فروغی

فرهنگ فارسی

نام خاندانی است ایرانی که عده ای از دانشمندان و رجال از آن برخاسته اند ( اولین کس ازین خاندان که بنام فروغی نامیده شده محمد حسین است. ) فروغی حاج م مومن . پشت دهم محمد علی ذکائالملک فروغی . وی در عهد لطنت شاه صفی ( ۱٠۵۲ - ۱٠۳۸ ه ق . ) میزیسته . یا میرزا کوجک . پشت پنجم ذکائالملک مزبور وی در تاجگذاری نادر شاه افشار در دشت مغان بسال ۱۱۴۸ ه ق . جزو نمایندگان اصفهان بوده . یا ( حاج ) محمد رضا بن ( حاج میرزا ) کاظم . از وی دو پسر و یک دختر باقی ماند : یکی از پسرانش حاج محمدهادی نام داشت که از وی فرزندی نماند . پسر دیگر ( آقا ) محمد مهدی ارباب است که سلسله نسب ذکائالملک بدو میرسد . از دختر حاج محمد رضا نیز رشته ای جدا شده که دنباله آن هنوز در اصفهان باقی است و از معاریف این رشته ( آقا ) عبدالحسین ارباب معاصر آقا محمد مهری ارباب بود که از طرف حاج سید اسدالله بید آبادی امین و قیم و متولی امور صغار و محجورین و موقوفات بود . یا ( آقا ) محمد مهری ارباب . مردی دانشمند و ادیب بود و از راه تجارت و زراعت کسب معاش میکرد . با دانشهای اروپا که بتازگی در آن زمان معمول شده بود آشنایی داشت و مخصوصا در هیئت و جغرافیا بهر دو طریقه قدیم و جدید عالم بود و او از جمله پیشقدمان معارف جدید اروپایی مخصوصا هیئت جدید بشمار میرود . از او یک دختر بنام فاطمه سلطان بیگم و یک پسر بنام محمد حسین خان ذکائ الملک باقی ماند یا محمد حسین اصفهانی ملقب به ذکائالملک ( اول ) ادیب و نویسنده ( و. اصفهان ۱۲۵۵ ه ش ف. ۱۲۸۹ ه ش . / ۱۳۲۵ ه ق . ) ابن آقا محمد مهدی ارباب . وی در جوانی بعنوان تجارت عازم هند گردید اما کشتی دچار طوفان شد و مال التجاره او در آب غرق گردید. وی در بندر لنگه پیاده شد و به جهرم و فسا و از آنجا به یزد رفت و در آن شهر زندانی گردید . سپس بکرمان رفت و تحت حمایت وکیل الملک حاکم کرمان قرار گرفت و قصایدی سرود. آنگاه بعزم زیارت عتبات بمغرب شتافت. درکرمانشاه با چند تن از مشایخ و عرفامقات کرد و در زمره اهل سلوک در آمد پس از ورود بتهران مورد نوازش صنیعالدوله وزیر انطباعات قرار گرفت و بتوسط او بدربار ناصرالدین شاه قاجار معرفی گردید و بفرمان همایونی تخلص [ فروغی ] را انتخاب کرد و بمدیریت و مترجمی دارالطباعه منصوب گردید . روزنامه های [ ایران ] و [ شرف ] و [ رسمی ] و [ اطع ] که دولتی منصوب گردید . روزنامه بودند غالبا بانشای او نوشته میشدند . در ۱۳٠۸ ه ق . بموجب فرمان پادشاه بدرجه اول استیفا و ریاست دارالطباعه رسید . در ۱۳۱۱ ه ق . به موجب دستخط همایونی بلقب [ ذکائالملک ] مفتخر شد . روزنامه [ تربیت ] از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۵ ه ق . بمدیریت او منتشر گردید . در سال ۱۳۱۷ که مدرسه علوم سیاسی تاسیس شد وی بمعلمی ادبیات آن مدرسه انتخاب گردید و چند کتاب ادبی کسیک تالیف و منتشر کرد ( بدیع و معانی و عروض و قافیه و تاریخ شعرا ) . در ۱۳۲۳ مدیریت مدرسه مذکور منصوب شد . وی بسن ۷٠ سالگی در گذشت . یا محمد علی ابن محمد حسین ذکائ الملک ( اول ) بن آقا حاج میرزا کاظم بن میرزا کوچک ابن ابوتراب بن میرزا محسن بن میرزا جواد بن حاج ممومن اصفهانی . وی نیز ملقب به ذدکائالملک ( دوم ) بود . سیاستمدار و ادیب و دانشمند ایرانی ( و. تهران ۱۲۵۷ - ف. تهران ۱۳۲۱ ه ش . ) وی در روزنامه تربیت - که پدرش منتشر میکرد مقاتی ( تالیف یا ترجمه ) انتشار میداد . مدتها معلم بود و نیز قاضی دیوان کشور و مکرر وزیر و نخست وزیر گردید . در سال ۱۳۲۸ ه ق. بریاست مجلس شورای ملی انتخاب شد . وی مکرر ( از ۲۹ آذر ۱۳٠۴ ه ش . تا ۱۵ خرداد ۱۳٠۵ و از ۲۶ شهریور ۱۳۱۲ ه ش . تا ۱٠ آذر ۱۳۱۴ و از ۵ شهریور ۱۳۲٠ ه ش . تا ۲۹ شهریور همان سال و از ۳٠ شهریور ۱۳۲٠ ه ش . تا ۱۵ آذر همان سال و از ۱۶ آذر ۱۳۲٠ ه ش . تا ۷ اسفند همان سال ) نخست وزیران ایران گردید . چون وی پس از شهریور ۱۳۲٠ ( پس از حمله قوای متفقین ) نخست وزیر شد قرار دادی با آنان منعقد کرد مبنی اینکه ایران همدوش متفقین محسوب میشود و تمامیت ارضی و استقل آن مورد تایید ایشانست . وی در حالی که وزیر دربار شاهنشاهی بود بر اثر عارضه قلبی در گذشت . فروغی نویسنده ای ماهر و مترجمی زبردست بود و کتبی در تاریخ ادبیات هیئت فیزیک شیمی و فلسفه دارد . از جمله آثار اوست : [ سیر حکمت در اروپا ] که تاریخ فلسفه اروپاییان است در سه جلد [ آیین سخنوری ] در فن خطابه در دو جلد [ حکمت سقراط ] ترجمه [ رسایل افطون ] [ فن سماع طبیعی ] ( ترجمه از ابن سینا ) تصحیح گلستان تصحیح بوستان تصحیح غزلیات سعدی تصحیح رباعیات خیام . یا ابوالحسن بن محمد حسین ذکائالملک ( اول ) برادر محمد علی ذکائالملک ( دوم ) ادیب و شاعر و حکیم ( و. تهران ۱۳٠۱ ه ق . ف. ۱۳۳۸ ه ش . ) . وی پس از تحصیل علوم قدیم و جدید در دارالمعلمین عالی بتدریس تاریخ و جغرافیا مشغول شد. مدتی ریاست مدرسه علوم سیاسی را داشت . مجله تربیت را انتشار داد . سفرهای متعدد باروپا کرد و در کنگره های علمی و ادبی شرکت نموده و مدتی نمایندگی ایران را در سویس و در جامعه ملل بعهده داشت ( تا سال ۱۳۱۵ ه ش. ) در سال ۱۳۱۶ ه ش . باستادی دانشگاه ( دانشکده معقول و منقول ) و عضویت فرهنگستان منصوب گشت . از آثار اوست : مثنوی شیدوش و ناهید سرمایه سعادت ( رساله ) اوراق مشوش ( رساله ) و کتابی نیز بزبان فرانسوی بنام ( تمدن و ترکیب ) که شامل عقاید فلسفی و اجتماعی اوست منتشر کرده.
مولانا ... از قزوین است

لغت نامه دهخدا

فروغی . [ ف ُ ] (اِخ ) ابوالحسن ... فرزند محمدحسین ذکاءالملک اصفهانی است . ابوالحسن در سال 1301 هَ . ق . در تهران متولد شد و پس از تحصیل علوم قدیمه و جدیده به تدریس تاریخ و جغرافیا پرداخت . وی مدتی رئیس دارالمعلمین عالی تهران (دانشسرای عالی ) بود و در زمان او به این مؤسسه رونقی داده شد. از آثار او یکی مثنوی شیدوش و ناهید و دیگر دو رساله موسوم به سرمایه ٔ سعادت و اوراق مشوش است . فروغی در سالهای اخیر چندان به گفتن شعر نمی پرداخت و بیشتر متوجه مطالعات و تألیفات فلسفی بود و مدتی نیز به استادی دانشگاه تهران منصوب شد و عضویت فرهنگستان را نیز به او اعطا کرده بودند. (از تاریخ ادبیات معاصر تألیف رشیدیاسمی صص 79-80). وی در سال 1338 هَ . ش . در تهران درگذشت .

فروغی . [ ف ُ ] (اِخ ) ذکاءالملک . رجوع به فروغی ، محمدعلی شود.

فروغی . [ ف ُ ] (اِخ ) ذکاءالملک . محمدحسین . رجوع به فروغی ، محمدحسین شود.

فروغی . [ ف ُ ] (اِخ ) محمدعلی ... فرزند محمدحسین خان فروغی اصفهانی ، ملقب به ذکاءالملک . در سال های اواخر قرن سیزدهم هجری متولد شد، در کودکی به تحصیلات قدیمه پرداخت و در سال 1310 هَ .ق . وارد مدرسه ٔ دارالفنون شد. در آنجا رشته ٔ پزشکی را برای تحصیل برگزید و پس از سالهای درازچون این رشته را مناسب آمال خود ندید به فلسفه و ادبیات پرداخت . در سالهای آخر سلطنت ناصرالدینشاه قاجار عضو دارالترجمه ٔ سلطنتی شد. در دوران مظفرالدینشاه معلم یک مدرسه ٔ ملی بود و پس از آن معلم مدرسه ٔ علوم سیاسی گردید. پس از درگذشت پدرش لقب ذکاءالملک به او اعطا گردید و ریاست مدرسه ٔ علوم سیاسی نیز به وی واگذار شد. در سال 1290 در کابینه ٔ صمصام السلطنه وزیر مالیه شد و سپس در کابینه ٔ دوم صمصام السلطنه به وزارت دادگستری برگزیده شد. پس از چندی استعفا داد و ریاست دیوان عالی تمیز را پذیرفت . در کابینه ٔ مشیرالدوله نیز وزارت عدلیه به عهده ٔ او بود. پس از جنگ جهانی اول به عضویت هیأت نمایندگی ایران به کنفرانس صلح پاریس رفت و در این سفر مشاورالملک و علاء نیز همراه وی بودند. در کابینه ٔ مستوفی الممالک که مقارن دوره ٔ چهارم مجلس تشکیل شد، فروغی برای مقام وزارت امور خارجه دعوت شد. در دوران سلطنت رضاشاه وی به ریاست وزراء رسید و اولین نخست وزیر دوره ٔ سلطنت خاندان پهلوی بود. پس از دوره ٔ کوتاه نخست وزیری تا سال 1312 هَ . ش . عهده دار مشاغلی ، از قبیل : وزارت جنگ ، نمایندگی ایران در جامعه ٔ ملل ، سفارت کبرای ایران در ترکیه ، وزارت اقتصاد و جز آن بود. در سال 1312 دیگر بار پس از استعفای مخبرالسلطنه ٔ هدایت نخست وزیر شد و تا 1314در این سمت باقی بود. از آن پس تا شهریور 1320 هَ .ش . از کار کناره گرفت و به مطالعه و تصنیف و تألیف پرداخت . روز پنجم شهریور 1320 رضاشاه بار دیگر وی را به تشکیل دولت مأمور کرد و همین دولت بود که قرارداد سه جانبه ٔ ایران و روس و انگلیس را به امضاء رساند و آسیب جنگ جهانی را تا اندازه ای از ایران دور کرد. در پایان سال 1320 هَ . ش . از نخست وزیری استعفا داد و به وزارت دربار منصوب شد و سپس سفارت کبرای ایران در آمریکا بدو محول شد و یک سال بعد در روز پنجم آذرماه درگذشت . از آثار او، این کتابها قابل ذکر است :1- تاریخ ایران . 2- تاریخ ملل شرق . 3- تاریخ رم . 4-آداب مشروطیت . 5- فیزیک مختصر. 6- علم ثروت . 7- اندیشه ٔ دور و دراز. 8- حکمت سقراط. 9- سیر حکمت در اروپا. 10- پیام به فرهنگستان . 11- سماع طبیعی . 12- آیین سخنوری و دو خلاصه و گلچین از شاهنامه و دیوان حافظ. (نقل به اختصار و تصرف از کتاب مردان خودساخته ).

فروغی . [ ف ُ ] (اِخ ) نیشابوری . از ولایت نیشابور است . از اوست این مطلع:
دور از رخ تودیدن اغیار مشکل است
نادیده وصل گل ستم خار مشکل است .

(از مجالس النفائس ص 165).

این شاعر از شعرای گمنام قرن نهم هجری و معاصر امیر علیشیر نوایی بوده و در مآخذ دیگرنامی از او نیست .

فروغی. [ ف ُ ] ( اِخ ) ابوالحسن... فرزند محمدحسین ذکاءالملک اصفهانی است. ابوالحسن در سال 1301 هَ. ق. در تهران متولد شد و پس از تحصیل علوم قدیمه و جدیده به تدریس تاریخ و جغرافیا پرداخت. وی مدتی رئیس دارالمعلمین عالی تهران ( دانشسرای عالی ) بود و در زمان او به این مؤسسه رونقی داده شد. از آثار او یکی مثنوی شیدوش و ناهید و دیگر دو رساله موسوم به سرمایه سعادت و اوراق مشوش است. فروغی در سالهای اخیر چندان به گفتن شعر نمی پرداخت و بیشتر متوجه مطالعات و تألیفات فلسفی بود و مدتی نیز به استادی دانشگاه تهران منصوب شد و عضویت فرهنگستان را نیز به او اعطا کرده بودند. ( از تاریخ ادبیات معاصر تألیف رشیدیاسمی صص 79-80 ). وی در سال 1338 هَ. ش. در تهران درگذشت.

فروغی. [ ف ُ ] ( اِخ ) ذکاءالملک. محمدحسین. رجوع به فروغی ، محمدحسین شود.

فروغی. [ ف ُ ] ( اِخ ) ذکاءالملک. رجوع به فروغی ، محمدعلی شود.

فروغی. [ ف ُ] ( اِخ ) محمدحسین اصفهانی ، ملقب به ذکاءالملک. ادیب و نویسنده بود. تولد او به سال 1255 هَ. ق. اتفاق افتاد و به سال 1289 هَ. ش. / 1335 هَ. ق. درگذشت.وی در جوانی برای تجارت رهسپار هند شد و کشتی او دراین سفر دچار طوفان و مال التجاره اش غرق گردید. ناچار در بندر لنگه پیاده شد و به جهرم و فسا سفر کرد و از آنجا به یزد رفت و در آن شهر مدتی زندانی بود. سپس به کرمان سفر کرد و تحت حمایت وکیل الملک قرار گرفت و قصایدی برای او سرود. آنگاه برای زیارت عتبات عازم شد و در کرمانشاه با چند تن از مشایخ ملاقات کرد و در زمره اهل سلوک درآمد. سپس راه کربلا و نجف را پیش گرفت. در بازگشت به تهران مورد توجه صنیعالدوله وزیر انطباعات قرار گرفت و بتوسط او به دربار ناصرالدینشاه راه یافت و به فرمان شاه تخلص فروغی برگزید و بمدیریت و مترجمی دارالطباعه منصوب شد. روزنامه های ایران ، شرف ، رسمی و اطلاع که دولتی بودند غالباً با انشای او نوشته میشد. وی در سال 1308 هَ. ق. رئیس دارالطباعه گردید. در سال 1311 هَ. ق. لقب ذکاءالملک گرفت و در همان اوان به انتشار روزنامه «تربیت » دست زد. در 1317 هَ. ق. به معلمی ادبیات مدرسه علوم سیاسی منصوب گردید. وی تألیفات متعددی در بدیع و عروض وقافیه و تاریخ شعرا دارد. ( از فرهنگ فارسی معین ).

فروغی. [ ف ُ ] ( اِخ ) محمدعلی... فرزند محمدحسین خان فروغی اصفهانی ، ملقب به ذکاءالملک. در سال های اواخر قرن سیزدهم هجری متولد شد، در کودکی به تحصیلات قدیمه پرداخت و در سال 1310 هَ.ق. وارد مدرسه دارالفنون شد. در آنجا رشته پزشکی را برای تحصیل برگزید و پس از سالهای درازچون این رشته را مناسب آمال خود ندید به فلسفه و ادبیات پرداخت. در سالهای آخر سلطنت ناصرالدینشاه قاجار عضو دارالترجمه سلطنتی شد. در دوران مظفرالدینشاه معلم یک مدرسه ملی بود و پس از آن معلم مدرسه علوم سیاسی گردید. پس از درگذشت پدرش لقب ذکاءالملک به او اعطا گردید و ریاست مدرسه علوم سیاسی نیز به وی واگذار شد. در سال 1290 در کابینه صمصام السلطنه وزیر مالیه شد و سپس در کابینه دوم صمصام السلطنه به وزارت دادگستری برگزیده شد. پس از چندی استعفا داد و ریاست دیوان عالی تمیز را پذیرفت. در کابینه مشیرالدوله نیز وزارت عدلیه به عهده او بود. پس از جنگ جهانی اول به عضویت هیأت نمایندگی ایران به کنفرانس صلح پاریس رفت و در این سفر مشاورالملک و علاء نیز همراه وی بودند. در کابینه مستوفی الممالک که مقارن دوره چهارم مجلس تشکیل شد، فروغی برای مقام وزارت امور خارجه دعوت شد. در دوران سلطنت رضاشاه وی به ریاست وزراء رسید و اولین نخست وزیر دوره سلطنت خاندان پهلوی بود. پس از دوره کوتاه نخست وزیری تا سال 1312 هَ. ش. عهده دار مشاغلی ، از قبیل : وزارت جنگ ، نمایندگی ایران در جامعه ملل ، سفارت کبرای ایران در ترکیه ، وزارت اقتصاد و جز آن بود. در سال 1312 دیگر بار پس از استعفای مخبرالسلطنه هدایت نخست وزیر شد و تا 1314در این سمت باقی بود. از آن پس تا شهریور 1320 هَ.ش. از کار کناره گرفت و به مطالعه و تصنیف و تألیف پرداخت. روز پنجم شهریور 1320 رضاشاه بار دیگر وی را به تشکیل دولت مأمور کرد و همین دولت بود که قرارداد سه جانبه ایران و روس و انگلیس را به امضاء رساند و آسیب جنگ جهانی را تا اندازه ای از ایران دور کرد. در پایان سال 1320 هَ. ش. از نخست وزیری استعفا داد و به وزارت دربار منصوب شد و سپس سفارت کبرای ایران در آمریکا بدو محول شد و یک سال بعد در روز پنجم آذرماه درگذشت. از آثار او، این کتابها قابل ذکر است :1- تاریخ ایران. 2- تاریخ ملل شرق. 3- تاریخ رم. 4-آداب مشروطیت. 5- فیزیک مختصر. 6- علم ثروت. 7- اندیشه دور و دراز. 8- حکمت سقراط. 9- سیر حکمت در اروپا. 10- پیام به فرهنگستان. 11- سماع طبیعی. 12- آیین سخنوری و دو خلاصه و گلچین از شاهنامه و دیوان حافظ. ( نقل به اختصار و تصرف از کتاب مردان خودساخته ).

فروغی . [ ف ُ ] (اِخ ) مولانا... از قزوین است . مرد عجیبی است و اجتماع نقیضین عقل و جهل از سخنش پیداست و عجب تر آنکه در عقل و فهم کسی را مساوی و حتی ده یک خودنمیداند. به هندوستان سفری کرده و مبلغی وجه معاش از آنجا با خود آورده و اکنون (یعنی زمان شاه عباس صفوی ) در قزوین دکان جواهرفروشی دارد. اغلب غلامان خود را پشت سر می اندازد و خواجه وار راه میرود. او راست :
بیرون خرام مست و برافکن نقاب را
سرگرم لطف ساز شهید عتاب را
پیشم چو لب بحرف گشودی حیا مکن
دستور ده ز بزم خود امشب حجاب را
خو با فراق کرده ندارد مذاق وصل
راحت الم بود دل پراضطراب را...

(از مجمع الخواص صادقی کتابدار ص 284).

این شاعر با توجه به همزمانی او با مؤلف مجمع الخواص از شعرای اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری است .

فروغی . [ ف ُ] (اِخ ) محمدحسین اصفهانی ، ملقب به ذکاءالملک . ادیب و نویسنده بود. تولد او به سال 1255 هَ . ق . اتفاق افتاد و به سال 1289 هَ . ش . / 1335 هَ . ق . درگذشت .وی در جوانی برای تجارت رهسپار هند شد و کشتی او دراین سفر دچار طوفان و مال التجاره اش غرق گردید. ناچار در بندر لنگه پیاده شد و به جهرم و فسا سفر کرد و از آنجا به یزد رفت و در آن شهر مدتی زندانی بود. سپس به کرمان سفر کرد و تحت حمایت وکیل الملک قرار گرفت و قصایدی برای او سرود. آنگاه برای زیارت عتبات عازم شد و در کرمانشاه با چند تن از مشایخ ملاقات کرد و در زمره ٔ اهل سلوک درآمد. سپس راه کربلا و نجف را پیش گرفت . در بازگشت به تهران مورد توجه صنیعالدوله وزیر انطباعات قرار گرفت و بتوسط او به دربار ناصرالدینشاه راه یافت و به فرمان شاه تخلص فروغی برگزید و بمدیریت و مترجمی دارالطباعه منصوب شد. روزنامه های ایران ، شرف ، رسمی و اطلاع که دولتی بودند غالباً با انشای او نوشته میشد. وی در سال 1308 هَ . ق . رئیس دارالطباعه گردید. در سال 1311 هَ . ق . لقب ذکاءالملک گرفت و در همان اوان به انتشار روزنامه ٔ «تربیت » دست زد. در 1317 هَ . ق . به معلمی ادبیات مدرسه ٔ علوم سیاسی منصوب گردید. وی تألیفات متعددی در بدیع و عروض وقافیه و تاریخ شعرا دارد. (از فرهنگ فارسی معین ).

دانشنامه عمومی

فروغی یک نام خانوادگی ست. افراد شاخص با این نام از این قرارند:
محمدعلی فروغی ذکاءالملک، ادیب، روشنفکر و سیاست مدار ایرانی دوران قاجار و پهلوی
محمدحسین فروغی ذکاءالملک، نویسنده، مترجم و روشنفکر ایرانی دوره قاجار، پدر محمدعلی فروغی
ابوالحسن فروغی، ادیب و فیلسوف معاصر، برادر محمدعلی فروغی
محسن فروغی، معمار ایرانی، استاد معماری و رئیس سابق دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، فرزند محمدعلی فروغی
فروغی بسطامی، شاعر نامدار دوره قاجار
فریدون فروغی، از خوانندگان بنام موسیقی پاپ فارسی ایران
رسول فروغی، کمک داور ایرانی فوتبال

wiki: فروغی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] فروغی (ابهام زدایی). فروغی ممکن است اشاره به اشخاص و شخصیت های ذیل باشد: • خاندان فروغی، خاندانی از سیاستمداران و اهل علم و ادب در دوره قاجار و دوره پهلوی • محمدعلی فروغی، یکی از شخصیت های سیاسی و فرهنگی تاثیرگذار ایران در اواخر عهد قاجار، پهلوی اول و دوم و نویسنده کتاب سیر حکمت در اروپا• محمدحسین فروغی، متخلص به ادیب و ملقب به فروغی و ذکاءالملک و معروف به میرزافروغی متولد ۱۲۵۵ (ه. ق) از نویسندگان نامور و روشنفکران عصر خود
...

wikifeqh: فروغی_(ابهام_زدایی)

کلمات دیگر: