تحلیل

تحلیل . [ ت َ ] (ع مص ) بسی به جای فروآمدن . (تاج المصادر بیهقی ). فرودآمدن در جایی . (زوزنی ). تحلیل به مکانی ؛ فرودآوردن به جایی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (قطر المحیط). به جایی فرودآمدن .(غیاث اللغات ) (آنندراج ). || تحلیل عقده ؛نیک گشادن گره را. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). از هم گشادن چیزی را. (غیاث اللغات ) (آنندراج ). || حلال بکردن . (تاج المصادر بیهقی ). حلال کردن . (زوزنی ) (ترجمان جرجانی ترتیب عادل بن علی ). حلال گردانیدن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). حلال گردانیدن خدای تعالی چیزی را. (اقرب الموارد) (قطر المحیط). حلال کردن . (از غیاث اللغات ) (آنندراج ). || سوگند راست کردن . (ترجمان جرجانی ترتیب عادل بن علی ). تحلیل یمین ؛ گشادن سوگند به استثناء یا به کفاره یا کفاره ٔ سوگند دادن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط). تَحِلَّة. (اقرب الموارد) (قطر المحیط) (منتهی الارب ). || تحلیل کسی ؛ کسی را حلال کردن به او چیزی را که میان آن دو است . (اقرب الموارد) (قطر المحیط). || فانی کردن چیزی را به گداختن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). گداز و گداختگی . (ناظم الاطباء). || انحلال و هضم و انهضام . (ناظم الاطباء). هضم شدن و تبدیل به خون شدن غذا. (فرهنگ نظام ). || التحلل و التحلیل ؛ هو استفراغ غیرمحسوس . (بحر الجواهر).
- تحلیل بردن ؛ هضم نمودن غذا یا چیزی .
- تحلیل پذیرفتن ؛ هضم شدن . خرج شدن : تا بدین سبب مایه هاء خام اندر تن ایشان [ زنان ] بیشتر گرد آید و کمتر تحلیل پذیرد، یعنی کمتر خرج شود. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
- تحلیل دادن ؛ هضم کردن . گذراندن .
- تحلیل رفتن ؛ هضم شدن . گذشتن .
- تحلیل کردن ؛ گواریدن : اسباب زکام و نزله ... دو نوعست یکی آنست که هر گاه که اندر دماغ سوءالمزاج گرم پدید آید یعنی هر گاه که دماغ گرم شود، تری ها را به خویشتن کشد فزون از آنکه بتواند گواریدن و تحلیل کردن . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
|| تسلیم در نماز. (مفاتیح ). سلام نماز گفتن :
وقت تحلیل نماز ای بانمک
زآن سلام آورد باید بر ملک .

مولوی (مثنوی ).

|| ناپدیدکردگی . (ناظم الاطباء). || آنچه در آن مبالغه کرده نشود. یقال : ضربه ضرباً تحلیلاً؛یعنی زد او را اندک بقدر تعذیر و ادب . (منتهی الارب )(ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (از قطر المحیط). || نزد اطباء همان تحلل است ، و نزد محاسبان عبارتست از عکس ، و نزد ارباب منطق عبارتست از حذف آنچه که دلالت کند بر علاقه بین دو طرف قضیه از نسبت حکمیة یعنی حذف حرفی که دلالت بر ربط بین دو طرف کند خواه ربط حملی و خواه ربط شرطی باشد. || نزد ارباب معمی اسم است مر عمل از اعمال تسهیلیه را. مولوی جامی در رساله ٔ مؤلفه ٔ خود میفرماید: تحلیل عبارتست از آنکه به اعتبار معنی شعری مفرد باشد، و به اعتبار معمائی مرکب از دو چیز یا بیشتر. مثاله ، شعر:
ز روی عربده تا ما جدال میکردیم
ز جهل سرزنش اهل حال میکردیم .
از این بیت اسم عماد برمیخیزد، یعنی چون از روی لفظ عربده عین گرفته شود، با لفظ ما و با حرف دال که از لفظ جدال بعدانداختن سر او که حرف جیم است ترکیب کنند عماد حاصل شود. (کشاف اصطلاحات الفنون ). صاحب غیاث اللغات آرد:به اصطلاح معما، دو بخش کردن لفظی را یا زیاده و از هر بخش معنی علیحده گرفتن و بعضی را بحال خود گذاشتن ، چنانکه معمای اسم اسد. لفظ اسباب به تحلیل دو جزو کردند: یکی «اس »، دوم «باب » و هر دو لفظ مرادند نه معنی ایشان ، چرا که لفظ «اس » بحال خود ماند و از لفظ باب مرادف او که «در» است خواسته شد، و از لفظ «در» حرف را بعمل اسقاط که کلمه لانهایت اشارت است بدان حذف نمودند، پس لفظ «اس » را به دال که از کلمه ٔ «در» باقیمانده ملحق کردند اسم اسد حاصل شد. (غیاث اللغات )(آنندراج ). به اصطلاح معما، دو بخش کردن لفظی را و یا زیاده و از هر بخش معنی علیحده گرفتن و بعضی را بحال خود گذاشتن . (ناظم الاطباء).

بررسی وتجزیه کردن

تحلیل یعنی فرآیندی ذهنی برگرفته از تجارب قبلی است که طی آن تحلیلگر تلاش می کند از ساده ترین طریق ممکن، تحولات و پدیده های پیچیدۀ روز اعم از اجتماعی، امنیتی، سیاسی و . . . را ارزیابی کرده و به زبان ساده برای دیگران توضیح و تشریح نماید.

آنالیز

برآورد

به باور من، واژه ی �برآورد� که آن را می توان همراه با واژه های دیگری چون �سیاسی�، �اجتماعی ـ اقتصادی� و مانند آن ها برای روشن تر شدن دامنه ی آن نیز بکار برد ( نمونه: �برآورد سیاسی� ) ، گویاتر از بسیاری از برابرهای یاد شده در بالاست؛ گرچه در میان شان، �ریشه یابی� و �واکاوی� نیز تا اندازه ای بسیار نزدیک به واژه ی جاافتاده ی �تحلیل� از ریشه ی عربی است.

باز کردن و شل کردن، رشته کردن و تجزیه کردن تاروپودها

"تحلیل"با تلفظ /tahlil/، معرب هست ؛یعنی در زبان عربی
وجود دارد ؛وبه معنای تجزیه کردن ، آنالیز ، توضیح دادن و
تشریح کردن می باشد ؛🤔

معادل واژه ی " تحلیل " در زبانِ انگلیسی " Anayisis " است. تحلیل معناهای متفاوتی دارد. ایمانوئل کانت در کتاب نقد عقل عملی، سخن از قضایای تحلیلی و قضایای ترکیبی می زند. مقصود او از قضایای تحلیلی، قضایایی هستند که از دیگر قضیه ها استنتاج نشده اند، بر خلاف قضایای ترکیبی
در فرهنگنامه ی فلسفی ماریو بونگه ( ترجمه ی علیرضا امیرقاسمی، نشر اختران، چاپ نخست، صفحات 78 و 79 ) ، واژه ی تحلیل چنین تعریف شده است:
" شکستن کل به مولفه ها و روابط متقابل آن مولفه ها. نقیض ، سنتز ( Synthesis ) . تحلیل می تواند مفهومی، تجربی یا هر دو باشد. تحلیل مفهومی اجزا را از هم تمییز می دهد بدون آنکه آنها را تفکیک کند، در حالی که تحلیل تجربی مشتمل است بر جدا کردن مولفه های کل عینی. ] مثلاً :[ منشور، نور سفید را به امواجی با بسامد های متفاوت تحلیل ( تجزیه ) می کند؛ آنالیز ] تحلیل[ فوریه همان کار را به طور تحلیلی انجام می دهد. تفکر منتقدانه با تحلیل ایده ها و روش ها آغاز می شود، و در ترکیب هایی مانند طبقه بندی ها، نظریه ها، طرح های آزمایشگاهی و برنامه ها به اوج خود می رسد. تحلیل می تواند یکی از نتایج زیر را در بر گیرد: حل و فصل مسائل بد طرح شده؛ بیان مجدد مسائل بد طرح شده به گونه ای روشن؛ افشای پیش فرض ها؛ شرح؛ تعریف؛ استنتاج قیاسی؛ برهان انسجام یا عدمِ انسجام؛ برهان وفق پذیری یا وفق ناپذیری با پاره ای از دانش ] صحیح تر است بگوییم: علم[ ؛ تحویل؛ پل زدن و بسی بیش از اینها. تحلیل، نشان خردگرایی مفهومی است ( خردگرایی Rationalism : ) . بنابراین خانواده ی فلسفه ها را می توان به دو گروه تحلیلی یا خردگرا، و ضد تحلیلی یا خردگریز تقسیم کرد. جای شگفت نیست که در مقابل تنوع بسیار کم اردوگاه خردگریزان، ویژگی اردوگاه تحلیلی تنوع است. مکاتب متفاوت تحلیلی را می توان به چندین صورت مرتب کرد، منجمله نسبت به ژرفا. کم ژرف ترین آنها عبارت است از فلسفه ی زبان معمولی که فقط عقل سلیم را به کار می گیرد و از کل مجموعه مسائل فلسفه ی سنتی اجتناب می کند ( فلسفه ی زبان معمولی : Ordinary - language philosophy ) . بعد نوبت فلسفه ی اکیداً دقیق است، که می تواند به مسائل مهم بپردازد یا چنین نکند، ولی دست کم آنها را با ابزار منطقی و ریاضی بررسی می کند ( فلسفه ی اکیداً دقیق : Exact Philosophy ) . ژرف ترین فلسفه ها ابزار قدرتمند تحلیلی را با دانش علمی و فناورانه ترکیب می کنند، تا مسائل جالب و اغلب دشوار فلسفی را حل و فصل کنند. لیکن هیچ تحلیل ژرف ورای این یا آن نظریه ( Theory ) ( سامانه ی فرضیّه ای – قیاسی ) وجود ندارد. "

تحلیل : [اصطلاح علم جَفر] به قسمت نمودن عدد صغیر حروف به دو قسم صحیح را تحلیل می گویند مثلا حرف د عددش 4 است که به 1و 3 یا 2و2 تحلیل می شود.

تحلیل: تجربه و بررسی
تهلیل:لا اله الا الله گفتن

تحلیل=واکاوی
تحلیلی=واکاویک
گزاره های تحلیلی ( در سنجش خرد ناب کانت ) = گزاره های واکاویک

ارزیابی_بررسی_برآورد

واکاوی
بررسی
ارزیابی