گراند هتل

گراند هتل قدیمی ترین هتل ایران و از آثار معماری اواخر دوره قاجاریه است. این هتل بدست یک مهاجر قفقازی به نام باقر خان به مساحت ۱۳۰۰ متر مربع در خیابان لاله زار جنوبی ساخته شد. الگوی پذیرایی در این هتل، از روش پذیرایی در هتل های اروپایی الهام گرفته شده بود.
خیابان لاله زار
گراند هتل در خیابان لاله زار تهران، محل اجرای نمایش نامه های میرزاده عشقی، شعرخوانی های عارف قزوینی و اجراهای قمرالملوک وزیری و روح انگیز بود. پیش از گراند هتل، اتباع خارجی که به ایران سفر می کردند جهت اقامت به سفارت خانه های کشور متبوع خود می رفتند یا به بعضی از خانه های شمال تهران که به پانسیون تبدیل شده بودند مراجعه می کردند.
هتل تا پایان دوره رضا شاه اعتبار خود را حفظ کرد، تا نیمه های محمدرضاشاه به کار خود ادامه داد و بعد از رونق آن کاسته و تعطیل گردید. علی حاتمی که مدل این هتل را چند کیلومتر دور تر از تهران ساخت و دوباره نامش را بر سر زبان ها انداخت ولی دیگر کسی از خود گراند هتل سراغی نگرفت.
امروزه این عمارت تاریخی در قبضه فروشندگان لوازم الکتریکی است که چند سالی است جانشین خیاطان و تریکوبافان در این ساختمان شده اند. آجرکاری های ظریف هتل یکسر زیر سیمان رفته و بالکن هایش از لوازم برق ساختمان انباشته شده است. فروشندگان میان کف و سقف بلند اتاق ها، تاق زده و مغازه را دوبلکس کرده اند. دیوارهای رو به راهرو را نیز برداشته اند و درهای قدی شیشه ای گذاشته اند. حیاط داخلی گراند هتل که یک زمان برای خودش باغچه مصفایی بود، اینک بارانداز کالا است.

گراند هتل (تهران)
گراند هتل، تهران، 1310ش
گراند هتل، تهران، 1310ش
اولین هتل بین المللی در تهران. در اواخر دورۀ قاجار به همت یک مهاجر قفقازی به نام باقراُف در قسمتی از باغ و عمارت سیف الدوله (حاکم ملایر) و خواهر او شمس الدوله در خیابان لاله زار مقابل چاپخانۀ فاروس تأسیس شد. از تاریخ دقیق برپاشدن آن اطلاعی در دست نیست. عین السلطنه (قهرمان میرزا سالور) در روزنامۀ خاطرات خود در یادداشت های ۱۳۳۵ق/۱۲۹۶ش، چند بار از گراند هتل نام برده است. گراند هتل به سبک اروپایی اداره می شد و یک ارکستر قفقازی در آن برنامه اجرا می کرد. اروپاییان مقیم ایران و سیاستمداران، روزنامه نویسان و اشراف و رجال ایرانی مشتریان دایمی آن بودند. حکم تنها کلوب تهران را داشت و در سالن بزرگ آن، تئاتر، فیلم، کنسرت و بالماسکه نیز نمایش اجرا می شد. به همین سبب، به گراند سینما نیز شهرت داشت و عارف قزوینی، میرزاده عشقی و قمرالملوک وزیری در سالن گراند هتل تئاتر و کنسرت اجرا می کردند. قمرالملوک وزیری نخستین بار در گراند هتل در یک کنسرت بدون حجاب ظاهر شد. نخستین سازمان رسمی نمایشی ایران با نام کمدی ایران ماهی دوبار در سالن گراند هتل نمایش نامه اجرا می کرد و نخستین بار بانوان یهودی و ارمنی با بازی در نمایش نامه های آن وارد عرصۀ تئاتر شدند. در ۱۳۰۱ش، انجمن ایران جوان، نمایش جعفرخان از فرنگ آمده را در سالن گراند هتل بر صحنه برد که جنجالی در پی داشت. یکی دیگر از نمایش های مشهور گراند هتل، اپرا کمیکِ الهه نوشتۀ پری آقابابیان (آقابابایف) بود. در ۱۳۱۹ش در سالن گراند هتل تماشاخانۀ تهران (تئاتر دهقان بعدی) احداث شد. مدیر آن، احمد دهقان، در ۱۳۲۹ در دفتر کار خود در گراند هتل ترور شد. در آن دهه، دفتر حزب های اعتماد، ملت و وحدت ایران نیز در گراند هتل مستقر بود. گراند هتل تا اوایل دهۀ ۱۳۴۰ و تأسیس هتل هیلتون رونق داشت. امروزه محل آن به کارگاه های خیاطی و تریکوبافی تبدیل شده است.