التنبیه و الاِشراف (به معنای هشدار و نظارت)، یکی از آثار علی بن حسین مسعودی، جغرافیدان و مورخ قرن چهارم هجری، می باشد، که در حوزهٔ تاریخ عمومی به نگارش درآمده است. این اثر در دو بخش پیش از اسلام و تاریخ اسلام، به تاریخ عمومی جهان می پردازد.
بخش نخست کتاب، که پیش از اسلام است، مباحثی پیرامون جغرافیای نجومی، تقسیمات زمان، معرفی هفت اقلیم و مردمانش بیان می دارد و سپس با بیان طبقات پادشاهان ایران که حاوی اطلاعاتی در زمینهٔ تشکیلات اداری ایرانیان در عهد ساسانی است، اثر خود را ادامه می دهد و در ادامه با تکرار این روند در باب یونان و روم و ارائهٔ خلاصه ای از تاریخ جهان که تاریخ پیامبران و پادشاهان از عهد آدم تا خاتم را در برمی گیرد، پایان می پذیرد.بخش بعدی که مربوط به تاریخ اسلام است، با ولادت پیامبر اسلام آغاز می گردد و نویسنده سپس به بیان مبعث، هجرت و نبردهای او می پردازد و پس از ذکر خلفای اموی و عباسی به همراه وزیران، قاضیان، حاجبان، در کنار مهمترین حوادث عهد هریک تا سال ۳۴۵ هجری، بخش دوم را به پایان می برد.
همچنین کتاب حاوی مباحثی پیرامون رسوم حکومتداری عباسیان می باشد. فهرست اسامی اشخاص، کتب، قبایل، مذاهب و اماکن نیز فهرست پایانی کتاب را تشکیل می دهد.
بخش نخست کتاب، که پیش از اسلام است، مباحثی پیرامون جغرافیای نجومی، تقسیمات زمان، معرفی هفت اقلیم و مردمانش بیان می دارد و سپس با بیان طبقات پادشاهان ایران که حاوی اطلاعاتی در زمینهٔ تشکیلات اداری ایرانیان در عهد ساسانی است، اثر خود را ادامه می دهد و در ادامه با تکرار این روند در باب یونان و روم و ارائهٔ خلاصه ای از تاریخ جهان که تاریخ پیامبران و پادشاهان از عهد آدم تا خاتم را در برمی گیرد، پایان می پذیرد.بخش بعدی که مربوط به تاریخ اسلام است، با ولادت پیامبر اسلام آغاز می گردد و نویسنده سپس به بیان مبعث، هجرت و نبردهای او می پردازد و پس از ذکر خلفای اموی و عباسی به همراه وزیران، قاضیان، حاجبان، در کنار مهمترین حوادث عهد هریک تا سال ۳۴۵ هجری، بخش دوم را به پایان می برد.
همچنین کتاب حاوی مباحثی پیرامون رسوم حکومتداری عباسیان می باشد. فهرست اسامی اشخاص، کتب، قبایل، مذاهب و اماکن نیز فهرست پایانی کتاب را تشکیل می دهد.
wiki: التنبیه و الاشراف