حسینعلی منتظری

حسینعلی منتظری ( تلفظ راهنما·اطلاعات؛۲۲ سپتامبر ۱۹۲۲، نجف آباد اصفهان - ۱۹ دسامبر ۲۰۰۹، قم) فقیه برجستهٔ شیعه، دموکراسی خواه مسلمان، مؤلف و کنشگر حقوق بشر ایرانی بود.
• «... مانند لشکر مهاجم پیروزشده با شعارهای انحرافی و توهین آمیز و به نام حمایت از و ولی فقیه خودشان هرچه خواستند گفتند و پخش کردند و موجبات ناراحتی همه همسایگان محترم را فراهم نمودند. معلوم شد در منطق آقایان ولایت فقیه یعنی غارت اموال و شکستن و پاره کردن کتابها و حتی قرآن کریم، ولایت فقیه یعنی تصرف غاصبانه در خانه و ملک دیگران، ولایت فقیه یعنی اهانت به حوزه های علمیه و علما و فقه و علم و بی احترامی به همه مقدسات. خوب شد نمردیم و ثمره ولایت فقیه آقایان را برای چندمین بار لمس کردیم...این ولایت فقیه چماقی و آمیخته با غارت و فحاشی برای آقایان مبارک باد.» -> ولایت فقیه
• «مردم ما انتظار دارند قانون و عدالت در کشور حکم فرما باشد، وقتی که با مثل من که هم سابقه مبارزاتی دارد و هم استاد بسیاری از علما و مسؤولین کشور بوده ام این طور عمل می شود، پس وای به حال مردم بی گناه بی پناه.» ۱۹ نوامبر ۱۹۹۷/ ۲۸ آبان ۱۳۷۶/ ۱۸ رجب ۱۴۱۸؛ درباره هجوم ۱۴ نوامبر ۱۹۹۷/ ۲۳ آبان ۱۳۷۶ به خانه اش، « پیام معظم له پس از حمله به حسینیه و بیت، و حصر ایشان»• «اینکه در گفتار بعضی آقایان دیده می شود که ولی فقیه، دارد نسبت به جان و مال و ناموس مردم، و بر این تعبیرات اصرار دارند، به نظر می رسد علاوه بر اینکه این قبیل تعبیرات بدآموزی و بد تعریف کردن است و موجب اشمئزاز و وحشت مردم می شود، قابل مناقشه نیز می باشد؛ زیرا ولایت مطلقه را فقط خدایی که مالک الملوک و الرقاب است، دارد؛ هرچند او نیز برحسب نظر «عدلیه» بر طبق عدالت و مصالح عامه عمل می کند و آنچه به نظر قاصر ما برخلاف مصلحت می باشد در نظام کلی جهان همه بجا و عادلانه است.» -> ولایت مطلقه
• «ولایت مطلقه ذاتاً از آن خداست و در این امر شریکی ندارد، و حتی پیامبراکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) نیز ولایت مطلقه ندارند تا چه رسد به ولی فقیه.»• «در حقیقت، ولایت فقیه به معنای ولایتِ فقه- یعنی احکام خدا- است بر رفتار انسان ها، و طبعاً هر فرد مسلمان - برحسب اعتقاد دینی خود - طالب اجرا و پیاده شدن دستورات اسلام می باشد.»• «مردم فقط نیروهای نظامی و انتظامی و حقوق بگیران نیستند.» ۲۸ ژوئن ۱۹۹۸/ ۷ تیر ۱۳۷۷/ ۳ ربیع الاول ۱۴۱۹؛ گفتار «ولایت فقیه و قانون اساسی»• «اصل انقلاب اسلامی اقدامی است اصیل، عظیم، باشکوه و غیرقابل انکار، ولی متأسفانه در رسیدن به اهداف موعود به طور کامل موفق نبوده، و مردمی هم که با هماهنگی همه طبقات و یکپارچه انقلاب کردند به همه خواسته های خود دست نیافتند، و لذا برخی بی تفاوت شده و کنار رفتند.»• «هیچ کس فوق قانون نیست و حتی پیامبران الهی و ائمه معصومین (ع) نیز موظف بودند به قانون خدا عمل کنند.»• «همان گونه که ظلم و تعدی گناه است، تحمل ظلم نیز گناه است؛ مگر اینکه انسان ناتوان باشد. خدا غیرت و حمیت و شهامت را در سرشت انسان قرار داده تا از حق خود، ناموس خود، کشور خود و دین خود دفاع کند.»• «ظاهراً نسبت دادن هر مشکل و حادثه ای را به استکبار و ایادی آن، یا از توهم وجود قدرت اساطیری و غیرعادی برای آنان و یا از ناحیه دفع مسؤولیت از خود ناشی می شود، بنابراین بجاست انسان واقع گرا باشد.»• « با واقع نگری در تضاد نیست، شعار بیدارکنندهٔ عواطف و احساسات افراد و نشان دهندهٔ مسیر حرکت جامعه است تا به سوی واقعیات بروند و برای رسیدن به آن ها تلاش کنند… شُعار مقدمهٔ رسیدن به واقعیات است و هیچ گاه مقدمه با ذی المقدمه در تضاد نیست بلکه هماهنگ می باشند.» -> شُعار
• «امروز همهٔ جهان به منزله یک خانه دارای چند خانواده است که رابطه با یکدیگر برای آنان ضرورت حیاتی دارد.»• «به طور کلی هدف از برخورد با مجرم نباید انتقام جویی باشد، بلکه منظور باید تنبه و آگاهی مجرم و دیگران و جلوگیری از شیوع گناه و آلوده شدن جامعه باشد.»• «حکومت با خشونت و زدن و بستن دوام ندارد، و آنچه ضامن بقای حکومت و دولت است محبت و عاطفه و گذشت است مگر در حال ضرورت و اهمیت موضوع؛ و طردکردن افراد گناهکار از جامعه و ترک معاشرت با آنان نیز جایز نیست مگر در جایی که طرد آنان و ترک معاشرت به طور موقت به منظور تنبه و بیداری آنان باشد و در روح و روش آنان اثر نماید.» ۲ فوریه ۱۹۹۹/ ۱۲ بهمن ۱۳۷۷/ ۱۵ شوال ۱۴۱۹؛ «در آستانه بیستمین سالگرد انقلاب اسلامی»• «هیچ کس حق ندارد درک و برداشت خود را قرار دهد و مخالفین خود را به ارتداد یا انحراف متهم نماید.» ۱۸ فوریه ۱۹۹۹/ ۲۹ بهمن ۱۳۷۷/ ۲ ذی الفعده ۱۴۱۹؛ مقاله «در باب تزاحم (دین، مدارا و خشونت)» در مجله کیان -> مقیاس حق
• «خشونت این است که حکومتی در برابر ملت خود (که از کجروی های حکومت انتقاد می کنند و حقوق خود را می طلبند) به جای اعطای حقوق و دلجویی و مدارا آنان را سرکوب نماید، و به جای پذیرش خطاها و اشتباهات و چاره جویی و تسلیم در برابر حق ملت و محبت نسبت به آنان که صاحبان اصلی حکومت می باشند چون مهاجمین خارجی عمل نماید.» ۳ اوت ۱۹۹۹/ ۱۲ مرداد ۱۳۷۸/ ۲۰ ربیع الثانی ۱۴۲۰؛ مقاله «پاسخ به پرسشهایی پیرامون "خشونت یا تسامح و تساهل»• «مردم با کمبودها می سازند ولی حق کشی و تبعیض را تحمل نمی کنند.»• «من از محصور بودن خود ناراحت نیستم، اما از اینکه افرادی از خانوادهٔ شهدا و نیروهای خدمتگزار و پیشگامان در مبارزه و انقلاب را به خاطر من مورد اذیت و آزار قرار می دهند و برای آنان پرونده سازی می کنند، رنج می برم.»• «در هر شرایط وظیفه و مسئولیتی خاص متوجه انسان می شود.» ۲۷ دسامبر ۱۹۹۹/ ۶ دی ۱۳۷۸/ ۱۹ رمضان ۱۴۲۰؛ مصاحبه کتبی با جنیو عبدو• «همهٔ انسان ها برحسب خلقت در کردار و گفتار و نوشتار آزادند و هیچ کس بر دیگری قیمومت و حقِّ سلطه و فرمان ندارد؛ مگر خدایی که آفریننده و مالک اوست، و یا هرکس که خدا حقی برای او قرار داده، و یا خود انسان برحسب قرارداد دوجانبه، حکومت او را پذیرفته باشد. البته چون همه حق دارند طبعاً هرکس در حدی آزاد است که مزاحم حقوق دیگران نباشد؛ و حقوق خدا را نیز که آفریننده و مالک وجود او می باشد رعایت نماید.» ۱۱ فوریه ۲۰۰۰/ ۲۲ بهمن ۱۳۷۸/ ۶ ذی القعده ۱۴۲۰؛ جزوه «حکومت مردمی و قانون اساسی»• «خشونت و ترور ابزارِ عاجزان از منطق است.»• «کشور مِلکِ طَلق قشری خاص نیست بلکه متعلق به همه ملت است، و چنین نیست که ملت قاصر و محتاج به قیم باشند.»• «بزرگترین بلا و آفت کشور هرج-و-مرج اجتماعی است که به وسیله گروه های فشار و محرکین آنان انجام می شود.»• «اگر کسی - فرضاً - گناهی را مرتکب شود که کیفر آن اجرای حدی از حدود الهی باشد آن گناه باید در دادگاه صالح به تصدی مجتهد عادل آگاه به موازین اسلامی و حقوقی ثابت شود، و شخص متهم امکان دفاع داشته باشد و هیچ گونه شبهه ای در کار نباشد، و چنین نیست که هر کسی حق داشته باشد حدود الهی را برحسب تشخیص و سلیقه خود اجرا نماید.»• «هیچ گاه خشونت و ارعاب دل ها را جذب نمی کند، و با زور و اکراه ایمان پدید نمی آید و حکومت با چماق تقویت نمی گردد.»• «اینکه گفته می شود: «مردم به اسلام و روحانیت پشت کرده اند» اشتباه است، مردم از قشری خاص که خود را حقِّ مطلق و دیگران را هیچ می پندارند زده شده اند، وگرنه من به سهم خود می یابم که قشر جوان نوعاً به دین اقبال کرده اند و با پرسش های گوناگون درصدد تحکیم دین و ایمان خود می باشند.»• «فهم دقیق از اسلام و احکام اسلامی - مانند سایر علوم - نیاز به تخصص خاص خود دارد و کار همه کس نیست، ولی همین تخصص خاص نیز در تیول فرد یا گروه خاصی نیست. علما و دانشمندان و فقها در درک و برداشت از کتاب و سنت تفاوت دارند و هیچ فرد یا گروهی حق ندارد علم و فقاهت را در تیول خود بداند و عقاید خود را بر دیگران تحمیل نماید.»• «جهان امروز، جهان ابهام گویی نیست و از راه های گوناگون واقعیت ها کشف می شود و ملت بیدار به کمتر از مرحله کشف واقعیات قانع نمی گردد، و با اخفای واقعیات از ملت اعتماد آنان از مسؤولین سلب می شود.» ۱۲ آوریل ۲۰۰۰/ ۲۴ فروردین ۱۳۷۹/ ۷ محرم ۱۴۲۱؛ «پاسخ به سؤالات شورای اسلامی شهر تهران»• «جهان امروز، پذیرای حکومت مطلقه فرد نیست. حکومت زمان ما با حکومت ساده صدر اسلام که شخص معصوم در رأس آن بود قابل قیاس نیست.»• «اساس و زیربنای حکومت ملت است و ملت ما به اسلام علاقه مندند ولی از استبداد گریزان اند، تکروی ها موجب عدم ثبات نظام و تضعیف نهادها و ارگان های مسؤول است. اسلام و حکومت اسلامی ایران تاکنون در اثر تکروی ها و مطلق اندیشی های فردی در سیاست و اقتصاد ضربه های جبران ناپذیری خورده، و پیدایش تفکر جدایی دین از سیاست در نسل جدید نیز در همین رابطه است.»• «بنای اسلام بر ارشاد و امر به معروف و نهی از منکر عمومی است، و چنین نیست که مسؤولین عقل کل باشند و مردم دیگر هیچ اندر هیچ.»• «آنچه در باب قضاوت اسلامی مهم است احقاق حقوق مردم و اجرای حدود الهی است نه تنظیم پرونده های سیاسی و جناحی با طرح شکایتهایی از ناحیه شاکیان حرفه ای خاص.»• «آقایان مایل اند بر کشور سکوت گورستانی حاکم باشد و هیچ نحو تذکر و انتقادی در بین نباشد. شعار ملت ایران در آغاز انقلاب سه رکن داشت: .» -> استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی
• «من نه طالب مقام و نه دشمن انقلاب و نه بی اطلاع از موازین اسلامی هستم، ولی از باب وظیفه اسلامی و وجدانی نمی توانم بی تفاوت باشم.» ۲۱ اوت ۲۰۰۰/ ۳۱ مرداد ۱۳۷۹/ ۲۰ جمادی الاولی ۱۴۲۱؛ مصاحبه با هفته نامه اسپانیایی تیمپو• «اسلام با تنوع و تفنن در اشکال و مظاهر زندگی مخالف نیست، بلکه با تکامل علم و تکنیک هماهنگ است؛ وگرنه نمی توانست خاتم ادیان الهی باشد.» ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۰/ ۲ مهر ۱۳۷۹/ ۲۳ جمادی الثانی ۱۴۲۱؛ پاسخ به سؤالات فرهنگی و هنری جامعه هنری و سینمایی ایران• «هنگامی که حوزه ها و علمای اعلام نتوانند از مظالم و تخلفات و تعدیات گوناگون جلوگیری نمایند و یا حداقل تذکر بدهند، قضاوت ملت نسبت به آن ها چه خواهد بود؟!»• «کشور نیاز به دولت و حکومت دینی و مردمی دارد ولی حکومت باید دینی باشد نه اینکه دین و کانونهای دینی حکومتی شده و تحت سلطه و ابزار حکومت قرار گیرند.»• «اگر امروز ما نتوانیم نسل جوان را از خطر بی دینی و بی هویتی - که متأسفانه روندی فزاینده یافته است - نجات دهیم و علل و زمینه های آن را کشف و علاج نماییم فردا در برابر تاریخ و نسلهای آینده و محکمه عدل الهی محکوم خواهیم بود.» ۲ اکتبر ۲۰۰۰/ ۱۱ مهر ۱۳۷۹/ ۳ رجب ۱۴۲۱• «ما در اسلام محاکمه سیاسی محض نداریم.»• «اندیشه و عقیده و اظهارنظر صرف، قابل محاکمه و مجازات نیست.» ۱۰ نوامبر ۲۰۰۰/ ۲۰ آبان ۱۳۷۹/ ۱۲ شعبان ۱۴۲۱؛ «پاسخ به نامهٔ جمعی از دانشجویان دانشگاه تهران»• «آن حکومت دینی که آرزوی ملت است و در آغاز به آنان وعده داده شده بود، منافاتی با حقوق ملت و آزادی های مشروع ندارد.»• «کلمهٔ از مردمی بودن نظام بر اساس موازین اسلامی حکایت می کند. پس اساس و زیربنای نظام ما رضایت و اراده و آرای مردم بوده است، و بقای آن نیز طبعاً به رضایت آنان وابسته است.» -> جمهوری اسلامی
• «در قانون اساسی ما تضادهای واضحی مشاهده می شود که باید در وقت مناسب اصلاح گردد .»• «در قانون اساسی ایران به ویژه پس از بازنگری آن، اهرمهای قدرت در اختیار رهبر قرار داده شده و مسئولیتهایی بر عهده رئیس جمهور، و طبعاً رئیس جمهور فاقد قدرت می باشد، و این امر یکی از مشکلات قانون اساسی است.»• «انتخاب آقای خاتمی از ناحیه اکثریت قاطع ملت در حقیقت اعتراض به روند موجود از قبل بود؛ و ملت از او انتظارات بجایی داشتند.»• «مردم همان گونه که پایه گذار این نظام بودند و به آن رأی دادند، اصلاح ساختار سیاسی و قانونی آن نیز حق آنان می باشد و هیچ قدرتی حق ندارد این حق مشروع را از آنان سلب نماید.»• «بسیاری از آقایان و متصدیان، نظام اسلامی را که مردم به آن رأی دادند با اشخاص مساوی پنداشته و خودشان را تجسم کامل نظام و اسلام و ارزش ها می پندارند، و مخالفت با اشخاص را مخالفت با اسلام قلمداد می کنند؛ و این است منشأ بسیاری از اشتباهات و ستیزه جویی ها و تکفیر و تفسیق های ناروا و برخوردهای تندی که با منتقدین اصلاح طلب انجام می شود.» ۶ ژانویه ۲۰۰۱/ ۱۷ دی ۱۳۷۹/ ۱۰ شوال ۱۴۲۱؛ «پاسخ به پرسش هایی ده گانه فرستاده شده از پاریس»• «نباید کارهای خلافی را که به نام اسلام از ناحیه متصدیان امور انجام می شود به حساب اسلام و حکومت اسلامی گذاشت بلکه لازم است تفکر و گفتار و رفتار خود را با کتاب و سنت و معیارهای اصیل اسلامی منطبق نماییم.»• «ولایت فقیه با تلاش و فعالیت اینجانب و مرحوم شهید بهشتی و چندتن دیگر از خبرگان در قانون اساسی گنجانده شد.»• «اصل ولایت فقیه به طور اجمال و نیز ضرورت آن به معنای صحیح و معقول از مسائل اساسی فقه اسلامی بود و عقل و کتاب و سنت بر صحت آن دلالت می کرد؛ ولی معرفی های اغراق آمیز نسبت به آن و مطلق نگری و استفاده های ناصحیح و بی جا از آن و عدم توجه به سایر اصول قانون اساسی و از جمله فصل حقوق ملت، آن را به صورت یک نهاد استبدادی نشان داد و موجب بروز تضاد و چالش های فراوان در اداره کشور گردیده و خسران و زیان هایی را به دنبال داشته است.» ۱۱ ژانویه ۲۰۰۱/ ۲۲ دی ۱۳۷۹/ ۱۵ شوال ۱۴۲۱؛ «پاسخ به پرسش هایی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر»• «از ترویج خشونت و تندی تا حال چه نفعی عائد اسلام و کشور شده است ؟! اصولاً حق و عدالت در جهان امروز با منطق و استدلال و گفتمان بهتر پیاده می شود. تعبیرات تند و اعمال خشونت آمیز به ویژه اگر به نام دفاع از اسلام انجام شود چهره نورانی دین را در نزد نسل جوان خشن و کریه نشان می دهد.»• «اسلام به عنوان یک آیین آسمانی دارای سه قسمت است: اصول اعتقادی، اخلاق و فروع عملی. بر ما لازم است ارزشهای این دین الهی را در هر سه قسمت با بیان و منطق علمی و زبان روز به جهان معرفی نماییم.»• «برای نشر اسلام و عدالت، راهی جز ترویج و گفتگو با مردم دنیا و نیز عمل به آن ها وجود ندارد؛ آری، اگر در برابر ملت های جهان با شعار آزادی و گفتگوی تمدن ها برخورد نماییم ولی با ملت خودمان با خشونت برخورد نماییم، گفتگوی تمدن ها یک شوخی سیاسی تلقی می شود.» ۲ ژانویه ۲۰۰۱/ 14 بهمن ۱۳۷۹/ 8 ذی القعده ۱۴۲۱؛ «پاسخ به استفتاء در مورد گفتگوی تمدن ها»• «سیاست و اداره کشور باید بر اساس عقل و عاطفه باشد نه بر اساس لجاجت و انتقام.» ۷ فوریه ۲۰۰۱/ ۱۹ بهمن ۱۳۷۹/ ۱۳ ذی القعده ۱۴۲۱؛ «پاسخ به پرسشهای جمعی از دانشجویان تهران»• «هر جامعه ای که می‎خواهد صالح باشد نیروهای مسلح آن باید افرادی باشند که قساوت قلب نداشته و دلسوز و رحیم باشند.» ۱۴ اکتبر ۲۰۰۹/ ۲۲ مهر ۱۳۸۸/ ۲۴ شوال ۱۴۳۰؛ «در درس اخلاق پیرامون مسائل روز»• «آن بزرگوار عمر گرانقدر خویش را صرف تحصیل علم و تربیت شاگردان و مجاهدت در راه دین نمود و فقدان ایشان ضایعه ای بزرگ برای حوزه های علمیه است. خاطره مبارزات ایشان با رژیم فاسد گذشته و همراهی وی با حضرت امام خمینی (رحمة الله علیه) در راه تشکیل حکومت اسلامی از خاطرات، زدودنی نیست.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> عبدالکریم موسوی اردبیلی
• «آن مرحوم مقامات علمی و مجاهدت هایی قبل و بعد از انقلاب داشتند، هرچند بخشی از مواضع ایشان مخصوصاً در اواخر حیات امام راحل (قدس سره) مورد قبول نبود.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> ناصر مکارم شیرازی
• «بزرگواری که همواره در دفاع از اسلام و مسلمین کوشا بود. در راه تعلیم، هزاران شاگرد به عالم روحانیت و جهان تشیع تقدیم نمود. ده ها جلد کتاب تحقیقی را راه گشای اهل تحقیق قرار داد. بدن شریفش آماج ضربات شلاق های ساواک در رژیم شاهنشاهی بود و روح و روانش مورد هجوم تهمت ها!... چنان آرام خوابید که آن آرامش آرزوی هر سعادتمندی است.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> محمدعلی گرامی
• «او از علمای مجاهدی بود که از آغاز، همپای انقلاب اسلامی حرکت نمود و از شخصیتهای فقهی و فرهنگی بود که با آثار خود میراث فقهی و اصولی و فکری اسلامی را سرشار ساخت و عرصه علمی را غنا بخشید.» (۲۱ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> محمدحسین فضل الله
• «آن دوست دیرینه و مظلوم ما که همواره برای استقلال و آزادی مسلمین تلاش می نمود لحظه ای از حصر استبدادی در نیم قرن اخیر نهراسید تا فریضه امر به معروف و نهی از منکر را معروفانه تداوم بخشد و لو بلغ ما بلغ.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> محمد صادقی تهرانی
• «ایشان در معرفت همانند سلمان و در زندگی دنیایی همانند اباذر و در دفاع از حریم اسلام و فقاهت جعفری (ع) نظیر مفید بود.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> اسدالله بیات زنجانی
• «ایشان فقیهی متبحر و استادی برجسته بودند و شاگردان زیادی از ایشان بهره بردند. دورانی طولانی از زندگی آن مرحوم در خدمت نهضت امام راحل عظیم الشأن گذشت و ایشان مجاهدات زیادی انجام داده و سختی های زیادی در این راه تحمل کردند. در اواخر دوران حیات مبارک امام راحل امتحانی دشوار و خطیر پیش آمد که از خداوند متعال می خواهم آن را با پوشش مغفرت و رحمت خویش بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفاره آن قرار دهد.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> علی خامنه ای
• «ایشان در طول زندگی شان علاوه بر خدمات علمی و فقهی در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی همواره در کنار رهبر فقید انقلاب اسلامی قرار داشتند و در این راستا مدتها در زندان بسر بردند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تلاشهای زیادی در مورد رعایت نظم و قانون نموده، در جهت وحدت امت اسلامی علی الخصوص شیعه و سنی گامهای مؤثری برداشتند و هفته وحدت از جمله پیشنهادات و ابتکارات این عالم و فقیه عالیقدر بود که بنیان گذار جمهوری اسلامی نیز آن را تصویب نمود. ایشان تا زمانی که در صحنه سیاسی کشور نقش داشتند همواره اهل سنت جهت رفع مشکلات به ایشان مراجعه می نمودند که ایشان نیز بذل توجه می فرمودند.»(۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> عبدالحمید اسماعیل زهی
• «وجود کسانی چون آیت الله العظمی منتظری برای نسل جوان این کشور مدرکی بود که آنان را به برخوردی عمیق تر با نیازهایشان برای بهره مندی از پشتوانه های روحانیت آگاه متقاعد می کرد. امیدوارم اینک که او از میان ما رفته است دانشمندانی دیگر این ضرورت انکارناپذیر را پاسخ بگویند و اجازه ندهند که وسوسه ها و زمزمه ها آنان را از تکالیفی که نسبت به اسلام و نسلهای امروز و فردا دارند منصرف کند.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> میرحسین موسوی
• «آن فقیه عالی مقام به پیروی از امام راحل (ره) حکومت اسلامی را با قرائت مردم سالاری دینی متکی به آرای مردم از متن کتاب و سنت استنباط و استخراج نمود و تا آخرین لحظه حیات در دفاع از آزادی و استقلال کشور و از حریم دین و مذهب درنگ نکرد.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> مهدی کروبی
• «عالم و متفکر و فقیه بزرگواری رخ در نقاب خاک کشید که در عرصه علم و عمل، همه عمر پر برکت خود را در مسیری که رضایت خداوند را در آن می دانست مصروف کرد و برای خدا و خدمت به بندگان او و دفاع از میهن و مردم رنجها، در به دری ها و زندانها و شکنجه ها را با سینه ای گشاده تحمل کرد و عزیزترین سرمایه اش یعنی فرزند عزیز و مجاهدش حجة الاسلام والمسلمین محمد منتظری را نیز تقدیم انقلاب و راه خدا کرد.» منبع -> محمد خاتمی
• «ایشان از معدود شخصیت های برجسته دینی هستند که به اصول اخلاقی در زندگی اجتماعی پایبند بوده و از ایمان خود نردبانی برای رسیدن به هوا و هوس نفسانی نساخته و دفاع از حقوق و ارزش های انسانی را فدای مصلحت اندیشی ننمود… دفاع ایشان از حقوق زندانیان سیاسی در دوران تاریک دهه شصت برای ایشان اعتبار و احترام زیادی در جامعه ایجاد کرد. رفتار و منش انسانی ایشان نشان داد که دین در خارج از قدرت عمومی به خوبی می تواند در خدمت ارزش های مشترک بشری قرار گیرد.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> عباس امیرانتظام
• «آیت الله منتظری به عالم اسلام و تشیع خدمات ارزنده ای کرد. شاگردان فراوانی تربیت کرد. آثار ارزشمند علمی در فقه، اصول، کلام و شرح احادیث اهل بیت به رشته تحریر درآورد. او صاحب ابتکارات بدیع فقهی و آراء جدید علمی متعددی در حوزه اسلام سیاسی، حقوق بشر و فقه معاملات بود. انسانی وارسته، مسلمانی پاک نهاد، مؤمنی مهذب و موحدی خالص بود. او مصداق بارز "عالم ربانی" بود که عظمت حق را باور کرده بود و همواره ضوابط اخلاقی بر تمامی افعال و اقوالش مسلط بود. عمری را به مبارزه علیه ظلم و بی عدالتی سپری کرد.» (۲۰ دسامبر ۲۰۰۹) منبع -> محسن کدیور
• «به آنچه می گفت و می آموخت حقیقتاً باور داشت و از آنچه داشت و می توانست داشته باشد کریمانه و دلیرانه گذشت و حق عدل و احسان را به جا آورد و اینک با نیک نامی و آبرومندی به دیدار پروردگاری شتافته است که دوستدار محسنان است.» منبع -> عبدالکریم سروش
• «آن بزرگ در این روزگار سخت مظهر و مصداق پاکی و پاکدامنی، بلنداندیشی و گشاده دلی و حق خواهی و حق گویی بود و با گفتار و کردار نیکو و نافذ خویش، به راستی الگویی ایده آل از مرجعیت و روحانیت شیعه در این دوران آفرید.» منبع -> مصطفی معین
• «ایشان شخصیتی مسؤول، پرهیزگار و قائم به وظایف شرعی بود و در برابر مسائل و مشکلات اجتماعی و حقوق مردم حساس و متعهد بود. در دفاع از حقوق مردم و مبارزه با فساد و ظلم از حیثیت و جان و موجودیت خود می گذشت و زحمات طاقت فرسایی در جهت دفاع از حقوق ملت، مردم و اسلام تحمل کرد. در دوران قبل از انقلاب از عالی ترین شخصیت های روحانی بود که رنج و زحمت زندان و شکنجه را تحمل کرد تا آنجا که رژیم مستبد پهلوی برای تحت فشار گذاشتن ایشان فرزندشان را در برابر دیدگانش شکنجه کرد.»• «شخصیتی تاریخی به لحاظ علمی، فقهی، اخلاقی و مبارزاتی بود و تلاش های ایشان هیچ گاه نزد خدا و ملت ما فراموش نخواهد شد.» منبع -> حسین انصاری راد

[ویکی فقه] « آیت الله شیخ حسینعلى منتظرى» در اول مهرسال ۱۳۰۱ ش( برابر با اول صفر ۱۳۴۱ ق) در شهر نجف آباد - ۲۴ کیلومترى غرب اصفهان- در خانواده اى زحمتکش به دنیا آمد.
پدر وى مرحوم حاج على، کشاورز ساده اى بود که در کنار کار روزانه اش با کتاب و کتابخانه دمساز، و معلم اخلاق و مدرس قرآن بود. مادر ایشان نیز بانویى متقى و پرهیزگار بود که در تربیت و رشد دینى او سعى وافر داشت.
تحصیلات
از هفت سالگى آموختن را با ادبیات فارسى و سپس صرف و نحو عربى آغاز کرد، و در سن ۱۲ سالگى با ورود به حوزه علمیه اصفهان مسیر خویش را به سوى پیشرفت علمى انتخاب کرد. او در طول هفت سال در اصفهان بسیارى از کتابهاى فقهى، ادبى و فلسفى را به تنهایى یا نزد اساتید بزرگى چون حاج آقا رحیم ارباب و حاج شیخ محمدحسن عالم نجف آبادی خواند، و به تدریس آنها مشغول گردید.در نوزده سالگى اصفهان را به قصد ادامه تحصیل در قم ترک نمود. سال ۱۳۲۰ ش با ورود به قم، شروع تحولات چشمگیر در زندگى علمى ایشان بود. در بدو ورود به قم با عالم اندیشمند علامه مرتضی مطهری ( ره) آشنا گردید، و این دو در کنار یکدیگر براى خودسازى و اصلاح جامعه، جهادى بزرگ را آغاز نمودند و فعالیت هاى علمى خود را روزبه روز گسترش دادند.
اساتید
اساتیدى که در دوران تحصیل از آنها بهره مند شده است عبارتند از:
← اساتید دوره سطح
...