سوسمار

تمساح , دودة , سحلیة

خزنده ای از رده سوسماران که دارای انواع مختلف است . برخی از آنها در خانه ها میزیند و به نام چلپاسه مارمولک و غیره خوانده میشوند و برخی در بیابانها و صحرای زیست میکنند و به نام بزمجه و بزغاله مار نامیده میشوند . این خزندگان از حشرات موذی تغذیه میکنند و معمولا شبها برای تغذیه خود از لانه خارج میشوند و عضو نیش زدن ندارند و بنابراین جانوران مفیدند گلپاسه کلپاسه چلپاسه مارمولک بزمجه . یا سوسمار آبی . خزنده ای از رده سوسماران آبی که دارای انواع مختلف است و در کنار رودها و سردابها میزیند و از ماهیان و پستانداران دیگر تغذیه میکنند بزرگی برخی از آن ها به ۶ متر میرسد . یا سوسمار بی دست و پا . اروه . یا سوسمار کویر . گونه ای سوسمار که در صحاری میزید و قدش تا یک متر هم ممکن است برسد . این جانور گاهی به پستانداران کوچک حمله میکند بزغاله مار . یا سوسماران . رده ای از خزندگان که به داشتن اندامهای حرکتی مشخصند و اگر چه در برخی گونه ها ممکنست که در حالت بلوغ دست و پا نداشته باشند ولی همگی در حالت نوزادی دارای اندام هستند وانگهی بدون استثنا همه آن ها دارای پلک چشم میباشند ( وجه تمایز از ماران ) روی هم رفته خزندگانی بی آزارند چون وسیله نیش زدن ندارند و از حشرات و دیگر جانوران موذی تغذیه میکنند و دارای انواع گوناگون میباشند که در منازل و روی دیوارها یا در بیابان میزیند . یا سوسماران آبی . رده ای از خزندگان که دارای اندامهای حرکتی کوتاه میباشند ولی چون این اندامها کوتاه و ضعیف است و بدن خود را در موقع حرکت روی زمین میکشد دارای بدنی سنگین و بطئ الحرکه میباشند این جانور عموما در کنار رودخانه های پر آب و مردابها میزیند و طعمه خود را در آب جستجو میکنند و گاهی هم برای شکار از آب خارج میشوند و به جانوران دیگر ( از جمله انسان ) حمله میکنند . در اطراف فکین دارای یک ردیف دندانهای مخروطی نوک تیز می باشند که به وسیله آن ها طعمه خود را قطعه قطعه میکنند . سوسماران آبی معمولا تخمگذارند و طول برخی از آن ها تا ۶ متر میرسد و به انواع مختلف تقسیم میشوند و از قبیل تمساح و گاویال و سوسمار آمریکایی که به نام آلیگاتور خوانده میشوند بزمجه های آبی تمساحها . توضیح در برخی کتب کلمه نهنگ مرادف با سوسمار آبی یا تمساح به کار رفته است ولی باید دانست که نهنگ معمولا مرادف با پستانداران عظیم ماهی شکل دریایی است که به نام بالن یا کاشالوت نامیده می شوند .

(اِ. ) جانوری است خزنده ، دارای چهار دست و پای کوتاه ودم دراز و دهان فراخ با دندان های ریز، سوسمارها انواع مختلف دارند.

سوسمار. ( اِ مرکب ) جانوری است مانند راسو، لیکن از او سطبرتر باشد پیه و چربی او را زنان بجهت فربه شدن خورند و بر بدن مالند، و به عربی ضب گویند و نزد شافعی مذهبان گوشت او حلال است. ( برهان ) ( آنندراج ). جانوری است که بهندی گوه گویند. ( غیاث ). وزغة. ( بحر الجواهر ). نوع کوچک آنرا که در خانه ها و دیوارها میزید به اسامی مارمولک ، مالوز، کرباسه ، کربسه ،کربش ، برق گویند. ( یادداشت بخط مؤلف ) :
و از وی [ از مالفه ] پوست سوسمار خیزد که بر قبضه شمشیر کنند سخت بسیار. ( حدود العالم ).
چنان باد درآرد بخویشتن
که می گویی خورده ست سوسمار.گشته روی بادیه چون خانه جوشنگران
از نشان سوسمار و نقش ماران شکن.ز شیر شتر خوردن و سوسمار
عرب رابجائی رسیده ست کار
که تخت عجم را کند آرزو
تفو باد بر چرخ گردون تفو .تا ز قصد دشمنان چون مار شد سرکوفته
می نداند بازگشت خانه همچون سوسمار.گرچه بسی دردمید مرده دلان را بزور
همدم عیسی شود جز بدم سوسمار.نسازیم چون مار با هیچکس
خورش های ما سوسمار است و بس.خفتگان بیچاره در خاک لحد
خفته و اندر کاسه سر سوسمار.

جانور خزندۀ آبی با پاهای کوتاه و پره دار، دم بلند، بدن کشیده، سر بزرگ، آروارۀ قوی، و بدن پوشیده از فلس های شاخی.

ضب