خر بوریدان

موضوع خر بوریدان یکی از ناسازه ها (پارادوکس ها) است. موضوع مسئله این است که الاغی گرسنه را به فاصله مساوی از دو کپه یونجه در نظر می گیرند، برخی استدلال می کنند که الاغ مزبور به سبب ناتوانی اراده به عمل، خواهد مُرد. این مسئله را ژان بوریدان در فلسفه مدرسی مطرح کرده است که البته ابتدا ارسطو آن را به شکلی در نجوم مطرح کرده بود. همچنین به مضمون این مسئله، افلاطون، غزالی، ابن سینا، دانته و ... اشاره داشته اند.
Buridan's Principle
درباره ژان بوریدان
John Buridan: Portrait of a Fourteenth-Century Arts Master
An Auxiliary Motive for Buridan's Ass.
همنشین بهار: خر ژان بوریدان
ژان بوریدان گفته بود: «میل و اراده وقتی با امری که دارای دو شق است روبه رو می شود آن چیز را که عقل ارجح می داند انتخاب می کند. به عبارت دیگر انسان در مواجهه با دو خط مشی آنرا اختیار می کند که به نظر او برای وی متضمن خیر برتر است. آدمی قادر است اختیار را معلق ساخته در غرض از عمل نظر و تأمل کند.» کم کم تمثیل خر ژان بوریدان که در مباحث مربوط به «انگیزهٔ عمل» به کار می رفت، بر سر زبان ها افتاد. (گرچه در آثار وی مستقیماً به آن اشاره نشده است)مثال بالا اینگونه نیز روایت شده که خری شدت گرسنگی و تشنگی او به یک اندازه است و در فاصلهٔ مساوی از او یک سطل آب و مقداری جو قرار دارد، چون فاصلهٔ هر دو از او مساوی است و گرسنگی و تشنگی او به یک اندازه است، نخواهد توانست یکی را بر دیگری ترجیح دهد و سراَنجام از شدت گرسنگی و تشنگی خواهد مرد. با استفاده از این مسئله می گویند ترجیح بلامرجح محال است.
ژان بوریدان (۱۳۰۰–۱۳۵۸) فیلسوف تأثیرگذار فرانسوی و از متکلمان قرون وسطی است که در سده چهاردهم می زیست. از پیروان ویلیام اکام (ویلیام آکمی) به شمار می رفت. در دانشگاه پاریس درس می داد و در زمان خودش بزرگترین معلم فلسفه و منطق بود. کوشش هایی که در نظریه هایش تبلور یافت، علیهٔ فاصلهٔ فیزیک ارسطویی با نتایج تجربهٔ عملی بود.
ژان بوریدان نوشته های ارسطو و بطلمیوس را تفسیر و نقد کرده و نظریه انگیزه را شرح و بسط داده است. یکی از مشهورترین کارهایش در مورد دیالکتیک است و مطالعاتی هم در فیزیک و ستاره شناسی دارد.