نقشه برداری

نقشه برداری به علم اندازه گیری دقیق و تعین موقعیت نسبی عوارض روی سطح زمین اطلاق میشود. از این تعریف ساده چنین استنتاج می شود که هدف، تعیین مختصات نقاط در سه بعد است. در بعضی موارد، برای تعیین موقعیت، بعد زمان نیز مورد توجه قرار می گیرد ( سنجش های نجومی و نقشه برداری ماهواره ای ) . مختصات مطلوب می تواند مختصات دکارتی Z, Y, X و یا مختصات عرض و طول جغرافیایی باشد.
معمولاً عملیات نقشه برداری شامل دو مرحله برداشت ( یا اندازه گیری ) و محاسبه و ارائه نتایج کار است. در مرحله اندازه گیری، از وسایل و دستگاه ها و نیز روش های مختلفی استفاده می شود تا داده های لازم برای مرحله دوم بدست آید. نتایج کار به صورتهای آنالوگ ( نقشه، مقاطع طولی و عرضی و. . . ) و یا ارقامی ( مانند جدول ها، مدل های رقمی زمین ) ارائه می گردد.
در نقشه برداری از مناطق کوچک اثر کرویت زمین تقریباً ناچیز است و می توان زمین را در منطقه کوچکی مسطح در نظر گرفت. در مواقعی که زمین را مسطح فرض کنیم روش نقشه برداری مسطحه نامیده می شود این فرضیه مادامیکه سطح منطقه مورد نظر از چند صد کیلومتر مربع تجاوز نکند قابل قبول است. نقشه برداری مسطح برای کارهای مهندسی، معماری، شهرسازی، باستانشناسی، کارهای ثبت و املاکی، تجاری، اکتشافی بکار می رود. برای نمایش اطلاعات جمع اوری شده در نقشه برداری از سیستم تصویر استفاده می گردد.
آموزش نقشه برداری
نقشه برداری در سطوح گوناگون آموزش داده می شود. داوطلبان ورود به این رشته باید در ریاضیات ( هندسه، مثلثات ) و فیزیک دوره دبیرستان قوی باشند و نیز علاقه مندی و آمادگی جسمی لازم برای کارهای صحرایی را دارا باشند.
بعضی دروس تخصصی این رشته عبارت اند از: راه سازی، تئوری خطاها، نقشه برداری، ژئودزی ( جهت تعیین شکل زمین ) ، فتوگرامتری، کارتوگرافی، هیدروگرافی ( نقشه برداری از بستر دریا ) ، پروژه و کارآموزی می باشند.
امکان ادامه تحصیل در این رشته تا حد دکتری در ایران موجود است. سازمان نقشه برداری کشور، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، وزارت راه و ترابری، وزارت نفت، سازمان آب، سازمان بنادر و کشتیرانی، سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سپاه و بخش خصوصی از جمله محلهای جذب فارغ التحصیلان این رشته است.
شاخه ها]
به علت وسعت زیاد نقشه برداری تقسیمات مختلفی برای آن در نظر گرفته اند:
۱ - ژئودزی: برای تعیین و بررسی شکل و ابعاد زمین
۲ - توپوگرافی: برداشت و نمایش شکل زمین و محاسبه مساحت وارتفاع هدف اصلی آن تهیهٔ نقشه های ارتفاعی است
۳ - فتوگرامتری: تهیهٔ نقشه با عکس برداری زمینی، هوایی یا ماهواره ای
۴ - کارتوگرافی: مراحل ترسیم نقشه را گویند تنها بخش نقشه برداری است که هنر در آن دخیل است
۵ - سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) : در این سیستم همه اطلاعات به صورت مکان مرجع دسته بندی می شوند و کاربردهای فراوانی دارد از جمله ذخیره، بازیابی، به هنگام سازی و پردازش داده های مکانی به منظور اتخاذ یا پشتیبانی یک تصمیم برای حل یک مسئله به بهترین روش و کمترین هزینهرا ممکن می سازد.
۶ - سنجش از دور ( RS ) : جمع آوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی بیشترین اتکای آن به تصاویر ماهواره ای است
۷ - کاداستر: نقشه برداری ثبتی و یا نقشه برداری که ارزش حقوقی داشته باشد
۸ - آب نگاری: یا همان هیدروگرافی تهیه نقشه و دادهای مکانی از ژرفای آب ها
رشته های مختلف نقشه برداری
۱ - نقشه برداری مسیر: برای طرح و پیاده کردن مسیرها از قبیل راه و راه آهن و کانال کشی و غیره استفاده می گردد.
۲ - نقشه برداری زیرزمینی: موضوع آن برداشت یا پیاده کردن نقشه های تونل و معادن و غیره است.
۳ - نقشه برداری هیدروگرافی: به منظور داشتن موقعیت عمق دریاها و رودخانه ها جهت عبور و مرور کشتی ها، زیردریائی ها، محل عبور لوله های نفت وگاز دراعماق دریاها، ایجاد اسکله های جدید ومکانیزه، احیای بنادر و تاسیسات ساحلی متعلق به آنها و همچنان بهره برداری صحیح و بهینه از دریاچه ها و سدها برای مقاصد و اهداف مختلف از آن استفاده می شود.
۴ - نقشه برداری نظامی: برای تهیه نقشه های نظامی و تعیین نقاط مهم استراتژیکی یک منطقه و برای اهداف نظامی و آرایش و استقرار نیروهای رزمنده و مواضع تعرضی و دفاعی با مقیاس بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد.
۵ - نقشه برداری ثبتی: که هدف آن تعیین حدود اراضی و مساحت قطعات ملکی است.
۶ - نقشه برداری شهری: برای تهیه و اجرای طرح های جامع و تفصیلی و هادی شهرها به کار می رود.
نرم افزار های نقشه برداری
با پیشرفت علم و گسترش نرم افزارهای کامپیوتری باعث شد که دیگر روش های سنتی جای خود را به نرم افزارهای بدهد . که می توان به چند نرم افزار پرکاربرد اشاره نمود - اتودیسک اتوکد Auto desk Auto Cad : نخستین نرم افزار نقشه کشی الگو:جان واکر و موسس شرکت Auto desk، مبتکر نرم افزار َAuto cad که در سال 1982 پا به عرصه ظهور نهاد . اولین نسخه آن کمتر از دو مگابایت حجم داشت و تنها شامل 17 دستور برای ترسیم بود. در حال حاضر 24 نسخه ( از اتوکد 1 تا 2011 ) انشتار یافته که می توان به چهار دوره تقسیم کرد
دوره اول :تکامل نرم افزار با تکمیل دستورالعملهای ترسیمات دوبعدی تا اتوکد ویرایش 10 ادامه دارد
دوره دوم : امکان ایجاد فضای سه بعدی با خصلت صفحه ای در محیط اتوکد 10
دوره سوم :استفاده از فناوری پنجره های محاوره ای در نرم افزار وآسان سازی ارتباط با صفحه کار اتوکد 11 و 12
دوره چهارم: امکان ایجاد احجام سه بعدی در محیط های 14 به بعد . توانایی ایجاد اشکال سه بعدی پیچده قابلیت برنامه نویسی به زبانهای مایکروسافت ویژوال بیسیک و اتو لیسپ استفاده از امکانات سیستم عامل مایکروسافت ویندوز استفاده از امکانات چند کاربری و امکان ارتباط با نرم افزارهای دیگر. در ویرایش های 2000 به بعد ایجاد گرددید
در سال 2000 شرکت اتودیسک رسما نرم افزار . . .