قلندریه

در وجه تسمیه قلندر بحث بسیار است . غالب مولفان فرهنگها بر آنند که این کلمه معرب یا مبدل کلندر کلندره ( چوب گنده و ناتراشیده مردم ناهموار و ناتراشیده ) است ( رشیدی : کلندر آنند قلندر فرنظا. غلندر ) ژابا نیز بر این عقیده است ( ژابا . فرهنگ کردی ۳۱۵ ) . دساسی وجه تسمیه آنرا بعلت انتساب بموسس فرقه موسوم بشیخ قرندل دارند . فرانتزبابینگر [ قلندری ] راموسس اساطیر قلندریه نوشته ( دائره المعارف اسلام - ایوانف در کتاب اهل الحق گوید ( ص ۶٠ ح ۱ ) [در مدت چهل سال اخیر کوشش بسیار کردم که ریشه کلمه قلندر را پیدا کنم و با متخصصان زبانهای مختلف بحث نمودم ولی به نتیجه نرسیدم . در فارسی کلمه [ کلانتر ] ( بزرگتر ) بمعنی ناظر و ضابط و مباشر آمده اما این لغت حرف نخستین کلمه مورد بحث یعنی [ ق ] - و همچنین علت تخفیف [ آ ]را در [ کلان ] نمیتواند حل کند . هیچ کلمه ای در زبانهای عربی ترکی سنسکریت ارمنی گرجی و غیره مسئله را روشن نمیسازد . من فکر میکنم که کلمه یونانی از ریشه ( دعوت کردن احضار کردن ) شاید ممکن بود بمعنی کلمه عربی [ دعائ ] بکار رود . این فکر از اصطلاح روسی معمول در قرون وسطی که بنظر میرسد از همان ریشه ناشی شده باشد - القائ گردیده . اما پالمر تایید کرده که اصطلاح کالتور در قدیم آن هم بسیار بندرت استعمال شده است و در متون جدید دیده نمیشود . بنظر میرسد که استعمال این کلمه در ادبیات مدتها موقوف مانده باشد اما بکار بردن کلمه مزبور بمنظور [ داعی ] عربی اشکالی ندارد اگر متوجه باشیم که او مردم را بزیارت معابد مخصوص دعوت میکرد ... ] این وجه اشتقاق را ایران شناسان اروپایی نپذیرفته اند . قلندریه فرقه ای از صوفیه اند که از جهت افکار و عقاید با ملامتیه نزدیک اند و مقید باخفای حال و عمل نیستند و رندی پیشه کنند . پیروان این فرقه عادات و مقررات ثابتی ندارند و کاملا از دستورهای مذهبی و عادات اجتماعی دور هستند . افراد این فرقه بنظر میرسد که اصلا از آسیای مرکزی باشند که تحت تاثیر عقاید هندی قرار گرفته اند . گروهی را بعنوان موسسان قلندریه نام برده اند از جمله یوسف نامی را - که با نسبت عربی و اسپانیایی شناخته شده - موسس قلندریه دانند و نیز شیخ جمال الدین ساوه یی ایرانی - که بقول ابن بطوطه در دمیاط مستقر شد این فرقه محسوب میشود ( دائره المعارف اسلام : ایضا ) .
دهی است جزئ بخش مرکزی شهرستان ساوه واقع در ۲۷ هزار گزی جنوب خاوری ساوه و ۱۲ هزار گزی راه شوسه ساوه بقم . موقع جغرافیایی آن جلگه و هوای آن معتدل است .

( قلندریة ) قلندریة. [ ق َ ل َ دَ ری ی َ ] ( اِخ ) نام فرقه ای است از صوفیه. ( از اقرب الموارد ). رجوع به قلندر شود.

---

قلندریه. [ ق َ ل َ دَ ری ی َ] ( اِخ ) دهی است جزء بخش مرکزی شهرستان ساوه ، واقع در 27هزارگزی جنوب خاوری ساوه و 12 هزارگزی راه شوسه ساوه به قم. موقع جغرافیایی آن جلگه و هوای آن معتدل است. سکنه آن 210 تن است. آب آن از رودخانه وفرقان ( قره چای ) و محصول آن غلات ، بنشن ، پنبه و چغندر و زیره و شغل اهالی زراعت و گله داری است. راه تا 2 هزارگزی ماشین میرود. این ده قشلاق چند خانوار از ایل شاهسون بغدادی است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 1 ).