مغنی

بی نیازکننده، آوازه خوان، مطرب و سرود گوینده
( اسم ) ۱ - آوازه خوان سرود گوی . ۲ - مطرب . ۳- یکی از آلات ذوات الاوتار و [ آن سازیست که اگر چه مطلقات دارد اما بر روی آن گرفت توان کردن و آنرا دسته ای نباشد و هیات آن چون تخته ای بود مطول که بر آن اوتاربندند و اوتار آن اکثر بیست و چهار باشد و هر وتری را وتری دیگر یلی (? ) آن باشد که نصف مقدار آن باشد لاجرم نغمات آن زیر و بم با یکدیگر معا مسموع شود . ] ( مقاصد الالحان . سخن ج ۴:۵ ص ۲۸٠ )

(مُ ) [ ع . ] (اِفا. ) بی نیاز، بی نیازکننده .
(مُ غَ نّ ) [ ع . ] (اِفا. ) ۱ - آوازه خوان ، سرودگوی . ۲ - مطرب .

مغنی. [ م ُ غ َن ْ نی ] ( ع ص ) سرودگوی. ( مهذب الاسماء ). مطرب سرودگوینده. ( غیاث ) ( آنندراج ). سرودگوینده. سراینده. غناکننده. مطرب و آوازخوان. ( ناظم الاطباء ). آنکه کار او غنا باشد. ( از اقرب الموارد ). خواننده. خنیاگر. نوایی. قوال. آوازه خوان. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) :
نوای مغنی و آواز رود
روان را همی داد گفتی درود.مغنی درآمد به آواز رود
همی خواند این خسروانی سرود.پرآتش دل ابر و پرآب چشم
خروش مغنی و جستن به خشم.با نعره اسبان چه کنم لحن مغنی
با نوفه گردان چه کنم مجلس و گلشن ؟چنو برکشد نعره اندر چراخور
مغنی بسوزد کتاب اغانی.مغنی ناطقه ارغنون زبان ، او تار نطق فروگسست. ( ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 325 ).
بساز ای مغنی ره دلپسند
بر اوتار این ارغنون بلند.مغنی بیاچنگ را ساز کن
به گفتن گلو را خوش آواز کن.مغنی بر آهنگ خود ساز گیر
یکی پرده ز آهنگ خود بازگیر.مغنی بیار آن نوای غریب
نوآیین تر از ناله عندلیب.بامدادان به حکم تبرک دستاری از سرو دیناری از کمر بگشادم و پیش مغنی بنهادم. ( گلستان ).
چو یار اندر حدیث آید به مجلس
مغنی را بگو تا کم سراید.مغنی کجایی به گلبانگ رود
به یادآور آن خسروانی سرود.مغنی دف و چنگ را ساز ده
به آیین خوش نغمه آواز ده.مغنی از آن پرده نقشی بیار
ببین تا چه گفت از درون پرده دار.مغنی نوای طرب ساز کن
به قول و غزل قصه آغاز کن.|| ( اِ ) نام آلتی موسیقی از کثیرالاوتارها. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ). آلتی مرکب و مقتبس از قانون و نزهت و رباب. ( مجله موسیقی ). سازی است که اگرچه مطلقات دارد، اما بر روی آن گرفت توان کردن و آن را دسته ای نباشد و هیأت آن چون تخته ای بود مطول که بر آن اوتار بندند و اوتار آن اکثر بیست وچهار باشد و هر وتری را وتری دیگر یلی آن باشد که نصف مقدار آن باشد لاجرم نغمات آن زیر و بم معاً مسموع شود. ( از مقاصد الالحان ).

آوازه خوان، مطرب، سرود گوینده.
بی نیازکننده.