سفرنامه عراق عجم

wikinoor: ناصرالدین شاه تحریر و تنظیم نموده است، سفرنامه عراق عجم و بلاد مرکزی ایران است که در اواسط ماه شوال ۱۳۰۹ قمری (اواخر اردیبهشت ۱۲۷۱ شمسی) آغاز و تا اواسط محرم ۱۳۱۰ قمری (اواخر مردادماه همان سال) به مدت ۹۷ روز به طول انجامیده و خط سیر مسافرت از پیش تعیین شده خود را با اسب و کالسکه به همراه انبوه سواران و خدمه با تشریفات خاصی پیموده است.
ناصرالدین شاه، روز به روز حرکت خود را با ذکر روز و تاریخ آن به ترتیب در این سفرنامه نوشته و در ذیل آن اتفاقاتی که برای وی روی داده و کارهایی را که انجام داده است، متذکر می شود.
گزارش محتوا
سفرنامه نویسی در ایران دارای سوابق کهنی است؛ ولی در عصر صفویه متداول و پس از آن رواج یافت و روز به روز بر اهمیت سفرنامه نویسی و تدوین خاطرات افزوده گردید تا اینکه به عصر درخشان خود در زمان قاجاریه رسید و برگ زرین آن متعلق به زمان ناصرالدین شاه قاجار می باشد.در این زمان علاوه بر سفرنامه های فراوانی که غیر ایرانیان درباره ایران زمان قاجار به رشته تحریر کشیده اند، خود ایرانیان هم سفرنامه ها و خاطرات فراوانی از خود بر جای گذارده اند که برخی از آن ها متعلق به اوضاع داخلی ایران و بعضی به خارج از ایران اختصاص دارد و نسخه های منتشر نشده فراوانی از این سفرنامه ها به شکل اولیه خود در کتابخانه های مختلف پراکنده است.ناصرالدین شاه قاجار تحت تاثیر این موج سفرنامه نویسی در طول حدود ۵۰ سال سلطنت خود در سفرهای متعددی که به مناطق مختلف ایران می نموده و شرح بخشی از آن ها در کتاب « المآثر و الآثار » مندرج است، درباره بعضی از این سفرها شخصا مبادرت به نوشتن سفرنامه کرده است.
← سفرهای شاه
درباره محتوای سفرنامه می توان گفت که: سفرنامه نویسان از دیدگاه خاصی به قضایا می نگریسته اند که با تخصص، علاقه و ماموریت آن ها در ارتباط بوده است. از اینرو در هر سفرنامه موضوع خاصی بر موضوعات دیگر غالب است و مسائل دیگر در حاشیه قرار دارند. در سفرنامه حاضر آنچه بیش از مسائل دیگر به چشم می خورد، وضع جغرافیای توصیفی خط سیر و نام و نشان بزرگان و سران مملکتی می باشد، چه ناصرالدین شاه همه روزه به یادداشت، مسائل فوق توجه خاصی مبذول می داشته، زیرا روزانه درباره وضع راه هائی که عبور می کرده و افرادی را که ملاقات می نموده، شرح مفصلی داده است. منتها ناصرالدین شاه هم، چون هر سیاستمدار دیگری موضوع بحث با سران مملکتی و منطقه ای را به تحریر نکشیده است و فقط به ملاقات آمدند و فرمایش فرمودیم، اکتفا نموده است تا آن جا که غرض از این مسافرت نیز در پرده ابهام باقی مانده و فقط حدس هائی در این باره می زنند، با وجود این اطلاعات فراوانی از: گردونه ها، رودها، چشمه ها ، راه ها، پل ها، مقدار آب ، تعداد جمعیت، اماکن مسکونی، آداب و رسوم، فرآورده های منطقه، نام مالکین دهات، اسامی مسئولین مملکتی، نام رؤسای الوار منطقه (طوایف حسنوند، سگوند، کولیوند، پاپی) شرح شکارها و اسامی انواع شکار را بدست می دهد و گاهی هم به مسائلی اشاره می نماید که واقعا اعجاب انگیز و یا گوشه هائی از شناخت مسائل جغرافیائی کشور را روشن می سازد؛ مثلا: به هنگام رسیدن به بروجرد از دو درخت چنار ۱۳۰۰ ساله اطراف بروجرد در قسمت «سراب کولیدر» نام می برد و یا جغرافیای تاریخی دریاچه حوض سلطان را برای اولین بار بر اساس واقعیت های عینی منتشر می نماید.
علت نامگذاری کتاب
...