[ویکی نور] التحصیل، نوشته بهمنیار بن مرزبان، کتابی است به زبان عربی و با موضوع فلسفه اسلامی. این اثر، به تصحیح شهید مرتضی مطهری رسیده است. بهمنیار در «التحصیل»، مطالب
بوعلی را با افزوده های خودش طبق ترتیب حکمت علائی بیان کرده است. او در این کتاب به مباحث مربوط به منطق، مابعدالطبیعه و علم اعیان موجودات پرداخته است.
کتاب، دارای مقدمه رئیس وقت دانشکده الهیات و معارف دانشگاه تهران، مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و محتوای مطالب در سه بخش اصلی است.
مقدمه اول کتاب، حاوی مطالبی درباره اهمیت تصحیح متون قدیمی، مشقت های این کار، اهداف دانشکده معارف اسلامی در این مورد، اهمیت کتاب التحصیل بهمنیار و سپردن تصحیح آن به استاد مرتضی مطهری که به تدریس فلسفه اسلامی در آن دانشگاه مشغول بوده اند، مشکلات پیش آمده در روند تصحیح این اثر و تعریف و تشکر از مرتضی مطهری و عبدالحمید گلشن ابراهیمی است.
شهید مطهری می نویسد: من در ابتدا تمام نسخه های خطی را مشاهده می کردم «و گاهى که عبارت نامفهوم بود، به کتب شیخ، مانند شفا و نجات و اشارات مراجعه مى کردم، اما زود متوجه شدم که بهترین راه تصحیح این کتاب، مقابله آن با کتب
شیخ است؛ زیرا مؤلف نه تنها همچنان که خود در اول کتاب اعتراف کرده است مطالبش همان مطالب استادش ابن سینا است، بلکه غالبا عین عبارت استاد را مورد استفاده قرار داده است... بهمنیار، فوق العاده بر کتب استادش بوعلى احاطه داشته است؛ هر مطلبى را مى دانسته که شیخ استاد آن را در چند جا متعرض شده و در کجا بهتر ادا کرده و براى اقتباس مناسب تر است، همان را انتخاب کرده است».
البته ذکر این نکته به این معنی نیست که التحصیل تماما مطالب شیخ را آورده؛ «مثلا در منطق، فصل مربوط به مواد قضایا که تحت عنوان «فی القضایا من جهة ما یصدق بها» ذکر شده است، تمام مطالب، عین عبارات اشارات است، به استثنا پنج شش سطر در صفحه 97 و 98 که از خود بهمنیار است.
در فصل مربوط به «کیفیة وقوع الشر فی القضاء الإلهی» (صفحه 658)، مطلبى دارد که حکماى بعد از او مانند
میرداماد در ایقاظات و صدرالمتألهین در اسفار جلد سوم، از آن نقل و یا استفاده کرده اند.
در صفحه 784، مطلبى درباره حس مشترک دارد و آن را با کلمه «و عندی» بیان مى کند. صدرالمتألهین در جلد 4 اسفار، چاپ قدیم، صفحه 51، آن را نقل و تأیید مى کند.
ایضا صدرالمتألهین، در مباحث قوه و فعل، برهانى بر امتناع وقوع حرکت در مقوله «أن یفعل» و «أن ینفعل» می آورد و به آن اعتماد مى کند و در شرح هدایه مى گوید: این برهان را اولین بار بهمنیار اقامه کرده است».
از نگاه استاد مطهری، کتاب التحصیل، برای تدریس فلسفه مشاء، بهترین است؛ زیرا از شفا مختصرتر و از النجاة مفصل تر و از اشارات جامع تر است. بهمنیار، التحصیل را برای دایی خویش ابومنصور بهرام بن خورشید بن ایزدیار نوشته است. این امر از عبارات ابتدایی بهمنیار در مقدمه اش بر کتاب مشخص می شود. همچنین از عبارات ابتدایی او در مقدمه روشن می شود که وی بیان در ترتیب فصول از دانشنامه علایی پیروی کرده و در مطالبی که نگاشته به تمام کتاب های بوعلی و همچنین مذاکرات شفاهی میان خود و استادش نظر داشته است؛ به علاوه مطالبی فرعی یا تکمیلی بر نظرات استاد داشته که در این کتاب بیان کرده است.
