استبداد صغیر

استبداد صغیر به دوره ای یک ساله از تاریخ سیاسی ایران اطلاق می شود که از تیر ۱۲۸۷، با به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه آغاز گردید و در تیرماه ۱۲۸۸ با فتح تهران توسط مشروطه خواهان و پناهنده شدن محمدعلی شاه به سفارت روسیه پایان یافت. در این دوره عده ای از روزنامه نگاران، نمایندگان مجلس و آزادی خواهان دستگیر و اعدام شدند یا از تهران گریختند، اما با مقاومت مشروطه خواهان سایر شهرها خصوصاً مجاهدین تبریز، نهضت مشروطه زنده ماند و سرانجام با حرکت مجاهدین تبریز و گیلان و نیز مشروطه خواهان ایل بختیاری به سمت تهران و فتح پایتخت این دوره پایان یافت. پس از فتح تهران مشروطه خواهان با صدور بیانیه ای محمدعلی شاه را از سلطنت عزل و فرزند خردسالش احمد میرزا را به جای او منصوب کردند.نبو
فتحعلی شاهمحمدشاهناصرالدین شاهمظفرالدین شاهمحمدعلی شاه
۱۱۷۵–۱۱۶۱۱۲۱۳–۱۱۷۶۱۲۲۶–۱۲۱۳۱۲۷۵–۱۲۲۶۱۲۸۵–۱۲۷۵۱۲۸۸–۱۲۸۵
از روزی که جنبش مشروطه خواهی در ایران شکل گرفت، محمدعلی میرزا که آن زمان ولیعهد بود با آن دشمنی ورزید. از سوی دیگر دربار قاجار و شخص محمدعلی شاه تحت نفوذ روس ها و عمال آن ها بودند. سرگئی شاپشال (ادیب السلطان) معروف به «شاپشال» معلم روسی محمدعلی شاه دشمنی بی پروایی با نهضت مشروطهٔ ایران داشت چون روس ها با جنبش های مردمی چه در داخل و چه در خارج روسیه سخت دشمن بودند. دلیل دیگر دشمنی روس ها با حرکت آزادی خواهی مردم ایران، قرارداد ۱۹۰۷ با انگلیس بود که ایران را به حوزهٔ نفوذ خود تقسیم کرده بودند و آن ها خود را در دست اندازی به شمال ایران آزاد می دانستند و وجود سیستمی دمکراتیک و مردمی را مانعی آشکار بر سر راه این هدف خود می شمردند. از طرفی محمدعلی شاه و همسر او اعتقادات خرافی با رنگ و بوی مذهبی داشتند و درِ دربار آن ها همیشه به روی روحانیونی که با مشروطه مشکل داشتند باز بود و این امر در دشمنی او با مشروطه مؤثر بود.

اِستبداد صغیر
دوره ای کوتاه از تاریخ سیاسی معاصر ایران که از به توپ بستن مجلس شورای ملی در ۲۳ جمادی الاولی ۱۳۲۶ق شروع و با خلع محمدعلی شاه در ۲۶ جمادی الثانی ۱۳۲۷ق ختم می شود. بعد از به توپ بستن مجلس ، گروهی از نمایندگان و مشروطه خواهان پس از ضرب و جرح، دستگیر ، اعدام یا تبعید و گروهی نیز متواری و عده ای هم به سفارت انگلستان پناهنده و روزنامه های مشروطه خواه و انجمن های هوادار نیز ناگهان تعطیل شدند تا گروهی از مردم به رهبری ستارخان، علیه حکومت مرکزی قیام مسلحانه و از شهر تبریز به صورت سنگری در مقابل نیروهای استبداد دفاع کردند. مراجع مشروطه خواه نجف ، ضمن تأیید قیام مردم تبریز، به تکفیر شاه و جهاد علیه او فتوا دادند. با حمایت همه جانبۀ مردم تبریز از ستارخان و احتمال بروز قیام های مشابهی در تهران و سایر شهرها، نیروهای استبدادی پس از چند ماه محاصره تبریز، سرانجام عقب نشستند و با توافق پنهانی سفیران روسیه و انگلستان ، نیروهای روس جانشین نیروهای دولتی شدند. از سوی دیگر، سپهدار تُنکابِنی ، و نیز سردار اسعد بختیاری ، در رأس نیروهای ایلاتی و مردمی ، روانه تهران شدند. نیروهای دولتی پس از زدوخورد اندکی، تسلیم نیروهای مهاجم شدند و تهران به تصرّف نیروهای گیلانی و بختیاری درآمد.