دلفین
مترادف و متضاد
فرهنگ فارسی
( اسم ) ۱ - نوعی پستاندار دریایی از راسته شناگران دخس .
گیاه یکساله یا دائمی از نوع دلفینیوم با خوشه های مارپیچی دراز از گلهای زیبا.
فرهنگ معین
لغت نامه دهخدا
دلفین. [ دُ ] ( معرب ، اِ ) قسمی از پستانداران قاطوسی که گاه بالای آن به سه ذرع میرسد. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). جانوری است دریایی که غریق را به پشت خود یاری دهد تا غرق نشود. ( از منتهی الارب ). دابه ای است بحری ، که گویند غریق را نجات دهد و آن معرب است و مرادف آن دُخَس. ج ، دَلافین. ( از اقرب الموارد ). جانوری است دریایی همچون خیک ، مر مردم را دوست دارد و به کشتیها انس گیرد و غرقه شدگان را برهاند اگر مرده باشد یا زنده. ( از التفهیم ). ماهی بزرگ سیاه رنگ ، و سر وی مانند خوک بود و دندان دارد. ( از اختیارات بدیعی ). اسم یونانی نوعی از سمک است که سر او شبیه به سر خوک و بی فلس است. ( از تحفه حکیم مؤمن ). نوعی جانور ماهی شکل پستان دار از طایفه ستاسه گوشت خوار و دندان دار و دارای دوازده قسم ، و به عربی تُخَس گویند، و نوعاً طول آن از سه متر تا یک متر و نیم می باشد و همیشه بطور گله زندگانی می کند و در منطقه های حاره فراوان می باشد و رنگ قسمت فوقانی بدن وی خرمایی یا خاکستری پررنگ و قسمت تحتاتی سفید است و گاهی دیده می شود که رنگ همه بدن خاکستری تیره است مانند دلفینهای اقیانوس هند. این حیوان را جهت گرفتن روغن بمقدار زیاد صید می کنند. ( از ناظم الاطباء ). هر یک از جانوران پستاندار از اقسام بال دندان دار و از تیره دلفینها ، که در بیشتر اقیانوسها وگاه در رودخانه ها گله وار زندگی کنند. تیره دلفینهامشتمل بر بال کُشنده ، بال سفید، فوسن ، و دلفینهای واقعی است. طول متوسط دلفینهای واقعی از 1/5 تا 4/5 متر است و پوزه درازشان آنها را از فوسنها مشخص می کند. دلفین معمولی ( بطول 2 تا 2/5 متر ) مخصوصاً در دریای مدیترانه فراوان است ، و صورتش در حجاریهای باستانی دیده می شود. دلفینهای رودخانه ای در آسیا و آمریکای جنوبی موجود است. ( از دایرةالمعارف فارسی ). تُخَس. دخَس. خنذیرالبحر. خوک ماهی. ( الفاظ الادویة ) ( اختیارات بدیعی ). ماهی یونس. ماهی بینی دراز. کچه ماهی. ( تحفه حکیم مؤمن ). || نام ماهی کوچکی دارای باله های خاردار که در آبهای گرم زندگی می کند. ( از دایرة المعارف فارسی ). || ( اِخ ) در اصطلاح فلکی ، صورت یازدهمین از صور نوزده گانه شمالی فلکی قدما و آنرا صلیب نیز گویند. ( از مفاتیح العلوم ). نام صورتی از صور فلکیه از ناحیه شمالی و آنرا بصورت دلفین حیوانی بحری یا خیکی پرباد توهم کرده اند و کواکب آن ده است. ( از جهان دانش ). نام صورتی از صور شمالی فلک که متشکل از 18 کوکب است پنج از قدر سیم ، و روشن تر از همه ذنب الدلفین است ، و ستارگان عقدةالصلیب یا عقود نیز در این صورت است. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). صورت فلکی شمالی ، نام عربی قدیمتر و رایجتر آن صلیب بوده است ، و خارجی ترین ستاره آنرا عمودالصّلیب و منجمین ذنب الدلفین می گفتند. ( از دائرةالمعارف فارسی ).
دلفین . [ دِ ] (اِ) گیاه یکساله یا دائمی از نوع دلفینیوم با خوشه های مارپیچی دراز از گلهای زیبا. انواع یکساله ٔ آنرا معمولا زبان درقفا می گویند و گلهای سفید، قرمز، صورتی یا ارغوانی دارد. نوع دائمی آن معمولا گلهای سفید یا کبود می دهد. (از دائرة المعارف فارسی ).
دلفین . [ دُ ] (معرب ، اِ) قسمی از پستانداران قاطوسی که گاه بالای آن به سه ذرع میرسد. (یادداشت مرحوم دهخدا). جانوری است دریایی که غریق را به پشت خود یاری دهد تا غرق نشود. (از منتهی الارب ). دابه ای است بحری ، که گویند غریق را نجات دهد و آن معرب است و مرادف آن دُخَس . ج ، دَلافین . (از اقرب الموارد). جانوری است دریایی همچون خیک ، مر مردم را دوست دارد و به کشتیها انس گیرد و غرقه شدگان را برهاند اگر مرده باشد یا زنده . (از التفهیم ). ماهی بزرگ سیاه رنگ ، و سر وی مانند خوک بود و دندان دارد. (از اختیارات بدیعی ). اسم یونانی نوعی از سمک است که سر او شبیه به سر خوک و بی فلس است . (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). نوعی جانور ماهی شکل پستان دار از طایفه ٔ ستاسه گوشت خوار و دندان دار و دارای دوازده قسم ، و به عربی تُخَس گویند، و نوعاً طول آن از سه متر تا یک متر و نیم می باشد و همیشه بطور گله زندگانی می کند و در منطقه های حاره فراوان می باشد و رنگ قسمت فوقانی بدن وی خرمایی یا خاکستری پررنگ و قسمت تحتاتی سفید است و گاهی دیده می شود که رنگ همه ٔ بدن خاکستری تیره است مانند دلفینهای اقیانوس هند. این حیوان را جهت گرفتن روغن بمقدار زیاد صید می کنند. (از ناظم الاطباء). هر یک از جانوران پستاندار از اقسام بال دندان دار و از تیره ٔ دلفینها ، که در بیشتر اقیانوسها وگاه در رودخانه ها گله وار زندگی کنند. تیره ٔ دلفینهامشتمل بر بال کُشنده ، بال سفید، فوسن ، و دلفینهای واقعی است . طول متوسط دلفینهای واقعی از 1/5 تا 4/5 متر است و پوزه ٔ درازشان آنها را از فوسنها مشخص می کند. دلفین معمولی (بطول 2 تا 2/5 متر) مخصوصاً در دریای مدیترانه فراوان است ، و صورتش در حجاریهای باستانی دیده می شود. دلفینهای رودخانه ای در آسیا و آمریکای جنوبی موجود است . (از دایرةالمعارف فارسی ). تُخَس . دخَس . خنذیرالبحر. خوک ماهی . (الفاظ الادویة) (اختیارات بدیعی ). ماهی یونس . ماهی بینی دراز. کچه ماهی . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). || نام ماهی کوچکی دارای باله های خاردار که در آبهای گرم زندگی می کند. (از دایرة المعارف فارسی ). || (اِخ ) در اصطلاح فلکی ، صورت یازدهمین از صور نوزده گانه ٔ شمالی فلکی قدما و آنرا صلیب نیز گویند. (از مفاتیح العلوم ). نام صورتی از صور فلکیه از ناحیه ٔ شمالی و آنرا بصورت دلفین حیوانی بحری یا خیکی پرباد توهم کرده اند و کواکب آن ده است . (از جهان دانش ). نام صورتی از صور شمالی فلک که متشکل از 18 کوکب است پنج از قدر سیم ، و روشن تر از همه ذنب الدلفین است ، و ستارگان عقدةالصلیب یا عقود نیز در این صورت است . (یادداشت مرحوم دهخدا). صورت فلکی شمالی ، نام عربی قدیمتر و رایجتر آن صلیب بوده است ، و خارجی ترین ستاره ٔ آنرا عمودالصّلیب و منجمین ذنب الدلفین می گفتند. (از دائرةالمعارف فارسی ).
فرهنگ عمید
۲. (نجوم ) از صورت های فلکی شمالی، صلیب.
دانشنامه عمومی
دُلفین ها پستاندارانی دریازی از راسته آب بازسانان هستند که رابطه نزدیکی با نهنگ ها و گرازماهی ها دارند. اجداد این جانوران جفت سم سانانی بودند که نزدیک به ۵۰ میلیون سال پیش برای پیدا کردن غذا از خشکی به دریا وارد شدند. به صورت تقریبی ۴۰ گونه دلفین وجود دارد که در ۱۷ سرده گوناگون رده بندی شده اند.
بدن دلفین ها در طی میلیون ها سال به تدریج برای زندگی در آب تطابق یافته است. دلفین ها و دیگر آب بازسانان برای حرکت در آب باله دارند و دمشان همچون ایجادکننده پیش رانش کار می کند. بدنشان نیز به گونه ای است که برای شنای هر چه سریع تر در آب و ماندگاری برای مدت زمان بیشتر در آن با یک بار نفس گیری مناسب است. نیاز به پدیدآوردن سامانه های عصبی پیشرفته برای پژواک یابی در آب باعث شده است که دلفین ها مغزهای بزرگ و به نسبت پیچیده تری به دست آورند. چنین چیزی توانایی های ادراکی بالایی به آن ها بخشیده که باعث شده است در میان بعضی از آن ها، گونه ای فرهنگ نمودار باشد.
آن ها همانند بسیاری دیگر پستانداران فرزندانشان را زنده به دنیا می آورند و به آن ها شیر می دهند. زیستن گروهی در بسیاری از انواع دلفین ها به آن ها کمک می کند تا خطرات زندگی در طبیعت را برای خود و فرزندانشان کمینه سازند. آن ها از توانایی هایی چون تولید سونار و شنوایی بسیار قوی برای یافتن طعمه هایشان بهره می گیرند. غذای این جانوران را ماهی و سرپایان تشکیل می دهند. اما نهنگ قاتل تنها دلفینی است که پستانداران دریایی بزرگ را نیز شکار می کند.
مرورگر دلفین یک مرورگر وب برای دستگاه های آندروید
دلفین (صورت فلکی) یک صورت فلکی در آسمان شمالی
ویکی پدیای انگلیسی
در نسخه های قبلی کی دی ای، کانکرور مرورگر و مدیر پرونده بودن را پشتیبانی می کرد، هر چند که کاربران سال ها به دلیل «پیچیدگی بیش از حد مورد نیاز برای یک ناوبری ساده در پرونده ها» از کانکرور انتقاد می کردند. در پاسخ به آن ها، دو عملکرد در دو برنامهٔ متفاوت تقسیم شد. در نسخهٔ ۴ کی دی ای دلفین به یک مدیر پروندهٔ کارآمد تبدیل شد، در حالی که در بسیار از کدها تا حد ممکن با کانکرور مشترک بود. پس از آن کانکرور با هدف اولیه یک مرورگر توسعه داده می شود.
دانشنامه آزاد فارسی
دُلْفین
دُلْفین
دُلْفین
پستانداران آبزی بسیار باهوشی، از خانوادۀ دلفین سانان. این خانواده شامل پورپویزها نیز می شود که نوعی پستاندار دریایی کوچک تر از دلفین است و در اقیانوس اطلس زندگی می کند. حدود ۶۰ گونه دلفین وجود دارد. اغلب گونه ها ساکن نواحی استوایی و معتدل اقیانوس هایند، امّا چند نوع نیز ساکن آب های شیرین رود خانه های آسیا، افریقا و امریکای جنوبی اند. نام «دلفین» عموماً برای گونه هایی به کار برده می شود که پوزه ای منقارمانند و بدنی کشیده دارند، در حالی که نام «پورپویزه» گونه هایی کوچک تر با پوزه ای ضخیم و بدنی کوتاه و کلفت را دربرمی گیرد. دلفین ها از بازتاب صوت برای دریانوردی، یافتن طعمه، و برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده می کنند. طول بدن دلفین معمولی Delphinus delphis به۲.۵ متر می رسد و رنگ پشت اش تیره، و شکم اش سفید است. این جانور نوارهایی خاکستری، سفید، و زرد در طرفین بدن دارد. دلفین معمولی در تمام دریاهای استوایی و معتدل یافت می شود. این گونه ممکن است در فک هایش حدود ۱۰۰ دندان داشته باشد که باعث جلوآمدگی «منقار» از سر گرد جانور به اندازه ۱۵ سانتی متر می شود. گوشه های دهان این دلفین دایماً به بالا کشیده می شوند و ظاهری خندان به جانور می دهند، هر چند در واقع قادر به خندیدن نیستند. دلفین ها از ماهی و ماهی مرکب تغذیه می کنند.دلفین های رودخانه ای. پنج گونه دلفین رودخانه ای وجود دارد: دو گونه در امریکای جنوبی، و سه گونه در آسیا. همۀ این گونه ها در معرض انقراض اند. دو گونۀ امریکای جنوبی عبارت اند از دلفین رود آمازون یا بوتو Inia geoffrensis که بزرگ ترین دلفین رودخانه ای با طول۲.۷ متر و وزن ۱۸۰ کیلوگرم است، و دلفین رود لاپلاتا Pontoporia blainvillei به طول۱.۸ متر و وزن ۵۰ کیلوگرم. توکوکسی Sotalia fluviatilis دلفین رودخانه ای واقعی نیست، امّا در رودهای آمازون و اورینوکو، و نیز در آب های ساحلی زندگی می کند. گونه های آسیایی عبارت اند از دلفین گنگ Platanidta gangetica دلفین رود ایندوس Platanisza minor به طول دو متر و وزن ۷۰ کیلوگرم، که کمتر از ۵۰۰ نمونه از آن باقی مانده است؛ و دلفین رود یانگ تز یا بیژی Lipotes vexillifer با طول دو متر، و وزن ۷۰ کیلوگرم. در ژانویۀ ۲۰۰۰، گمان می رفت فقط پنج دلفین رود یانگ تز آزاد وجود دارد. چشم های دلفین های رودخانه ای بر اثر زندگی در آب گل آلود بسیار کوچک شده است. این جانوران برای جهت یابی و یافتن غذا به بازتاب صوت (صوت یاب) متکی اند. برخی از گونه های دلفین قادرند با سرعت ۵۶ کیلومتر در ساعت شنا کنند و تغییر پوست آن ها، که حداقل مقاومت در برابر جریان آب را ایجاد می کند، به این مسئله کمک می کند. تمامی دلفین ها با زنِش دم به بالا و پایین، نیروی پیش رانش خود را فراهم و از باله هایشان برای حفظ تعادل و چرخش استفاده می کنند. باله ها نشان دهندۀ ساختار استخوان پای پنج انگشتی در جد پستاندار خشکی زی این جانوران است. دلفین ها قابلیت یاد گیری فوق العاده ای دارند و بازیگران محبوب آکواریوم هایند. گونۀ موجود در آکواریوم ها، غالباً دلفین بطری پوزه ای Tursiops truncatus خاکستری رنگ است و حداکثر حدود۴.۲ متر رشد می کند. این جانور در تمام دریاهای گرم یافت می شود. نیروی دریایی امریکا در ۱۹۶۲ به آموزش دلفین ها برای مقاصد نظامی پرداخت. در ۱۹۸۷ شش دلفین را برای شناسایی مین به خلیج فارس فرستاد. دلفین های اقیانوس زی به علت استفاده از تورهای ماهی گیری، قایق های تندرو، و آلاینده ها در معرض خطرند. در ۱۹۹۰، کشورهای حاشیه دریای شمال قوانینی برای حفاظت از دلفین ها وضع کردند. ماهی حقیقی Coryphaena hippurus با طول حداکثر۱.۵ متر، با دلفین ها نسبتی ندارد، امّا به دُلفین موسوم است.
استفاده از ابزار. دلفین ها در اسارت و نیز در محیط آزاد از ابزار استفاده می کنند. دلفین های بطری پوزه ای در اسارت از قطعات کاشی شکسته برای تراشیدن گیاهان دریایی محفظه هایشان استفاده می کنند تا آن ها را راحت تر بخورند. در ۱۹۹۷ مشاهده شد دلفین های بطری پوزه ای خلیج کوسه در استرالیای غربی، اسفنج ها را با پوزه خود حمل می کردند. این کار فقط در جنس مادۀ تنها مشاهده شده است و محققان بر این باورند که آن ها از اسفنج برای حفاظت در برابر جانوران سمی کف دریا، هنگام فرو بردن پوزه شان در کف دریا به منظور جست وجوی غذا استفاده می کنند. یک دلفین بطری پوزه ای دیگر پس از کُشتن عقرب ماهی، از خارهای آن برای بیرون کشیدن مارماهی ها از شکاف های غیرقابل دسترس استفاده می کرد.
صورت فلکی کوچک، امّا کاملاً شاخصِ استوای آسمانی (← کرۀ آسمانی)، به شکل دلفین.
فرهنگستان زبان و ادب
{Delphinus, Del, Dolphin} [نجوم] صورت فلکی کوچک، اما بارزی در ناحیۀ استوایی آسمان و نزدیک به مثلث بزرگ تابستانی
پیشنهاد کاربران
از نسک: برابر های پارسی ، اوالقاسم پرتو
گویا در لَبجه ( لهجه ) یا گویش نیمروز / اَخاوَر ایران: پیسه پیسو یا پیسا می گویند.