کلمه جو
صفحه اصلی

ترکیب بند

فارسی به انگلیسی

poem of several stanzas of equal size, composite-tie

فرهنگ فارسی

( اسم ) آوردن چند بند در یک بحر که هر بند دارای قافیه ای جدا گانه باشد و در آخر هر بند یک بیت غیر مکرر آورند مقابل ترجیع بند.
قافیه دیگرمی آورندبرخلاف ترجیع بند

فرهنگ معین

( ~. بَ ) [ ع - فا. ] (اِمر. ) شعری است دارای چند بند در یک بحر که هر بند دارای قافیه ای جداگانه باشد و در آخر هر بند یک بیت آورده می شود که برخلاف ترجیع بند، تکراری نیست .

لغت نامه دهخدا

ترکیب بند. [ ت َ ب َ ] ( اِ مرکب ) آنکه شاعر چند بند به بحر موافق و به قوافی مختلف تصنیف نماید و مابین هر بیتی علیحده غیر مکرر متفق الوزن و مختلف القوافی حایل کند. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). قسمتی است از اقسام ترجیعبند. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ). و رجوع به ترجیع بند شود.

فرهنگ عمید

شعری مرکب از چند بند در بحر موافق و قافیه های مختلف که بعد از هر بند یک بیت با قافیۀ جداگانه می آورند، مانند ترجیع بند، لکن در ترکیب بند آن بیت تکرار نمی شود و هر بار بیتی با قافیۀ دیگر می آورند برخلاف ترجیع بند که همان یک بیت تکرار می شود، مانند این شعر: دوستان شرح پریشانی من گوش کنید / قصۀ بی سر وسامانی من گوش کنید داستان غم پنهانی من گوش کنید / گفتگوی من و حیرانی من گوش کنید شرح این آتش جان سوز نگفتن تا کی / سوختم سوختم این سوز نهفتن تا کی روزگاری من و دل ساکن کویی بودیم / تابع خوی بت عربده جویی بودیم عقل و دین باخته دیوانۀ رویی بودیم / بستۀ سلسلۀ سلسله مویی بودیم کس در آن سلسله غیر از من و دل بند نبود / یک گرفتار از این جمله که هستند نبود (وحشی: ۲۴۱ ).

شعری مرکب از چند بند در بحر موافق و قافیه‌های مختلف که بعد از هر بند یک بیت با قافیۀ جداگانه می‌آورند، مانند ترجیع‌بند، لکن در ترکیب‌بند آن بیت تکرار نمی‌شود و هر بار بیتی با قافیۀ دیگر می‌آورند برخلاف ترجیع‌بند که همان یک بیت تکرار می‌شود، مانند این شعر: دوستان شرح پریشانی من گوش کنید / قصۀ بی‌سر‌وسامانی من گوش کنید ـ داستان غم پنهانی من گوش کنید / گفتگوی من و حیرانی من گوش کنید ـ شرح این آتش جان‌سوز نگفتن تا کی / سوختم سوختم این سوز نهفتن تا کی ـ روزگاری من و دل ساکن کویی بودیم / تابع خوی بت عربده‌جویی بودیم ـ عقل و دین باخته دیوانۀ رویی بودیم / بستۀ سلسلۀ سلسله‌مویی بودیم ـ کس در آن سلسله غیر از من و دل بند نبود / یک گرفتار از این جمله که هستند نبود (وحشی: ۲۴۱).


دانشنامه عمومی

ترکیب بند مجموعهٔ چند غزل یا قصیده بر یک وزن که هر کدام قافیهٔ مخصوص به خود را دارد و بیتهای متفاوتی در بین هر غزل، عامل اتصال غزل ها با یکدیگر است. تفاوت اساسی ترکیب بند و ترجیع بند در این است که در ترجیع بند، بیت ترجیع همهٔ قسمت ها یکسان است، ولی در ترکیب بند، بیت ترکیب متفاوت و قافیه ای هر بار به گونه ای دیگر دارد. معروف ترین ترکیب بندهای فارسی از محتشم کاشانی (واقعهٔ کربلا) و جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی (در نعت پیامبر اسلام) و وحشی بافقی (شرح پریشانی) است. موضوع ترکیب بند مواردی ازقبیل مدح، وصف، رثا، عشق، و عرفان را دربر می گیرد..
یک نمونه شعر ترکیب بند شرح پریشانی از وحشی بافقی
دوستان شرح پریشانی من گوش کنید
داستان غم پنهانی من گوش کنید

دانشنامه آزاد فارسی

از قالب های شعر فارسی. همانند ترجیع بند است و در گذشته قسمی از ترجیع بند محسوب می شد. ترکیب بند همانند ترجیع بند از چند بخش تشکیل شده است که هریک از نظر قافیه و ردیف در حکم یک غزل است. ظاهراً از قرن هفتم اصطلاح ترکیب بند برای این نوع شعر به کار رفته و آن را از ترجیع بند متمایز ساخته است. تفاوت این قالب با ترجیع بند تنها در آن است که بیتی که بندها را ازهم جدا می کند عیناً تکرار نمی شود، بلکه در پایان هر بند بیت جدیدی می آید که دو مصراع آن باهم هم قافیه اند. قدیمی ترین ترکیب بند زبان فارسی که به جا مانده است، در دیوان قطران تبریزی است. نخستین ترکیب بند مشهور زبان فارسی از جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی در نعت حضرت رسول اکرم (ص) است. از معروف ترین ترکیب بندهای زبان فارسی یک مربّع ترکیب بند (ترکیب بندی که هر خانۀ آن چهار مصراع هم قافیه دارد) با مطلع «دوستان شرح پریشانی من گوش کنید/قصۀ بی سروسامانی من گوش کنید» و یک مسدّس ترکیب (ترکیب بندی که هر خانۀ آن شش مصراع هم قافیه دارد) با مطلع «ای گل تازه که بویی ز وفا نیست تو را/خبر از سرزنش خار بلا نیست تو را» از وحشی بافقی از بهترین نمونه های واسوخت در مکتب وقوع است. در دورۀ صفویه محتشم کاشانی مرثیه ای در سوگ شهیدان کربلا در قالب ترکیب بند سروده است که معروف ترین مرثیۀ شهدای کربلا در زبان فارسی است. این شعر که در دوازده بند سروده شده است بعدها بسیار مورد تقلید قرار گرفت و ترکیب بند به صورت یک قالب خاص که بیشتر برای مرثیه به کار می رفت، درآمد. در دورۀ مشروطه از این قالب برای سرودن اشعار سیاسی و میهنی استفاده شد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] شعری است دارای چند بند در یک بحر که هر بند دارای قافیه ای جداگانه باشد و در آخر هر بند یک بیت آورده می شود که برخلاف ترجیع بند، تکراری نیست .
از ترکیب بندهای معروف ترکیب بند محتشم کاشانی در توصیف واقعه ی کربلاست.
                      


کلمات دیگر: