[ویکی فقه] صغرا، یکی از
اصطلاحات به کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای یکی از دو مقدمه قیاس اقترانی؛ مشتمل بر
حد اصغر است.
هر قیاسی از اجزای اولیه (حدود قیاسی) و اجزای ثانویه (مقدمات قیاس) تشکیل شده است. اجزای ثانویه که همان
مقدمات قیاس اند به لحاظ موقعیت
حد اکبر و حد اصغر در آنها نام خاصی به خود گرفته اند، بدین صورت که مقدمه ای که دربردارنده حد اکبر باشد «کبرا» و مقدمه ای که در بردارنده حد اصغر باشد «صغرا» نامیده می شود. به عبارت دیگر، در
قیاس اقترانی حملی، موضوع نتیجه را «حد اصغر» و مقدمه مشتمل بر آن را «صغرا» می نامند، همچنان که
محمول نتیجه را «اکبر» و مقدمه مشتمل بر آن را «کبرا» می نامند و آنچه را که در هر دو مقدمه تکرار می شود و واسطه رساندن اکبر به اصغر است «حد وسط» می نامند، زیرا بین آن دو واقع شده است؛ مثلاً در «هر انسانی حیوان است و هر حیوانی
جسم است؛ پس هر انسانی جسم است»، مقدمه اول قیاس (هر انسانی حیوان است) را «صغرا» و انسانِ مذکور در این مقدمه را که در نتیجه، موضوع واقع شده است «حد اصغر»، و حیوان که در هر دو مقدمه تکرار شده است «حدّ وسط» می نامند. مقدمه دوم (هر حیوانی جسم است) را «کبرا» و جسمِ مذکور در این مقدمه را که محمول در نتیجه است، «حد اکبر» و حیوان را «حد وسط» می نامند.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • شیرازی، قطب الدین، درة التاج (منطق).• خوانساری، محمد، منطق صوری.• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.• ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.
۱. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.
...
