میرزا صالح شیرازی

میرزا محمد صالح کازرونی از نخستین دانش آموختگان ایرانی در اروپا و ناشر روزنامه ی کاغذ اخبار، نخستین روزنامه در ایران است. وی فرزند حاج باقر کازرونی و متولد کازرون است.
تاریخ و تحول روزنامه نویسی فارسی در ایران، دکتر سید غلام نبی احمد، سخن عشق شماره ۱۸
بررسی زمینه های تاریخی ورود افکار و اندیشه های نوین به ایران، محمود کریمی، روزنامه رسالت، ۲۶/۸/۸۸
میرزا رضا شیرازی و کاغذ اخبار، علی کریمیان، گنجینه اسناد، شماره ۲۹ و ۳۰، بهار و تابستان ۱۳۷۷
ضرورت توجه به نقش پنهان فراماسونری در تحولات تاریخ معاصر ایران، موسی حقانی، سایت مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر.
میرزا صالح در ۱۰ جمادی الثانی ۱۲۳۰ (۱۹ آوریل ۱۸۱۵) به اتفاق چهار نفر دیگر، به فرمان عباس میرزا نایب السلطنه و وزیر او میرزا عیسی قائم مقام برای تحصیل از تبریز به انگلستان فرستاده شد. پس از یادگیری زبان های انگلیسی و فرانسوی و تاریخ و طبیعیات و آموختن فن چاپ و حکاکی در ۲ شوال ۱۲۳۴ به ایران بازگشت. در این فاصله سفرنامه خود را نوشت. این سفرنامه بعدها به یکی از منابع الهام بخش در شکل گیری تجربه ای بومی از مدرنیته در ایران تبدیل شد. میرزا صالح در سفرنامه ی خود اشاره ایی به آموختن زبان های انگلیسی، فرانسوی و لاتین می کند. میرزا صالح کازرونی در بازگشت به ایران، دستگاه چاپی را که با ر تهران به چاپ رساند.
میرزاصالح در ضمن یکی از داستانهای سفرنامه ی خود اشاره می کند که به وسیله ی بعضی رجال خیراندیش ،وارد انجمن فراماسون ها شده است. او خود در دو جای سفرنامه ی خود که به خط اوست به این موضوع تصریح کرده است؛ او تاریخ پنجشنبه بیستم رجب مطابق سیزدهم ماه مه ۱۲۳۳ هجری قمری می نویسد:«… چون مدتها بود که خواهش دخول مجمع فراموشان را داشته فرصتی دست نمی داد تا اینکه مسترپارس، استاد اول فراموشان را دیده که داخل به محفل آنها شده باشم و قرارداد روزی را نمودند که در آنجا روم… روز ۲۰ رجب مطابق ۱۳ می به همراه مستر پارس و «دارسی» داخل به فراموشخانه گردیده شام خورده در ساعت یازده مراجعت کردم. زیاده ازین درین باب نگارش آن جایز نیست…»

میرزا صالح شیرازی ( ـ۱۲۵۵ق)
از رجال ایران در دورۀ قاجار و نخستین روزنامه نگار ایرانی و از بنیادگذاران صنعت چاپ و نشر در ایران. فرزند حاج باقر کازرونی ، از کارکنان دستگاه عباس میرزا بود. در ۱۲۳۰ق، به فرمان عباس میرزا قاجار و میرزا عیسی قائم مقام همراه چهارنفر دیگر، در زمرۀ دومین گروه محصلان اعزامی به خارج، برای تحصیل علوم جدید عازم لندن شد. میرزا صالح پس از آموختن زبان های انگلیسی ، فرانسه ، لاتین ، تاریخ ، طبیعیات ، فن چاپ ، چگونگی تهیۀ حروف مقطعه ، مرکّب و شیشه سازی در ۱۲۳۴ق به کشور بازگشت و مترجم و مشاور عباس میرزا شد و به مأموریت های مهم سیاسی رفت؛ ازجمله در ۱۲۳۸ق در مقام مأمور سیاسی ایران ، عازم انگلستان شد و پس از بازگشت با سِمت وزیر تهران در پایتخت مشغول خدمت گردید. روزنامه نگاری به سبک غربی را در ایران پایه گذاری کرد؛ چاپخانه ای برای انتشار نشریه ای به راه انداخت. در ۱۲۴۰ق ماشین چاپ سنگی سفارش داد که میرزا اسدالله شیرازی آن را از روسیه به ایران آورد. راه اندازی آن در تبریز و تهران و اعزام میرزا اسدالله فارسی (باسمه چی) به روسیه برای یادگیری صنعت چاپ از دیگر خدمات او بود. در ۱۲۴۴ق همراه هیئتی به ریاست خسرو میرزا قاجار، برای عذرخواهی از قتل گریبایدوف ، عازم دربار روسیه شد. میرزا صالح در ۱۲۵۰ از تبریز به تهران آمد و پیش شمارۀ نشریه اش را با نام کاغذ اخبار منتشر کرد (محرم ۱۲۵۳ق). این نشریه بیش از سه سال منتشر شد. در زمان محمدشاه، رابط میان دربار و سفیران خارجی بود. او هنگام اقامت در لندن به عضویت فراماسونری درآمد و بعدها تا درجۀ استادی ارتقا یافت و ظاهراً مجمع فراماسونری انگلستان را در ایران دایر کرد. وی خاطراتش را از هنگام سفر به اروپا تا بازگشت به کشور نوشت که با عنوان سفرنامۀ میرزا صالح شیرازی به اهتمام اسماعیل رائین (تهران ، ۱۳۴۷) و نیز در مجموعۀ سفرنامه های میرزا صالح شیرازی با تصحیح غلامحسین میرزا صالح (تهران ، ۱۳۶۴) به چاپ رسیده است .