دانشگاه تبریز

مختصات: ۳۸°۰۳′۴۱٫۶۴″ شمالی ۴۶°۱۹′۴۲٫۶۴″ شرقی / ۳۸٫۰۶۱۵۶۶۷°شمالی ۴۶٫۳۲۸۵۱۱۱°شرقی / 38.0615667; 46.3285111
دانش آموختگان سرشناس دانشگاه تبریز
دانشگاه تبریز (پیشتر: دانشگاه آذرآبادگان) یکی از دانشگاه های دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد که در شهر تبریز واقع است. این دانشگاه شامل ۲۲ دانشکده است و در کل دارای ۲۹ قطب علمی و مجتمع آموزشی است. این دانشگاه در سال ۱۳۲۵ در زمان حکومت خودمختار فرقه دموکرات آذربایجان به عنوان دومین دانشگاه قدیمی ایران پس از دانشگاه تهران، بنیان گذاشته شد. دانشگاه تبریز بزرگ ترین مرکز علمی در شمال غرب ایران می باشد.
نخستین ایدهٔ تأسیس دانشگاه در شهر تبریز یک سال پس از خاتمهٔ جنگ جهانی دوم، در زمان حکومت خودمختار آذربایجان در سال ۱۳۲۵ مطرح شد. مکان اولیه دانشگاه آذربایجان، در محل دانشسرای پسران در میدان دانشسرا بوده و ریاست آن را دکتر نصرت الله جهانشاهلو افشار کرسفی بر عهده داشت. در نخستین سال گشایش، تعداد ۱۷۹ دانشجو در رشته های طب، فلاحت، پداگوژی، فلسفه و ادبیات به تحصیل مشغول شدند. برای تأسیس این مؤسسه، در تاریخ خردادماه ۱۳۲۵ در مدخل شرقی آن زمان تبریز، ساختمان دانشسرا تبدیل به دانشگاهی به نام «آذربایجان اونیورسیته سی» (دانشگاه آذربایجان) شد. پس از بازپس گیری آذربایجان به دست ارتش ایران و سرنگونی دولت خودمختار آذربایجان مؤسسهٔ تازه تأسیس دانشگاه آذربایجان منحل شد. در دی ماه همان سال از سوی دانشگاه تهران دو تن از استادان به نام های «مصطفی حبیبی» و «خان بابا بیانی» مأموریت یافتند تا جهت راه اندازی واقعی دانشگاه در تبریز اقدام نمایند.این دانشگاه با پذیرش ۱۶۰ دانشجو در دو دانشکدهٔ پزشکی و ادبیات، تحت ریاست دکتر بیانی، در ۲۲ آبان ۱۳۲۶ به طور رسمی فعالیت آموزشی خود را آغاز نمود. مراسم گشایش دانشگاه که به عنوان یک واقعهٔ منحصربه فرد و بزرگ در تاریخ معاصر تبریز قلمداد می شود، به طور زنده از رادیوی محلی پخش شد. با گذشت زمان دانشکده ها، آزمایشگاه ها، کارگاه ها و آموزشکده های آن به تدریج تأسیس شدند. پس از انقلاب این دانشگاه به دو قسمت «دانشگاه تبریز» و «دانشگاه علوم پزشکی تبریز» تقسیم گردید.
در سال ۱۳۴۶، دانشگاه تبریز که بعدها «دانشگاه آذرآبادگان» نامیده شد، در مکان کنونی بنا گردید. پیش از آن، زمین فعلی دانشگاه، باغ بزرگی متعلق به دکتر موسوی و دکتر علم الهدی بود. ملک هر کدام از این مالکان، با دیوار کوتاهی در وسط از همدیگر تفکیک می شد. در ضلع شمالی این دو قطعه باغ، قهوه خانه ای سنتی در کنار چشمه زبیده خاتون به نام «قهوه خانه چمن گلی» واقع شده بود. بعد از این باغ ها، باغ پیکریه و در طرف شمال جاده هم باغ حاج محمدعلی حیدرزاده قرار داشت. در باغ پیکریه، امروز در بلوار ۲۹ بهمن، توت باغی و بیمارستان ۲۹ بهمن ساخته شده بود و در محل ادارهٔ آبیاری امروزی و سازمان صدا و سیما نیز مصلای شهر واقع بود در مواقع خشکسالی در آنجا نماز استسقا برای طلب باران ادا می شد.

این دانشگاه، در ۱۳۲۶ش، با نام «آذربایجان یونیورسیتی» تأسیس و، پس از چندی، به سبب تحولات سیاسی منطقه، عملاً فعالیت آن متوقف شد. مدتی بعد، با تلاش شخصیت های مختلف، دانشکده های ادبیات و پزشکی کار آموزش را شروع کردند. تا ۱۳۲۸، ساختمان های دانشگاه، به صورت پراکنده، در سطح شهر فعالیت می کردند. در این سال، کلنگ دانشگاه در زمینی به مساحت ۲۴۷ هزار متر مربع به زمین زده شد و پانزده سال بعد، دانشکده های پزشکی و کشاورزی و سایر دانشکده ها به این محل نقل مکان کردند. با گذشت زمان، دانشکده ها، آزمایشگاه ها، کارگاه ها و آموزشکده های دیگری نیز تأسیس شد. دانشکدۀ ادبیات این دانشگاه، که قدیمی ترین دانشکدۀ آن محسوب می شود، از دو آزمایشگاه زبان انگلیسی و زبان فرانسه برخوردار است و در کتابخانۀ آن، مجموعاً ۵۱هزار جلد کتاب فارسی و لاتین وجود دارد. دانشکدۀ ریاضی این دانشگاه نیز از ۱۳۳۰ دانشجو پذیرفت؛ ولی به علت نداشتن استاد و امکانات لازم، تا مدت ها وابسته به دانشسرای عالی تهران باقی ماند. این دانشکده، در حال حاضر، با چهار گروه آموزشی به فعالیت مشغول است. دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تبریز، پس از دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تهران، دومین مرکز آموزش عالی در این زمینه محسوب می شود و در ۱۳۳۴ تأسیس یافته است. دانشکدۀ شیمی این دانشگاه نیز، در ۱۳۷۹، به عنوان یکی از سه قطب علمی شیمی در کشور شناخته شد که با عنوان «قطب علمی مواد جدید و شیمی پاک» فعالیت می کند. از دیگر دانشکده های موجود در این دانشگاه، می توان از دانشکده های مهندسی عمران، برق و رایانه، مکانیک و دانشکده های فیزیک، علوم تربیتی و روان شناسی، علوم انسانی و علوم اجتماعی نام برد. در این دانشگاه، حدود ۲۰۰ آزمایشگاه عمومی و تخصصی وجود دارد که برخی در خاورمیانه منحصر به فرد به شمار می آیند. علاوه بر این، حوزۀ تاریخ و فرهنگ، حوزۀ جانورشناسی، حوزۀ زمین شناسی، مرکز پردازش تصاویر ماهواره ای و مراکز و مؤسسات تحقیقاتی و پژوهشی بزرگی در آن مشغول فعالیت اند. دکتر محسن هشترودی از رؤسای فعال این دانشگاه به شمار می آمد.