ابدال

ابدال . [ اَ ] (ع ص ، اِ) ج ِ بدَل یا بدیل . عده ای معلوم از صلحا و خاصان خدا که گویند هیچگاه زمین از آنان خالی نباشد و جهان بدیشان برپایست و آنگاه که یکی از آنان بمیرد خدای تعالی دیگری را بجای او برانگیزد تا آن شمار که بقولی هفت و بقولی هفتاد است همواره کامل ماند. این قوم بدانچه خدای از رازها در حرکات و منازل کواکب نهاده عارفند و از اسماء، اسماء صفات دارند. و از علامات آنان یکی این است که فرزند یا فرزند نرینه نیارند چنانکه یکی از ایشان موسوم به حمادبن سلمةبن دینار هفتاد زن کرد و او را از هیچیک فرزندی نیامد. کسانی که عدد ابدال را هفتاد دانند بر آنند که چهل تن در شام و سی دیگر در سایر بقاع ارض باشند. و آنان که ابدال را هفت تن شمارند گویند دو قطب و یک فرد نیز با این هفت است و هر اقلیم از اقالیم سبعه به یکی از آن هفت قائم است و هر یک بدل پیغامبری از پیغامبران باشند. چنانکه اولی بدل خلیل و حافظ اقلیم اول است و دومی بدل موسی و نگاهبان اقلیم دوم و سومی بدل هارون و پاسبان اقلیم سیم و چهارمی بدل ادریس و نگاهدار اقلیم چهارم و پنجمی را بدل یوسف بن یعقوب و حارس اقلیم پنجم و ششمین را بدل عیسی بن مریم و حامی اقلیم ششم و هفتمین را بدل آدم بوالبشر و موکل اقلیم هفتم گمان برند. هفت مرد. هفت مردان . اخیار. مردان نیک . (دستوراللغه ). نیک مردان . مردان خدا. هفت تنان . سرهنگان درگاه حق و غیره :
تیر بلا بدیده ٔ ابدال درنشاند
بارگران بسینه ٔ احرار برنهاد.

حمیدالدین بلخی .

یک مه از سال چنان بودم کابدال نبود
یازده ماه چنین باشم و زین نیز بتر.

فرخی .

در زاویه امروز بخندد لب زاهد
در صومعه امروز بجنبد دل ابدال .

فرخی .

هم ز جیم سر زلف تو خروش عشاق
هم ز دال سر زلف تو فغان ابدال .

فرخی .

همچو ابدالان در صومعه ها
کند از هر چه حرام است حذر.

فرخی .

بینی آن ترکی که چون او برزند بر چنگ چنگ
از دل ابدال بگریزد بصد فرسنگ سنگ .

منوچهری .

برِ بت بسجده درون بد سرش
چو ابدال پیش جهان داورش .

شمسی (یوسف و زلیخا).

ابدال را بدعوت نیک تو دستها
برداشته چو پنجه ٔ سرو و چنار باد.

مسعودسعد.

عنانگیر تو گر روزی جمال درد دین باشد
عجب نبود که با ابدال خود را هم عنان بینی .

سنائی .

عقل ابدالان چو پرّ جبرئیل
می پرد تا ظل سدره میل میل .

مولوی .

دیو بنموده ورا هم نقش خویش
او همی گوید ز ابدالیم پیش .

مولوی .

شنیدم که در روزگار قدیم
شدی سنگ در دست ابدال سیم .

سعدی .

|| نجیب . شریف . کریم . بخشنده . ج ِ بِدل :
زرد گل بیمار گردد فاخته بیمارپرس
یاسمین ابدال گردد خردما زائر شود.

منوچهری .

زین سخن پادشاه صاحب مال
خنده ای کرد و گفت ای ابدال .

مکتبی .

و چنانکه از بعض شواهد فوق مشهود است در تداول فارسی از کلمه ٔ ابدال گاه جمع و گاه مفرد اراده کنند. عزبن عبدالسلام رساله ای در رد قائلین بوجودابدال کرده و دلیلها بر عدم صحت این اعتقاد آورده است و البته حق هم با اوست .
- کوچک ابدال ؛ مرید. مرید خردسال . مرید جوان . و رجوع به همین ماده در لغت نامه شود.

جمعِ بدل به معنی اولیاء الله : مردان خدا ، نیک مردان 🍠🍠

اولیا الله
اولیا و دوستان خدا را گویند
هم زن هم مرد

مردان کامل

معنی اول انسان کامل وخداجو معنی دوم جابجای ونوآوری

صلحاء. [ ص ُ ل َ ] ( ع ص، اِ ) صلحا. ج ِ صلیح، بمعنی صالح : قاضی مکران را با چند تن از صلحا و اعیان رعیت به درگاه فرستاد. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 242 ) .
زیشان بهر اقلیم یکی بنده و بابی است
کو را به صلاح گُرُهی کز صلحااند.
ناصرخسرو.
یکی از صلحای لبنان که مقامات او در دیار عرب مذکور بود. . . ( گلستان ) . و صلحاء واعظان و نصحاء مذکران. ( ترجمه ٔ محاسن اصفهان ص 119 ) .