگشا، هفتواد نامی کرمانی، امیر بود قلعه ای در بالای کوهی بساخت. اردشیر بابکان که سر سلسله و پادشاه اول ساسانیان بود ملوک طوایف را در ایران برانداخت و به کرمان آمد. ملک هفتواد بستد به طالع میزان بنای این شهر عظیم گذاشت که اکنون آثار حصار و خندق آن خارج شهر باقی است و آن را موسوم به گواشیر نمود.
ابن اثیر در جلد اول الکامل به نقل از طبری می گوید: �چون اردشیر به کرمان رفت در آنجا حاکمی بود که بلاش نام داشت و جنگ شدیدی درگرفت و اردشیر در آن جنگ شخصاً شرکت داشت و بلاش را اسیر کرد و شهر را گرفت و فرزند خود را که نیز اردشیر نام داشت در آنجا گذاشت و… و قلعه ای که به نام اردشیر معروف است شاید در زمان همین اردشیر بابکان و پسرش اردشیر که حاکم کرمان بود ساخته شده باشد و پیش از آن از قلعه دختر قلعه کهنه از شهر دفاع و حفاظت می کرده اند. بنای شهر کرمان تا قرن چهارم ه. ق در جنوب شرقی قلعه اردشیر وقلعه دختر و در پار این دو قلعه شکل می گیرد و از قرن چهارم ه. ق به بعد رشد شهر به سمت غرب بوده است و از قرن نهم به بعد رشد شهر و محلات آن از غربی ترین نقاط شهر شهر قدیم به سمت شمال و سپس به جانب جنوب شرق بوده است. در بخش سازمانی کرمان، و قبل از خراب کردن حصار، ۳۲ محله و جود داشته است که در حال حاضر اکثراً به صورت قدیمی خود و بعضاً به صورت مخروبه و بعضاً مخروبه و گاهی با انجام تغییرات جزیی باقی مانده است.
پس از اسلام :
نوشتار ( های ) وابسته: تاریخ کرمان در دوره قاجار
در دوره اسلامی و مقارن با ۲۱ تا ۲۴ هجری قمری و سال های بعد از آن، کرمان همواره مورد هجوم اعراب قرار گرفت. در زمان حکومت خلفای عباسی کرمان به شورش های مکرر دست زد ولی هیچ یک به سامان نرسید تا سرانجام در سال ۲۵۳ هجری قمری به تصرف یعقوب لیث، مؤسس سلسه صفاریان درآمد. پس از آن این سرزمین در زیر سلطه حکومت های قدرتمند زمان مانند سامانیان، دیلمیان، آل بویه و سلاجقه قرار گرفت. در عصر غزنویان فرمانروایان خونریز و هوسران آرامش را از مردم گرفتند. تنها در عهد سلجوقیان، حکومت ملک قاورد و فرزندانش بود که کرمان روی رفاه و آسایش دید و آثاری چون مسجد ملک پدید آمد. پس از حکومت ۱۵۰ ساله سلاجقه باز با حمله مغول بلای غز بر کرمان نازل شد. براق حاجب از سرداران قراختائیان، کرمان را به تصرف درآورد. از اعقاب وی ترکان خاتون بر کرمان فرمانروایی یافت که در آبادانی شهر کوشید و دخترش پادشاه خاتون نیز حاکمی فاضل و حامی دانشمندان بود. این سلسله از ۶۱۹ تا ۷۰۳ ه. ق در کرمان سلطنت کردند. در زمان حکومت قراختائیان بود که مارکو پولو سیاح معروف ونیزی از کرمان دیدن کرد. در سال ۷۱۴ هجری قمری امیر مبارزالدین محمد مؤسس سلسله آل مظفر، کرمان را تصرف کرد.
تیموریان از سال ۷۹۶ تا ۸۳۴ بر کرمان فایق آمدند. سپس تنی چند از طایفه قراقویونلو در کرمان به قدرت رسیدند.
دروازه مسجد که آقامحمدخان قاجار از طریق آن وارد کرمان شد.
سلاطین صفوی از ۹۱۵ ه. ق کرمان را به متصرفات خود افزودند در ۱۰۰۵ ه. ق گنجعلیخان از سوی شاه عباس صفوی به حکومت کرمان رسید که بر اثر تدبیر و تداوم حکومت او، شهر چندی روی آسایش و آرامش دید و زمانه برای ترقی و آبادانی مناسب شد. در روزگار افول قدرت صفویان، افاغنه کرمان را به جزای شهامت و مقاومت در برابر آنان به خاک و خون کشیدند و نادرشاه افشار هم هنگامی به کرمان رسید که بر اثر کشتن رضاقلی میرزا ( پسرش ) به جنون آدمکشی مبتلا شده بود. او دستور گردن زدن مردم بی گناه را صادر کرد و یکی از بزرگترین قتل عامهای معروف تاریخ کرمان را به راه انداخت. نادرشاه افشار و عمال او هنگام تسخیر آن در سال ۱۱۶۰ ه. ق ضمن غارت و چپاول اموال مردم بسیاری مردان آن را سربریده و از کله آنان مناره هایی ساختند. محله پامنار که هنوز هم به همین نام خوانده می شود یادگار آن فاجعه و تجدیدکننده خاطرات تلخ آن جنایت تاسف انگیز می باشد.
کرمان به دلیل حمایت از آخرین بازمانده زندیه ( لطفعلی خان زند ) گرفتار خشم آقامحمدخان قاجار قاجار شد که به روایت تاریخ، هفت من ( به روایتی بیست هزار جفت و به روایتی دیگر هفتاد هزار جفت ) چشم از مردم درآورد. جانشینان او تلاش کردند تا با اعزام حاکمانی مدیر و مدبر همچون محمداسماعیل خان نوری �وکیل الملک� و ابراهیم خان ظهیرالدوله به بازسازی شهر کرمان و دلجویی مردم بپردازند و با برپایی آثاری چون مجموعه ابراهیم خان گذشته ها را به فراموشی بسپارند. " هرگز این جنایت فراموش نمیشود "
رشد مساحت شهر در طول تاریخ
در سال ۱۲۹۳ هجری قمری دور شهر کرمان تقریباً یک فرسخ ( ۶ کیلومتر ) به شکل قثا ( خیار چمبر ) و طولش از دروازه خراسانی ( دروازه گبری ) تا دروازه رق آباد ( ریگ آباد ) و عرضش از دروازه وکیل تا دروازه ارگ و این شهر با برج و بارو و خندقهایی به عرض تقریبی ده متر و عمق چهار متر، محصور بوده است. شهرکرمان مشتمل بر شش دروازه بوده است:
دروازه مسجد یا دروازه وکیل در محل فعلی میدان شهدا ( مشتاق )
دروازه ناصری واقع در شرق محله شهر
دروازه گبری یا خراسانی
دروازه سلطانی یا دولت
دروازه ارگ یا دروازه باغ
دروازه رق آباد
وسعت شهر کرمان که تا اواخر قاجاریه و در داخل حصار حدود دویست هکتار بود با تخریب حصارها که از دهه اول قرن حاضر با تخریب دروازه ها شروع شد وتا دهه ۴۰ ۱۳ ادامه یافت در سال ۱۹۶۹ میلادی مصادف با ۱۳۴۵ ه. ش بر اساس نقشه ای که روگراستون ترسیم نموده است به ۴۰۰ هکتار رسیده است یعنی در نیمه قرن ۱۴ ه. ش وسعت شهر کرمان دو برابر شده است. بر اساس آمار منتشر شده شهرداری کرمان محدوده خدماتی شهر در سال ۱۳۵۷ به ۳۰۷۲ هکتار و در سال ۶۵ به ۵۰۸۸ هکتار و در سال ۱۳۷۱به ۷۶۵۲ هکتار در سال ۱۳۷۵ ۱۱۰۰۰ هکتار و در سال ۱۳۷۸ به حدود ۱۵۰۰۰ هکتار رسیده است؛ و اکنون در زمره کلانشهرهای ایران جای گرفته است.
پایتخت بودن در دوره های مختلف تاریخی
شهر کرمان به دلیل اهمیتی که در ایران داشته در برهه هایی از زمان به عنوان پایتخت ایران مطرح بوده است. در برخی دوره ها چند پایتخت در زمان های مختلف و در دوران حکام و پادشاهان مختلف وجود داشته است. در برخی دوره ها کرمان به عنوان پایتخت ایالتی مطرح بوده و چند شهر مهم دیگر را هم در قلمرو خود داشته است. دوره هایی که کرمان در کنار برخی شهرهای دیگر پایتخت بوده است:
قراختائیان: ( حدود ۷۰ سال، تنها کرمان پایتخت بوده است ) .
آل بویه:به همراه چند شهر دیگر و در دوره های مختلف.
آل مظفر:کرمان به همراه چند شهر دیگر.
زندیه: پس از سقوط شیراز توسط آقامحمدخان قاجار، لطفعلی خان زند به کرمان رفت و این شهر را مدتی پایتخت قرار داد.
برخی صنایع و معادن:
صنایع مس شهیدباهنر
شرکت صنایع مس شهید باهنر در ۱۲ کیلومتری شهر کرمان است، که محصولات متنوعی از قبیل انواع ورق، تسمه و فویل، لوله و مقاطع تولید می کند. ظرفیت تولید سالانه محصولات نهایی این شرکت بالغ بر ۵۵ هزار تن می باشد.
صنایع زغال سنگ:
شرکت صنایع زغال سنگ کرمان، طی ۱۰ماه سال ۱۳۸۵ تولید زغال سنگ خام در این شرکت به یک میلیون و ۱۵۰هزار تن رسیده است.
فرش الماس کویر:
فرش الماس کویر کرمان یکی از کارخانجات فرش استان کرمان است و این کارخانه صادرکننده به چهارده کشور دنیاست.
سیمان ممتازان:
صنایع سیمان ممتازان کرمان یکی از کارخانجات شهرکرمان است.
صنایع لاستیک بارز :
عملیات احداث شرکت صنایع لاستیک کرمان ( گروه صنعتی بارز ) در سال ۱۳۶۳ به عنوان نخستین شرکت صنایع لاستیک سازی ایران، در کرمان آغاز شد.
شرکت صنایع لاستیک بارز کرمان دومین کارخانه بزرگ لاستیک سازی خاورمیانه پس از ترکیه است. این کارخانه تا سال۱۴۰۰با تولید ۲۶۰۰۰۰تن لاستیک به رتبه نخست خاورمیانه خواهد رسید.
صنایع سیمان کرمان:
گروه صنایع سیمان کرمان که مرکز اصلی آن کرمان – کیلومتر ۱۷ بزرگراه خلیج فارس می باشد در تاریخ ۱۲ مرداد ماه سال ۱۳۴۶ ابتدا به صورت سهامی و به نام شرکت سیمان کرمان تحت شماره ۱۷۰ در اداره ثبت شرکت های کرمان به ثبت رسید.
نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان:
نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان از بزرگترین نیروگاه های کشور و از منابع تأمین انرژی این استان است.
صنایع پزشکی کرمان:
اولین تولیدکننده لوازم پزشکی ایران در سال ۱۳۵۱ توسط عباس حاج غنی تأسیس و در سال ۱۳۶۱ اقلام تولیدی آن به ۲۸ قلم رسید. هم اکنون تعداد تولیدی این کارخانه به ۸۵ قلم رسیده و با ظرفیت سالانه ۱۰۰۰۰۰ قطعه در حال فعالیت می باشد.
گلاب و عرقیات زهرا:
گلاب زهرا نام کارخانه تولید گلاب و روغن گل است که در کرمان توسط همایون صنعتی زاده و همسرش شهین دخت سرلتی ( صنعتی ) در سال ۱۳۵۶خورشیدی تأسیس شد. این کارخانه نخستین واحد تولیدی است که موفق به دریافت گواهینامه ارگانیک در تولید گلاب و روغن گًل شده است.
گلاب زهرا بزرگترین صادرکننده گلاب و روغن گل در ایران می باشد و محصولات آن در اروپا و سایر دنیا به فروش می رسد. همه ساله برای تمدید گواهینامه ارگانیک مزارع و کارخانجات این واحد تولیدی توسط کارشناسان انجمن خاک انگلستان مورد بازرسی قرار می گیرد
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی:
الگو:نقشه استان کرمان استان کرمان در جنوب شرقی فلات مرکزی و بین ۵۳ درجه و ۲۶ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۲۹ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۵۵ دقیقه تا ۳۲ درجه عرض شمالی قرار دارد. این استان از شمال به استان های خراسان جنوبی و استان یزد، از شرق به استان سیستان و بلوچستان، از غرب به استان فارس و از جنوب به استان هرمزگان محدود می شود. مساحت استان کرمان در سال ۱۳۸۸ معادل ۱۸۳٫۱۹۳ کیلومتر مربع بوده و از لحاظ وسعت بزرگ ترین و پهناورترین استان کشور به حساب می آید. این استان در تقسیمات کشوری سابق ایران استان شماره ۸ کشور بود.
براساس آخرین تقسیمات کشوری، استان کرمان دارای۲۲ شهرستان، ۶۳ شهر، ۵۳ بخش و۱۴۳ دهستان است. شهرستان های آن عبارت اند از: انار، بافت، بردسیر، بم، جیرفت، رابر، راور، رفسنجان، رودبارجنوب، ریگان، زرند، سیرجان، شهربابک، عنبرآباد، فهرج، قلعه گنج، کرمان، کوهبنان، کهنوج، منوجان، نرماشیر، ارزوییه.
وضعیت طبیعی:
جغرافیای طبیعی:
بیشتر نقاط شهر کرمان با کوه احاطه شده است. متوسط ارتفاع شهر کرمان از سطح دریا ۱۷۵۵ متر است. شهر کرمان نیز خود در کنار کوه صاحب الزمان قرار گرفته است. کرمان شب های زمستانی بسیار سردی دارد. کوه های جوپار و پلوار و جفتان در جنوب و جنوب شرق کرمان در تمام طول سال برف دارند. شهر کرمان در عرض جغرافیایی ۳۰٫۲۹ و طول جغرافیایی ۵۷٫۰۶ قرار گرفته است.
آب و هوا:
متوسط مقدار باران در طول سال در کرمان معادل ۱۲۲٬۷ میلی متر است. بطور کلی آب و هوای این شهر به دلیل ارتفاع زیاد از سطح دریا به نسبت خنک و معتدل است. کرمان سومین مرکز استان مرتفع ایران بعد از شهرکرد و یاسوج است.
تابستان های کرمان نسبتاً خنک و زمستان های آن بسیار سرد است. بیشترین میزان بارش برف در شهر کرمان مربوط به سال ۱۳۵۱ بوده است که با ۴ روز بارش برف در این شهر ارتفاع برف به ۷۰ سانتی متر رسید.
دین:
دین اکثر مردم شهر کرمان اسلام و مذهب مردم شیعه است و نیز مرکز فعالیت و تجمع شیخیه در شاخه کریمخانیه این شهر می باشد. برای این فرقه این شهر مقدس است. بزرگان ایشان چون محمدکریم خان کرمانی ، محمد خان کرمانی، حاج زین العابدین خان ابراهیمی، حاج ابوالقاسم خان ابراهیمی، حاج عبدالرضا خان ابراهیمی در این شهر زندگی می کردند و مسجد ابراهیمی در کرمان متعلق به ایشان است. جمعیت چند هزار نفری از زرتشتیان و اقلیتی از کلیمیان ( یهودیان ) نیز در کرمان زندگی می کنند. در این شهر اقلیت های دینی مراسم ها و جشن های آیینی خود را آزادانه برگزار می کنند. جشن باستانی سده که در نوع خود بزرگترین جشن زرتشتیان می باشد همه ساله در بهمن ماه در کرمان برگزار می شود و جشن سده کرمان در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار فرهنگی ملی ایران ثبت گردید.
فرهنگ و ادب:
قومیت :
تقریباً تمامی مردم شهر کرمان همچون سایر مناطق مرکزی ایران از قوم آریایی و فارس می باشند اما در قرون گذشته در مواردی اقوام مختلفی خصوصاً از اقوام و عشایر ترک آسیای میانه و حتی مغول به مناطقی از استان کرمان کوچ داده شده اند و همچنین تعدادی از عشایر لر بویراحمدی و لر لک و نیز طوائفی از قوم بلوچ نیز در ادوار گذشته به این استان مهاجرت کرده اند که عمدتاً مگر در موارد معدود، به دلیل معاشرت و اختلاط با افراد بومی در گذر زمان استحاله شده و هویت خود را از دست داده و قابل تشخیص نمی باشند.
زبان و گویش:
در شهر کرمان زبان اهالی زبان فارسی و لهجه کرمانی می باشد.
از آنجا که استان کرمان پهناورترین استان ایران است، به دلیل مهاجرت اقوام مختلفی از جمله ترک، لر، و بلوچ به منطقه کرمان در طول تاریخ، تنوع زیادی در لهجه و گویش محلی در شهرستان های مختلف این استان نیز ایجاد شده و هم اینک گویش ها و لهجه های متفاوت و متنوعی در این استان به چشم می خورد.
کرمان از نگاه شاعران بزرگ:
فردوسی
چو بگذشت یک چند بر هفتواد
مر آن حصن را نام کرمان نهاد
مولوی
کبوترخانه جان ها از او معمور گشت
پس چرا این زیره را من سوی کرمان می برم
شاه نعمت الله ولی
هرچند کز روی کریمان خجلیم
غم نیست که پرورده این آب و گلیم
در روی زمین نیست چو کرمان جایی
کرمان دل عالم است و ما اهل دلیم
سعدی
که می برد به عراق این بضاعت مزجاة
چنان که زیره به کرمان برند و کاسه به چین؟
خواجوی کرمانی
آنها که ندارن نم چشم و غم دل
خاصیت این آب و هوا را نشناسند
میرزا آقاخان کرمانی
گر از ملک کرمان سرایم رواست
که هندوستانی خوش آب و هواست
راجی کرمانی
ببال ای بر و بوم کرمان زمین
ز عزّ و شرف تا به چرخ برین
زمین تو بالاتر از آسمان
مکان تو بالاتر از لامکان
محمد فرخی یزدی
اهل کرمان همه آسوده و فارغ ز بلا
کس بر ایشان نکند ظلم، چه پنهان چه ملا
واعظ قزوینی
اگر قماش شناسی برای فرشِ سرا
کدام قالی کرمان چو آب و جاروب است
قاآنی
حدیث خلد با شیرازیان، اکنون بدان مانَد
که مشتی زیره، زی کرمان برند از بهر کرمانی
دکتر احمد ناظرزاده کرمانی
گرت هواست که هرگز به عافیت نرسی
غریب پرور و خودکش چو اهل کرمان باش
خوراک و شیرینی های محلی:
کرمان همانند سایر شهرهای ایران، از انواع غذاهای سنتی و با طعم های متفاوت برخوردار است که برخی از آن ها در مناسبت های ویژه و تعداد بسیاری نیز به شکل عادی در طی سال تهیه می شود.
غذاهای محلی :
فالوده کرمانی، آش شولی ( اوماچو ) ، روغن جوشی، چغوک بریزو، حلیم بادمجان، آش آماج، آش شلغم، آش جو ( کرمانی ) ، آش مخلوط، آش کدو، آبگوشت کرمانی، توکی، گندم شیری، کاکل کنف شادانه، قاتق تخمه، قاتق، قاتق بنه، زیر جوش، کشک گردو، کشک یونجه، سردوش، اشکنه، کشک کدو، کشک سیب، گورماست، سیراب بنه، کله جوش، بز قرمه، کشک و بادمجان، نان پز، کاچی، قاتق شیر، برشتو، نان پر، نان چرب و شیرین، خرماست، خرما تخم مرغ، کپو، روغن جوشی و چنگ مال
کلمپهٔ گردویی کرمان
شیرینی های محلی ویرایش
کلمپه
کماچ سهن
قطاب
برشتو
نان چرخی
شیرینی خانگی پرریز
خرمابریز
جاذبه های گردشگری ویرایش
گنبد جبلیه، مربوط به دورهٔ ساسانیان
محراب و سقف مسجد ملک ( امام )
کرمان به دلیل موقعیت خاص تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی خود همیشه به عنوان یکی از مهم ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و همه ساله میزبان تعداد فراوانی از گردشگران داخلی و خارجی می باشد.
جاذبه های تاریخی:
کرمان از استان های مهم و تاریخی کشور به حساب می آید. استان کرمان مرکز جنوب شرق کشور است و به نوعی مرجع صنعتی، فرهنگی، سیاسی، کشاورزی دانشگاهی - علمی، مذهبی و سایر شاخص ها در میان استان های منطقه جنوب شرق کشور است. استان کرمان همچنین بیش از ۶۶۰ اثر ملی ثبت شده دارد و از استان های تاریخی ایران است.
استان کرمان پنج اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد و رتبه نخست ایران را از این حیث دارد.
باغ فتح آباد
گنبد جبلیه: از بناهای مربوط به دوران قبل از اسلام است که به نام گنبد گبری نیز در تواریخ آمده است. در تمامی تواریخ بنای گنبد به دورهٔ ساسانیان نسبت داده می شود ( گویا آتشکدهٔ بوده است - یا قبر یکی از زرتشتیان ) . در کرمان در مورد این بنا این گونه شایع است که در ملات آن شیر شتر استفاده شده و از این رو در استحکام آن نقشه داشته است.
مجموعه گنجعلیخان: شاهکار عصر صفویه و یکی از زیباترین و پربیننده ترین اماکن تاریخی شهر کرمان به شمار می رود. این مجموعه که یادآور تلاش گنجعلیخان حاکم وقت کرمان است، شامل: بازار، حمام، میدان، کاروانسرا، آب انبار، مسجد و ضرابخانه است. حمام گنجعلیخان یکی از بخش های معروف و دیدنی این مجموعه است که معماری زیبای آن تحسین هر بیننده ای را برمی انگیزد. به دلیل این که این حمام به موزهٔ مردم شناسی تبدیل شده مجسمه های مومی در جاهای مختلف حمام قرار گرفته که افرادی از طبقات مختلف جامعه آن زمان نظیر خوانین، روحانیون، پیشه وران و مردم عادی را نشان می دهند.
باغ شازده: باغ شازده یا شاهزاده یکی از زیباترین باغ های تاریخی ایران مربوط به دورهٔ قاجاریه می باشد که در شهر ماهان، حوالی شهر کرمان در دامنه کوه بلند و زیبای تیگران واقع شده است. این باغ در تاریخ سی ام تیرماه ۱۳۹۰ به ثبت جهانی یونسکو رسیده است.
مسجد جامع مظفری: در قرن هشتم ( سال۷۵۰ ) هجری قمری و در زمان آل مظفر بنا شده است و در میدان مشتاق کرمان قرار دارد. �پوپ� باستان شناس معروف این مسجد را از مفاخر معماری اسلامی، ایرانی و زمینه بالندگی این سرزمین می داند.
مسجد جامع ملک: ( که پس از انقلاب اسلامی ایران به مسجد امام تغییر نام داده ) در قرن پنجم و در زمان سلجوقیان ساخته شده است، قدمتی هزارساله دارد و هم اکنون در بخش جنوبی ناحیهٔ تاریخی بازار کرمان واقع است. این مسجد ۱۰۱ متر طول و ۹۱ متر عرض دارد و از جمله مساجد چهارایوانی به شمار می رود. برج سلجوقی نیز در همین محدوده واقع شده است که در ضلع شمال شرقی مسجد ملک کرمان قرار گرفته است.
آرامگاه شاه نعمت الله ولی: آرامگاه شاه نعمت الله ولی ( عارف و شاعر نامی قرن نهم ) در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان در شهر ماهان واقع شده است. این بنا ۳۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد. این مجموعه طی شش قرن بنا شده و تداوم معماری ایران را در شش قرن گذشته و به صورت زیبایی به تماشا گذارده است. بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه انجام شده است.
آرامگاه شاه نعمت الله ولی
بازار کرمان: این راسته بازار از میدان ارگ شروع و به میدان مشتاقیه ختم می شود. هر بخش از بازار کرمان در زمان یکی از فرمانروایان این شهر ساخته شده و به خاطر برخی ویژگی هایش در ایران منحصربه فرد و دارای شهرت جهانی است. این بازار طولانی ترین راسته بازار ایران محسوب می شود.
آتشکده زرتشتیان: کرمان میزبان جمعیتی چند هزار نفره از زرتشتیان است. آتشکده زرتشتیان کرمان یکی از زیباترین آتشکده های جهان به شمار می آید. تنها موزهٔ مردم شناسی زرتشتیان جهان نیز در این آتشکده جای دارد. کرمان یکی از معدود شهرهایی است که هنوز جشن سده ( از جشن های ملی ایران ) هر ساله ۱۰ بهمن ماه در آن برگزار می شود. جشن سده کرمان در فهرست آیین های ملی ایران ثبت شده است.
حصار شهر قدیم کرمان: از آثار ملی ایران و مربوط به دورهٔ قاجاریه است.
شیوشگان:کوه شیوشگان یا کوه صاحب الزمان در قسمت شرق شهر کرمان در استان کرمان است. قدمت دستکند آن به ۱۲ هزار سال قبل بر می گردد که �شیوشگان� نام باستانی آن کوه است.
بقایای دایناسورها.
یخدان مؤیدی برای ذخیره یخ در گذشته به کار می رفته است و در تقاطع خیابان ابوحامد و خورشید واقع است.
مسجد گنجعلیخان
یخدان زریسف
یخدان جو مویدی مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان سام ( پیروزی ) واقع شده است.
ارگ راین: این قلعه تاریخی در حوالی شهر راین در نزدیکی کرمان واقع است که با مساحتی بیش از بیست و دو هزار مترمربع، دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم محسوب می شود. گفته می شود قدمت آن به دوره ساسانیان بر می گردد.
قلعه دختر و قلعه اردشیر: از یادگارهای هنر معماری پیش از اسلامی است که قدیمی ترین آثار تاریخی در کرمان به شمار می روند و بقایای آن اعجاب بینندگان را برمی انگیزد. ساختمان های این قلعه روی هم به دو قسمت مجزا تقسیم می شوند. قسمتی که بر فراز قلعه نسبتاً مرتفع جنوب شرقی قرار دارد و سابقاً قلعه کوه نامیده می شد و کاملاً به علت وضعیت طبیعی از قلعه دیگر مجزاست. قسمت دوم بر تپه کوتاه تری قرار دارد و به قلعه دختر یا آتشکده آناهیتا موسوم است. قلعه اردشیر در بالای تپه مرتفعی واقع شده که تا سطح جلگه قریب پانصد پا ارتفاع دارد. دیوارهای قلعه از خشت های بسیار ضخیم ساخته شده است.
مجموعه وکیل: که به دستور یکی از فرماندهان دیگر در زمان قاجاریه ساخته شده است و شامل بازار وکیل، حمام وکیل و کاروانسرای وکیل است.
مجموعه ابراهیم خان: ابراهیم خان ظهیر الدوله حاکم کرمان در دورهٔ قاجاریه با ساخت بازار، حمام، آب انبار، مدرسه و خانه مدرس، بانی این مجموعه بوده است.
تخت درگاه قلی بیگ: مقبره یکی از نوادگان بهرام بیگ به نام درگاه قلی بیگ است. درگاه قلی بیگ از امرای اواخر دورهٔ صفویه و رئیس ایل افشار در کرمان بوده است. وی، تنها فرد معروف افشار بود که طی ۱۵۰ سال بعد از گنجعلیخان نامش بر سر زبان ها بوده است.
آرامگاه خواجه اتابک: از آثار قرن ششم هجری قمری و مربوط به دوران سلجوقیان می باشد. این بنا محل دفن �خواجه محمد اتابک� از رجال دوران سلجوقیان است.
آرامگاه مشتاق علیشاه: گنبد مشتاقیه که به سه گنبد نیز شهرت دارد، از آثار دوران قاجاریه در شهر کرمان است. سه گنبد در سال ۱۲۶۰ قمری بر روی قبور مشتاق علی شاه ( عارف بزرگ قرن دوازدهم ه. ق ) ، شیخ اسماعیل و کوثرعلیشاه بنا گردید. آثار تزئینی مجموعهٔ مشتاقیه که در قرن اخیر ساخته شده است شامل کاشی کاری، نقاشی، گچبری، کاربندی و مقرنس می باشد.
باغ موزه هرندی: از آثار ملی ایران، شامل باغ زیبا، موزهٔ دیرینه شناسی و موزه ساز
خانه امینیان: مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان شریعتی، کوچه ته باغ لله، پلاک ۵۲۵ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۱۴۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه غفاری: مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان شهید مطهری ( احمدی ) ، کوچه شهید مطهری، پلاک ۲ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۵۶۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه پرداختی: نمونه ای از خانه های زیبای ایرانی و از آثار ملی ایران و مربوط به دورهٔ قاجاریه است.
جاذبه های طبیعی
باغ شازده
باغ آقا، کنسولگری پیشین انگلستان در کرمان
کویر لوت شهداد: از جمله مناطق طبیعی کرمان که همواره مورد توجه ایرانگردان و جهانگردان قرار داشته کویر لوت شهداد است. گرمترین نقطه کره زمین با درجه حرارت ۷۰٫۷ درجه سانتیگراد در این کویر قرار دارد.
دیگر جاذبه طبیعی این منطقه کلوت های شهداد است که بزرگترین عارضه کلوخی طبیعی دنیا به شمار می آید و به عنوان منحصربه فردترین و جذابترین عارضه کویر نام برده می شود. کلوتها در اثر فرسایش آبی و بادی طی هزاران سال شکل گرفته اند و از دور مانند شهری بزرگ اما بدون جمعیت به نظر می آیند.
کوه هزار: با ۴۵۰۱ متر ارتفاع، چهارمین کوه مرتفع ایران و مرتفع ترین قله جنوب کشور است.
روستاهای دامنه کوه هزار، با آب و هوایی دلپذیر و آبشار راین که در دل این کوه قرار دارد، در فصل بهار و تابستان پذیرای میهمانان زیادی است. این کوه سرچشمه رودخانه بزرگ هلیل رود است. همچنین مرتفع ترین مناطق مسکونی ایران روستاهای باب زنگی و اردیکان با ارتفاع بیش از ۳۳۰۰ متر در کوه هزار قرار دارند.
باغ نظر: باغ نظر بیش از۲۵۰ سال قدمت دارد. اکنون این باغ به عنوان پادگان آموزشی ۰۵ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران استفاده می شود.
باغ بیرم آباد: این باغ که در شرق شهر کرمان و در جوار بنای تاریخی تخت درگاه قلی بیگ قرار دارد، توسط بیرام بیگ افشار در دورهٔ صفویه ساخته شده است.
باغ نشاط:این باغ در انتهای خیابان فردوسی کرمان قرار دارد، از باغ های قدیمی است که حوادث تاریخی مهمی از جمله محاصره سردار نصرت حاکم کرمان در بیش از یک قرن پیش در آن اتفاق افتاده است. تاریخ احداث این باغ به دوران قاجاریه بازمی گردد.
باغ آقا: بنای این باغ مربوط به دوره قاجاریه است و محل کنسولگری انگلستان در کرمان بوده است.
باغ فتح آباد: این باغ در ۲۵ کیلومتری شهر کرمان قرار دارد و در سال ۱۲۵۵ هجری خورشیدی توسط فضلعلی خان بیگلربیگی از حاکمان کرمان در زمان قاجاریه ساخته شده است و ۱۳۵سال قدمت دارد.
باغ سرآسیاب: این باغ متعلق به دورهٔ سلجوقیان است. باغ سرآسیاب در جنوب شرقی شهر کرمان واقع شده است.
باغ مشیز: باغ مشیز متعلق به دورهٔ قراختائیان است که کرمان پایتخت بوده است و واقعه �رقص ترکانی� در این باغ اتفاق افتاده است. ( تاریخ کرمان۱۵۶ )
باغ گلشن: باغ گلشن کرمان توسط ابراهیم خان ظهیرالدوله حاکم کرمان در دوران قاجار ساخته شده است و ادامه ارگ کرمان است.
باغ دیلمقانی: این باغ مربوط به دورهٔ قاجاریه است و اکنون به عنوان پرورشگاه مورد استفاده قرار گرفته است.
باغ لله: باغ لل اکنون تنها نامی از خود به یادگار دارد و متعلق به خواجه اتابک برقوش در دورهٔ سلجوقیان است.
جاذبه های مذهبی
امامزاده حسین جوپار
امامزاده حسین جوپار: یکی از مهمترین زیارتگاه های شیعه در ایران است. برخی از علمای شیعه ارزش زیارتیِ آن را برابرِ شاه چراغ در شیراز می دانند.
بنای این آرامگاه مربوط به دورهٔ صفویه است. داخل ضریح، قبر سه امامزاده، حسین، قاسم و عبدالله که از فرزندان موسی کاظم می باشند وجود دارد.
مهدیه و مسجد مقدس صاحب الزمان
امامزاده محمد
آستانه شاه نعمت الله ولی
مسجد جامع مظفری
مسجد جامع ملک
آتشکده زرتشتیان کرمان: واقع در خیابان شهدا
آتشکده و باغچه بُداق آباد کرمان: واقع در خیابان سده
کنیسه کرمان: واقع در خیابان دکتر شریعتی حدفاصل چهارراه ولی عصر و چهارراه کاظمی
موزه ها
موزه زرتشتیان ایران
موزه هنرهای معاصر صنعتی
موزه هنرهای معاصر صنعتی: دومین موزه بزرگ هنرهای معاصر ایران، شامل آثار ارزشمندی از ۸۳ هنرمند ایرانی و ۱۶ هنرمند خارجی از جمله علی اکبر صنعتی، کمال الملک، سهراب سپهری، هنری مور، واسیلی کاندینسکی، پرویز تناولی و ژازه تباتبایی
باغ موزه هرندی: از آثار ملی ایران، شامل باغ زیبا، موزهٔ دیرینه شناسی و موزهٔ ساز
موزه زرتشتیان: اولین و تنها موزهٔ مردم شناسی زرتشتیان جهان، واقع در آتشکده زرتشتیان کرمان، شامل جلوه هایی از فرهنگ و آداب و رسوم زرتشتیان در گذشته و همچنین اسناد و آثار کهن از جمله یک جلد کتاب دستنویس گاتاها
باغ موزه دفاع مقدس: شامل باغ زیبا، گلزار شهدای گمنام، و موزه آثار و اسناد مربوط به جنگ ایران و عراق و ادوات نظامی، متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
موزهٔ ذوالفقار: بزرگترین موزه ادوات نظامی قدیمی ایران و جزو ده موزه نظامی برتر جهان، متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران
موزهٔ مطبوعات: اولین و تنها موزه مطبوعات ایران مربوط به دورهٔ قاجاریه
موزهٔ سکه: واقع در ضلع شمالی میدان گنجعلیخان، شامل سکه های کشف یا ضرب شده در شهر کرمان از دورهٔ هخامنشیان تا معاصر
موزهٔ مردم شناسی: واقع در حمام گنجعلیخان، شامل مجسمه های مومی زیبا در جاهای مختلف حمام که افرادی از طبقات مختلف جامعه قدیمی شهر کرمان از جمله خوانین، روحانیون، پیشه وران و مردم عادی را نشان می دهند.
موزهٔ شاه نعمت الله ولی: واقع در آرامگاه شاه نعمت الله ولی
موزهٔ سنگ: واقع در گنبد جبلیه، شامل آثار سنگی باستانی از جمله قدیمی ترین پرچم سنگی جهان
موزهٔ شهید باهنر: واقع در منزل شهید دکتر محمدجواد باهنر
موزهٔ ساعت: این موزه در محله ( خیابان ) زریسف واقع شده است.
موزه روحانیت
موزه پزشکی
موزه فرش
موزه بزرگ شهر
موزه آکواریوم و تاریخ طبیعی و تاکسیدرمی کرمان:این موزه در پارک شهید مطهری کرمان واقع شده است.
موزه پلیس: این موزه در ساختمان دفتر تحقیقات کاربردی پلیس واقع در چهارراه فرهنگیان قرار دارد.
سرانه فضای سبز
سرانه فضای سبز شهرکرمان ۱۸ مترمربع به ازای هرنفر است که بالاتراز متوسط کشوری است. در شهرکرمان ۱۸۲ پارک وجود دارد.
مراکز تفریحی
نمای آسیاب بادی در روز
آسیاب بادی کرمان: مجموعه توریستی، رستورانی آسیاب بادی کرمان بزرگترین سازه آسیاب بادی در خاورمیانه است که کاربری تشریفاتی دارد. ساختمان این رستوران، کافی شاپ یکی از منحصر به فردترین سازه های طراحی و اجرا شده در ایران است که سازه بیرونی اش با ارتفاع ۲۶ متر و قطر ۱۲ متر به سبک آسیاب بادی های هلندی ساخته شده و در داخل شامل ۲ طبقه سالن پذیرایی و یک طبقه آشپزخانه و تأسیسات می باشد. رستوران آسیاب بادی در کیلومتر ۲۰ محور گردشگری هفت باغ علوی ( کرمان به سمت ماهان ) قرار گرفته است.
پردیسان جنگلی قائم: بزرگترین جنگل دست کاشت ایران، با وسعت بیش از ۳۰۰ هکتار، شامل جاذبه های طبیعی ( جنگل، کوهستان، آبشار و رودخانه ) ، جاذبه های مذهبی ( مسجد مقدس صاحب الزمان و گلزار شهدا ) ، جاذبه های تاریخی ( گنبد جبلیه و تخت درگاه قلی بیگ ) و مراکز تفریحی ( پیست کارتینگ، پیست موتور کراس، دیواره های طبیعی صخره نوردی، مسیر دوچرخه سواری و اسکیت و شهربازی ) ، قهوه خانه، کافی شاپ و رستوران.
پیست اسکی سیرچ: تنها پیست اسکی جنوب شرق ایران
مجتمع کشاورزی ساسان مهیمی ( جنوب استان )
تله کابین کرمان و بام کرمان ( در حال احداث )
فرودگاه تفریحی کرمان: دومین فرودگاه تفریحی کشور، شامل باند هواپیمای فوق سبک، آشیانه های تعمیرات و نگهداری، پارک هوانوردی، پارک هوا فضا، پارک شهدای خلبان، سایت ورزش های هوایی، کافی شاپ و رستوران.
پیست کارتینگ
پیست موتور کراس
پارک جنگلی شهید باهنر: دیگر پارک جنگلی بزرگ کرمان که روزهای زوج هفته مخصوص بانوان است.
شهربازی بزرگ کرمان
باغ وحش کرمان
بوستان شهید مطهری
بوستان شورا ( پارامونت )
بوستان مادر
شهربازی سرپوشیده پارک مادر
بوستان ریاضیات
بوستان پدر
هتل ها ویرایش
هتل بین المللی پارس کرمان ( ★★★★★ )
هتل سنتی وکیل ( ۵ ستاره ) ( درحال احداث )
هتل بام کرمان ( ساخت در آینده )
هتل جهانگردی ( ★★★★ )
هتل گواشیر ( ★★★ )
هتل هزار ( ★★★ )
هتل اخوان ( ★★ )
هتل امین ( ★★ )
هتل کرمان ( ★★ )
هتل ناز ( ★★ )
هتل ایرانگردی ( ★★ )
هتل آسا ( ★★ )
هتل صحرا ( ★ )
هتل آسمان ( ★ )
هنر و صنایع دستی:
هنر
کرمان یکی از خاستگاه های هنر در ایران و حتی جهان است. قالی کرمان، پته دوزی، مسگری و سایر هنرها کرمان را به یک گنجینه هنری در ایران تبدیل کرده است.
فرش کرمان
فرش کرمان که از قدمت بالایی برخوردار است، چند دوره تاریخی را پشت سرگذاشته است.
دوره نخست یا عصر ترمه: این دوره هم زمان با زوال شال بافی در کرمان است. در این زمان بازرگانان تبریز برای حفظ قالیبافی در نقاطی مانند هریس، تبریز، مشهد، اراک و کاشان کارگاه های قالیبافی دایر کردند و در برخی نقاط به قالیبافان محلی سفارشهایی دادند و در نقاطی مانند کرمان به خرید قالی پرداختند که این کار موجب گسترش قالیبافی در کرمان شد. طراحان قالی در کرمان در این موج تازه گسترش قالیبافی، طرحهایی براساس نقشه شالهای کرمان یعنی نگاره های بته جقه و کاربردهای گوناگون آن تهیه می کردند. کاربرد نام عصر ترمه به خاطر الهام گرفتن از همین شالهای ترمه می باشد.
عصر بازگشت: این دوره در واقع دوره بازگشت به نقوش سنتی می باشد. با پایان یافتن جنگ جهانی اول و تغییر سلیقه بازار در آمریکا، تغییر اساسی در طرحهای کرمان بوجود آمد و نقش و نگاره های صفوی مورد تقلید هنرمندان کرمان قرار گرفت. نقشه های اسلیمی و گل های شاه عباسی و نقشهای قاب قرآنی و ترنج و لچکهای انبوه رایج شد. در اواخر این دوره باز هم بعلت بحران اقتصادی در آمریکا و توقف خریدها و سفارش ها، شاهد تمایل طراحان به نقوش قبلی هستیم.
عصر گوبلن: وجه تسمیه این دوره بخاطر تأثیر گرفتن نقوش قالیها از طرحهای فرانسوی به نام گوبلن می باشد، در واقع می توان گفت طرحهای قالی در این دوره اصالت خود را از دست می دهند. نقشهای اوبوسن و ساونری که همگی گوبلن خوانده می شوند، یکسر از فرانسه می رسید و بر دست نقاشان کرمانی باسمه برداری می شد و به کارگاه می رفت شاید بتوان گفت که در همین دوره است که موتیفی به نام گل فرنگ وارد قالی های ایران می شود.
بطور کلی آنچه موجب شهرت طرحها و نقوش کرمان شده است، استفاده از موتیفهای بسیار ریز که به صورت گسترده در زمینه قالی پخش شده اند و یک طرح پرکار را بوجود آورده اند. نکته قابل ذکر دیگر این است که طراحان کرمانی از نقوش گل و برگ و درخت استفاده کرده و می کنند. شرکت سهامی فرش کرمان نیز با بیش از ۶۰ سال سابقه از قدیمی ترین تولیدکنندگان فرش های اصیل کرمان است. از جمله طرح های معروفی که در کارگاه های قالیبافی کرمان بافته می شود به طرح هایی چون سبزیکار، طرح های تصویری و افشان می توان اشاره کرد که بهترین طرح های سبزیکار اغلب در حوزه قالیبافی راور بافته می شود و مهم ترین آن ها عبارتند از: طرح حافظ، لیلی و مجنون، خیام و منظره. طرح های افشان به ویژه افشان شاه عباسی که شاید برترین آن ها در دوره معاصر، حاصل دست توانای طراحان خاندان شاهرخی بوده است و نیز نقوش قاب قرآنی، انواع درختی، گلدانی تلفیقی از دیگر طرح های معروف کرمان است و انواع گل فرنگ طرح های گوبلنی در اوایل سده سیزدهم هجری شمسی بخش مهمی از طرح های منطقه کرمان را به خود اختصاص داد که برگرفته از هنرهای تزئینی غیرایرانی بود و طرح های شکارگاه، بازوبندی، خشتی و لوزی خاتم از دیگر طرح های این منطقه هستند. در مورد طرحهای رایج امروزی در کرمان نویسندگان کتاب های مقدمه ای بر شناخت قالی ایران و فرشنامه ایران معتقدند که این طرحها عبارتند از: طرحهای خوشه انگوری، سبزیکار چمنی، گلدانی و درختی، ستونی ۳۳ پل، برگ چغندری، قاب قرآنی، بته جقه ای، لچک ترنج کف ساده و همچنین نقشه های گل فرنگ و گوبلن یا نقشه های شکارگاه و افشان، بازوبندی، خشتی. به طور کلی قالی های کرمان را می توان به دو گروه شهری باف و عشایری باف تقسیم کرد که شهر کرمان مهم ترین مرکز عرضه قالی های شهری باف و سیرجان مهم ترین مرکز عرضه فرش های عشایری هستند.
پته کرمان
پته
پته دوزی نوعی از رودوزی های ایرانی است که طی آن تمام سطح پارچه بوسیلهٔ بخیه های نخی و رنگین پوشیده می شود و هنرمندانی که اکثراً نیز از زنان و دختران خانه دار هستند با کمک سوزن نقوشی ذهنی را که الهام گرفته از پندارها و بینش های شخصی شان است بر زمینهٔ پارچهٔ پشمی ضخیمی به نام �عریض� می نشانند.
ظروف مسی
کرمان یکی از معروفترین شهرها در زمینه مسگری است و صنایع دستی مس از صنایع دستی مهم کرمان محسوب می شود.
خیابان ها و معابر مهم شهر ویرایش
شریعتی، ۲۴ آذر، بهمنیار، امام جمعه، باقدرت، بلوار جمهوری اسلامی، میدان آزادی، هزار و یک شب، شفا، الغدیر، شهاب، استقلال، منتظری ( جهاد ) ، احمدی ( مطهری ) ، خورشید، ۱۷ شهریور، شهدا ( زریسف ) ، فیروزاباد، مدیریت. حکیم. بلوارباستانی پاریزی. خیابان کارگر. میرزا آقاخان، مولوی، حافظ، سعدی، امام خمینی، سرباز، شاه ( شاه نعمت الله ولی ) ، بلوار ۲۲ بهمن، ابوذر، رسالت، مشتاق، پل روگذر غدیر، پل روگذر با قدرت، پل روگذر ۹ دی، پل روگذر فجر، پل روگذر ۲۴ مهر، میدان خواجو، بلوار ۲۴ مهر، سرآسیاب، باهنر ( ناصریه ) ، مهدیه، سده، مالک اشتر، شیخ احمد کافی، عباس پور ( پارادیس، دستغیب، صدوقی
بزرگراه های شهری
کرمان از شهرهایی است که بزرگراه های متعددی در آن احداث شده است تا از بار ترافیک درون شهر کاسته شود. البته تا حدودی مؤثر بوده اند اما با این وجود همچنان ترافیک شهری کرمان بالا است. کرمان در زمینه احداث بزرگراه های شهری از شهرهای پیشتاز است.
بزرگراه یادگار امام
بزرگراه امام خمینی
بزرگراه امام رضا
بزرگراه آیت الله خامنه ای
بزرگراه امام علی
بزرگراه گردشگری هفت باغ
امکانات فرهنگی
نشریه ها
پایگاه اطلاع رسانی آرمان کرمان
پایگاه اطلاع رسانی بوتیا
روزنامه پیام ما
روزنامه کرمان امروز
روزنامه حدیث کرمان
روزنامه واقعه
هفته نامه صدای تاک
روزنامه سفیر کرمان هفته نامه مهر کریمان
سینماها و سالن های نمایش
شهر تماشا ( پارامونت )
آسیا
مهتاب
نور
درخشان
تماشاخانه پارس
نگارخانه ها
نگارخانه فریاد
نگارخانه صورتگر
نگارخانه مهر
نگارخانه بهشت
نگارخانه هومهر
فرهنگسراها
فرهنگسرای دفاع مقدس
فرهنگسرای کوثر
فرهنگسرای جان جهان: توکل آباد
خانه فرهنگ بوعلی
خانه شهروند بهار
خانه فرهنگ بهشت: فیروزآباد
خانه فرهنگ قمر بنی هاشم
خانه فرهنگ ادب
فرهنگسرای خواجه اتابک
کتابخانه ها
شهر کرمان دارای ۱۹ کتابخانه می باشد به نام های: کتابخانه ملی کرمان، شهید مفتح، شهید بهشتی، شهید مطهری، کتابخانه مسجد جامع کرمان، کتابخانه مروه، کتابخانه تخصصی علوم قرآنی، کتابخانه تخصصی پژوهش های فرهنگی و هنری، کتابخانه یزدانی فرد و کتابخانه امام.
نمایشگاه بین المللی جنوب شرق
این مکان نمایشگاهی در بزرگراه هاشمی رفسنجانی قرار دارد.
حمل و نقل
کلانشهر کرمان به عنوان مرکز سیاسی، فرهنگی و صنعتی منطقه جنوب شرق قرار دارد و این امر حمل و نقل را برای این شهر از اهمیت بالایی برخوردار ساخته است.
شهری ویرایش
در شهر کرمان پل های روگذر و زیرگذر بسیاری وجود دارد و این پل ها به کاهش ترافیک در برخی از نواحی این شهر کمک بسیاری کرده است. کلانشهر کرمان دارای خطوط اتوبوسرانی و تاکسیرانی فعال و پرتردد است. تعداد اتوبوس های خط واحد کرمان به بیش از۳۰۰ دستگاه رسیده است. کرمان همچنین یکی از معدود شهرهایی است که طرح کارت الکترونیکی اتوبوس را به صورت جدی پیاده سازی کرده است و در این زمینه به شکلی مؤثر فرهنگ سازی شده است و توسط شهروندان کرمانی انجام می شود.
قطارشهری کرمان ( متروی کرمان )
احداث قطار شهری کرمان به تصویب شورای شهر کرمان رسیده است و در صورت تصویب در مراجع قانونی بالادست و نیز تأمین اعتبارات لازم، ساخت آن در سال های آینده آغاز خواهد شد. تعداد خطوط، مسیر و ابتدا و انتهای هر خط، نوع سامانه، ظرفیت، سرعت تجاری، طول، تعداد و موقعیت ایستگاه ها و سایر ویژگی ها پس از تصویب نهایی مشخص خواهد شد. با این حال محتمل ترین گزینه، خط شرقی - غربی، از ورزشگاه امام علی، واقع در انتهای غربی بلوار جمهوری و در نزدیک فرودگاه بین المللی کرمان، تا میدان شهدا ( فلکه مشتاقیه ) می باشد. بنا بر اظهار شهردار کرمان، سامانه های مترو و قطار شهری ( LRT ) منتفی شده و تنها سامانه مورد نظر تراموا است. در آبان ماه سال نود و چهار شهرداری کرمان از مترو به عنوان حمل و نقل عمومی کرمان و در کنار آن تراموا خبر داد. همچنین با ایجاد سازمان قطارشهری کرمان و حومه موافقت شد.
بین شهری
فرودگاه بین المللی آیت الله هاشمی رفسنجانی کرمان
شرکت هواپیمایی ماهان ایر
شرکت بین المللی هوایی ماهان ایر متعلق به کرمان است و از کرمان به دنیا معرفی شده است. پروازهای کرمان به اقصی نقاط ایران و جهان در حال انجام است. این شرکت در سال ۱۹۹۲ میلادی در کرمان تأسیس شد و اکنون در لیست شرکت های بزرگ هواپیمایی جهان قرار دارد.
پایانه مسافربری
پایانه مسافربری جدید کرمان که در خرداد ماه سال۱۳۹۲ افتتاح شده است. این پایانه با نام آدینه کریمان در شهر کرمان و در سه طبقه ساخته شده و مجهز به هتل و امکانات جانبی نیز می باشد و بزرگترین و مدرن ترین پایانه مسافربری جنوب شرق ایران ویکی از بزرگترین ها در کشور است.
راه آهن
شهر کرمان به دلیل موقعیت خاص خود از راه آهن و قطار برخوردار است و تعداد زیادی از مسافران با قطار جابجا می شوند. همزمان با آغاز ساخت یکی از بزرگترین کارخانه های فولاد در شهر بافت عملیات مطالعاتی ساخت راه آهن سیرجان بافت آغاز شده و همچنین با وصل راه آهن سیرجان بافت به کرمان سیرجان بیش از پیش از موقعیت صنعتی و اقتصادی برخوردار خواهد شد. همچنین با وصل خط راه آهن سیرجان شیراز سیرجان به بهمراه کرمان چهار راه بزرگ ترانزیتی ریلی خواهند شد که علاوه بر رشد صنعتی قابل توجه اشتغال زایی بی نظیری خواهد داشت
مسیرهای اصلی دسترسی به شهر کرمان
ورودی از سمت سیرجان، شیراز و بندرعباس
ورودی از سمت رفسنجان، تهران، یزد و اصفهان
ورودی از سمت بم، زاهدان
ورودی از سمت زرند و راور و مشهد
ورودی از سمت جوپار، بافت و بندرعباس
ورودی از سمت بندرعباس، رودان، کهنوج، جیرفت و راین
کرمان آینده
کلانشهر کرمان یکی از شهرهای در حال توسعه و با رشد سریع در ایران است و در سال های اخیر عملاً به عنوان مرکزیت جنوب شرق ایران شناخته شده و سالانه شاهد مهاجرت به خود می باشد به طوری که طی سالهای ۸۵ تا ۹۰ حدود ۱۰۰ هزار نفر به کرمان مهاجرت کردند و جمعیت آن نیز در سال ۱۴۰۴ به بیش از یک میلیون نفر خواهد رسید. در کلانشهر کرمان هم اکنون طرح های بزرگ شهری با سرعت بالا در حال اجراست.
مهم ترین مشکلات شهری
آب های زیر زمینی که باعث اختلال در توسعه عملیات عمرانی از جمله ساخت پل ها ( روگذر و زیرگذر ) شده است.
طرح فاضلاب کرمان که با کندی در حال پیشرفت است و مشکلاتی را برای آسفالت خیابان ها و بزرگراه ها ایجاد نموده است.
ترافیک سنگین و نیمه سنگین ( در بعضی نقاط شهر ) در ساعاتی از روز و شب، که به دلیل موارد زیر است:
نبود سیستم حمل و نقل مناسب مانند مترو
متناسب نبودن ظرفیت بعضی خیابان ها با حجم انبوه و رو به رشد وسایل نقلیه به ویژه اتومبیل هاو همچنین وجود تقاطع ها و چهارراه های بسیار. ( که البته که با ساخت پل های روگذر و زیر گذر در نقاط مختلف شهر رو به بهبود است )
وجود برخی ادارات، کارخانه ها و انبارها در مرکز شهر.
حاشیه نشینی: عمدتاً به دلیل مهاجرت بی رویه روستاییان و اهالی سایر شهرهای استان به مرکز استان رخ داده است.
رسانه ها
دیداری
شبکه استانی کرمان: در حال حاضر شبکه استانی کرمان نزدیک به صورت بیست و چهار ساعته برنامه دارد. برخی شهرهای استان های مجاور نیز به راحتی می توانند این شبکه را دریافت کنند. علاوه بر این تمامی شبکه های تلویزیونی ملی در کرمان قابل دریافت هستند.
شنیداری
رادیو کرمان رسانه مهم استانی است که در شهر کرمان فعال است و علاوه برآن کلیه شبکه های رادیویی در شهر کرمان قابل دریافت هستند. از ابتدای دی ماه ۱۳۹۱ رادیوی مرکز کرمان ۲۴ ساعته شد.
بهداشت و درمان
افراد زیادی از استان های مجاور از جمله هرمزگان و سیستان و بلوچستان و حتی سایر استان ها برای امور درمانی به شهر کرمان مراجعه می کنند. اخیراً نام کرمان در لیست ۱۰۰۰ شهر پاک دنیا نیز ثبت شده است.
کرمان، قطب پیوند کبد و کلیه ایران
کرمان یکی از سه قطب پیوند اعضا در ایران است. عمل های سخت و فوق حرفه ای پیوند اعضا در کرمان که یکی از سخت ترین آن ها کبد است، به عنوان قطب پیوند کبد و کلیه کشور انجام می شود و بیماران بسیاری از شهرهای دیگر ایران مراحل مداوای خود را در کرمان سپری می کنند. بخش پیوند اعضای بیمارستان بزرگ افضلی پور کرمان یکی از مراکز مهم و حرفه ای پیوند اعضای ایران است.
بیمارستان ها و مراکز درمانی مهم
بیمارستان افضلی پور
بیمارستان پیامبر اعظم
بیمارستان شهید دکتر باهنر
بیمارستان ارجمند
بیمارستان راضیه فیروز
بیمارستان سوانح سوختگی
بیمارستان شفا
بیمارستان فاطمه زهرا
بیمارستان ۵۷۹ ارتش
بیمارستان خداداد مهرابی
بیمارستان شهید بهشتی
بیمارستان الزهرا
بیمارستان سیدالشهدا
بیمارستان مهرگان
بیمارستان پارس ( درحال احداث )
بیمارستان نوریه: بیمارستان تاریخی نوریه، در سال ۱۲۹۶ شمسی و در انتهای خیابان زریسف کرمان بنا شده است، نخستین بیمارستان بومی و محلی این شهر محسوب می شود و با شماره ۳۶۳۶ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است. بانی و واقف این بنا نورالله خان ملقب به ظهیر الممالک نوه ابراهیم خان ظهیرالدوله که مدتی از سال ۱۲۱۸ تا ۱۲۴۰ حاکم کرمان و منشأ خدمات و آبادانی زیادی بوده است.
کلینیک تخصصی و فوق تخصصی بعثت
دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی
دانشگاه شهید باهنر کرمان: از دانشگاه های مادر ایران و قطب ریاضیات ایران
دانشگاه علوم پزشکی کرمان: دانشگاه علوم پزشکی تیپ یک ایران، شامل دانشکده های: پزشکی، دندان پزشکی، داروسازی، پیراپزشکی، طب سنتی، بهداشت، پرستاری و مامایی، مدیریت و اطلاع رسانی
دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان
دانشکده فنی شهید چمران کرمان
دانشکده فنی شهید دادبین کرمان
دانشگاه پیام نور کرمان
مرکز آموزش علمی کاربردی بلدالامین
مرکز بین المللی تکنولوژی و علوم پیشرفته کرمان
موقعیت خاص استان کرمان از نظر منابع انسانی متخصص، توان معدنی و کشاورزی، جاذبه های سیاحتی، اقتصادی متکی بر تولید را برای این منطقه به ارمغان آورده است. وجود دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، صنایع مادر خصوصاً در زمینه صنعت و معدن و مراکز بزرگ کشاورزی و حضور نیروهای متخصص بسترساز مجموعه ای به نام مرکز بین المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی شده است. این مرکز در انتهای جاده هفت باغ علوی در محدوده ای به وسعت ۲۰۰۰ هکتار و در فاصله ۲۷ کیلومتری شهر کرمان و در جوار شهر تاریخی ماهان واقع گردیده است. سنگ بنای این مجموعه در پی تفاهم نامه بین وزیر وقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و پروفسور عبدالسلام فیزیکدان پاکستانی ( رئیس وقت فرهنگستان علوم جهان سوم ( گذاشته شده است. بر اساس ماده واحده مصوب سال ۱۳۷۵ مجلس شورای اسلامی این مجموعه تأسیس گردید و اساسنامه آن در سال ۱۳۷۷ به تصویب هیئت وزیران رسید.
ورزش
اماکن ورزشی
ورزشگاه ۱۵۰۰۰نفری شهید باهنر
ورزشگاه ۳۰۰۰۰نفری اختصاصی مس کرمان ( درحال احداث )
ورزشگاه کیانی: واقع در محله فیروزآباد
ورزشگاه سلیمی کیا ( تختی سابق )
مجموعه ورزشی امام علی
پیست موتور کراس
پیست اسکی سیرچ: این پیست که مهمترین و تنها پیست اسکی جنوب شرق کشور است، در منطقه سیرچ در نزدیکی شهر کرمان واقع شده است و از نواحی مهم ورزش های زمستانی منطقه جنوب شرق کشور محسوب می شود.
باشگاه سوارکاری کرمان
پیست کارتینگ
پیست دوچرخه سواری ( در دست احداث )
سالن اختصاصی سنگنوردی
بزرگترین پیست اسکیت جنوب شرق کشور: این پیست اسکیت با مساحت ۸۰۰ مترمربع در بوستان شهید باهنر کرمان قرار دارد.
تیم ها و باشگاه های ورزشی
باشگاه صنعت مس کرمان
در حال حاضر مهمترین باشگاه ورزشی کرمان باشگاه مس کرمان است. این باشگاه در رشته های مختلف ورزشی تیم های زیادی را در لیگ های برتر و سایر لیگ ها سازماندهی و حمایت می کند.
تیم فوتبال مس کرمان
هم اکنون تیم فوتبال مس کرمان در لیگ دسته یک فوتبال ایران حضور دارد. تیم فوتبال مس کرمان یکبار عنوان سومی لیگ برتر فوتبال ایران را کسب کرد و توانست به جمع ۱۶ تیم برتر لیگ قهرمانان آسیا راه یابد.
تیم هندبال مس کرمان در لیگ برتر حضور دارد. این تیم ها سابقه حضور در جام باشگاه های آسیا را دارند. تیم هندبال مس کرمان در فصل ۹۴–۹۵ لیگ برتر ایران عنوان سومی را از آن خود کرد.
تیم دوچرخه سواری مس کرمان در لیگ برتر دوچرخه سواری حضور دارد.
تیم شطرنج مس کرمان در لیگ برتر شطرنج کشور قرار دارد.
تیم تکواندو صنعت مس کرمان در لیگ برتر تکواندو باشگاه های کشور حضور دارد.
مدرسه بیس بال بشرا کرمان
این تیم توانست در زمستان سال ۱۳۹۱ به قهرمانی لیگ برتر بیس بال کشور دست یابد.
باشگاه والیبال لاستیک بارز کرمان
تیم والیبال بارزکرمان در لیگ دسته اول والیبال ایران حضور دارد.
باشگاه کوهنوردی جوپار
گروه کوهنوردی جوپار اولین گروه مدون است که پس از هیئت کوهنوردی در استان کرمان شکل گرفت
میزبانی ها
کرمان در مهر ماه سال ۹۲ میزبان مرحله انتخابی رقابت های فوتبال قهرمانی جوانان زیر ۱۹ سال آسیا در گروه چهارم بود. در این گروه تیم های ملی ایران، عربستان، تاجیکستان و لبنان حضور داشتند. میزبانی این رقابت ها یکی از مهم ترین میزبانی هایی بود که کرمان در طول تاریخ ورزشی خود بر عهده داشته است.
شهرهای بزرگ استان کرمان
ردیف نام شهر شهرستان جمعیت ۱۳۸۵ جمعیت ۱۳۹۰ جمعیت ۱۳۹۵
۱ کرمان کرمان ۵۱۵٬۱۱۴ ۵۳۴، ۴۴۱ ۵۳۷، ۷۱۸
۲ سیرجان سیرجان ۱۶۷٬۰۱۴ ۱۸۵، ۶۲۳ ۱۹۹٬۷۰۴
۳ رفسنجان رفسنجان ۱۳۶٬۳۸۸ ۱۵۱، ۴۲۰ ۱۶۱٫۹۰۹
۴ جیرفت جیرفت ۹۵٬۰۳۱ ۱۱۱، ۰۳۴ ۱۳۰٬۴۲۹
۵ بم بم ۷۳٬۸۲۳ ۱۰۷، ۱۳۱ ۱۲۷٬۳۹۶
۶ زرند زرند ۵۴٬۷۴۵ ۵۷، ۷۴۹ ۶۰٬۳۷۰
۷ کهنوج کهنوج ۳۸٬۵۷۱ ۴۳، ۹۷۷ ۵۲٬۶۲۴
۸ شهربابک شهربابک ۴۳٬۹۱۶ ۴۵، ۲۶۵ ۵۱٬۶۲۰
۹ بافت بافت ۳۵٬۰۰۸ ۳۳، ۱۰۷ ۳۴٬۵۱۷
۱۰ بردسیر بردسیر ۳۱٬۸۰۱ ۳۱، ۸۷۰ ۲۵٬۱۵۲
۱۱ راور راور ۲۲٬۹۱۰ ۲۱، ۹۰۱ ۲۲٬۷۲۹
۱۲ عنبرآباد عنبرآباد - ۱۸، ۷۳۱ ۱۸، ۱۸۵
۱۳ بروات بم - ۱۸، ۶۳۳ ۲۲٬۷۶۱
۱۴ ماهان کرمان - ۱۷، ۱۷۸ ۱۹، ۴۲۳
۱۵ منوجان منوجان ۱۲، ۵۸۷ ۱۴، ۲۸۶ ۱۵، ۶۳۴
۱۶ انار انار - ۱۳، ۰۸۹ ۱۵٫۵۳۲
۱۷ قلعه گنج قلعه گنج - ۱۲، ۶۶۳ ۱۵, ۹۹۷
۱۸ رودبار رودبار جنوب - ۱۲، ۲۲۳ ۱۴٫۷۴۷
۱۹ فهرج فهرج - ۱۱، ۹۳۹
۲۰ رابر رابر - ۱۱، ۶۵۷ ۱۳٫۲۶۳
۲۱ کوهبنان کوهبنان - ۱۱، ۰۹۳ ۱۰٫۷۶۱
۲۲ راین کرمان - ۱۱، ۰۰۶ ۱۵٫۶۷۲
۲۳ محمدآباد ریگان - ۹، ۶۶۴ ۲۰٬۷۲۰
۲۴ نجف شهر سیرجان - ۹، ۴۴۸ ۲۰٬۱۶۴
۲۵ گلباف کرمان - ۸، ۸۲۸
۲۶ ارزوییه ارزوئیه - ۷۷۵۵ ۶٫۸۶۸
به زبان کوردی موکری مخفف کرمانج به معنی روستایی و رعیت بی فرهنگ و زبون و ملک ئاغاوەت ها یعنی اربابهاو برای یک شهرستانی فحش نیز میباشد
کرمان از دوهجا تشکیل یافته: کر= به معنی حصار ( مکانی که درمحاصره کوهها واقع شده ) و مان= به معنی مکان امن وایمن وامنیت دار . بنابراین کرمان یعنی مکانی که دارای حصار طبیعی کوهستانی است
کلمات دیگر: