عمرو لیث

عمرو لیث دومین حاکم خاندان صفاریان بود که پس از مرگ برادرش یعقوب لیث در سال ۲۶۵ه /۸۷۹ م به حکومت رسید. او مشکلات زیادی در دوره حکومتش داشت، وجود دشمنان سرسختی همانند رافع بن هرثمه و خجستانی و برادرش عمرو که در تلاش بود حکومت را به دست گیرد کار او را سخت کرده بود. سرانجام در سال ۲۸۹ هجری اسیر سپاهیان سامانی شد و بعد از آن کشته شد.
فرای، ریچارد. تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه. ترجمهٔ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
فرای، ریچارد. عصر زرین فرهنگ ایران. ترجمهٔ مسعود رجب نیا. تهران: سروش.
یعقوب علاوه بر عمرو برادر دیگری به نام علی داشت، سپاه صفاری خواستار این بود که او جانشین یعقوب شود، اما عمرو لیث توانست با حیله گری و نقشه های شوم علی را کنار بزند و خود جانشین یعقوب شود، اما علی هرگز برکناری خودش را نپذیرفت، عمرو هم در مقابل علی را به زندان انداخت. او موفق شد از زندان فرار کند و به خجستانی و رافع بن هرثمه پیوست، این دو از دشمنان اصلی عمرو بودند که مشکلات زیادی را برای او ایجاد کردند
از مهمترین مشکلات عمرو در ابتدا امر حکومت، نیشابور بود که شخصی به نام احمد خجستانی آنجا را به نام طاهریان اداره می کرد، تلاش های عمرو برای تصرف نیشابور به نتیجه نرسید، خجستانی تا سال ۲۶۷هجری در نیشابور خطبه به نام طاهریان می خواند، اما پس از آن اعلام استقلال کرد و تنها نام طاهریان را از خطبه انداخت و نام خود و خلیفه عباسی را یاد کرد، سرانجام در سال ۲۶۸هجری خجستانی به دست یکی از غلامانش به قتل رسید بین رافع و عمرو جنگ های بسیاری رخ داد و هر دو طرف شکست و پیروزی هایی کسب کردند، اما رافع در بیهق و طوس شکست خورد و سرانجام در خوارزم در سال ۲۸۳ه /۸۹۶ م درگذشت و بدین ترتیب مخالفان صفاریان در خراسان اقتدار عمرو را پذیرفتند.
خود بزرگ بینی عمرو او را به دردسر انداخت، زیرا او همانند اسلاف طاهری خویش تصرف ماوراءالنهر و جیحون را در سر داشت، در نیشابور شخصی به نام عمرو خوارزمی نزد عمرو آمد و با او بیعت کرد، عمرو هم او را با سپاه صفاری یاری داد تا خوارزم را به نام صفاریان تصرف کند، این اقدام عمرو لیث باعث شد که خود را در مقابل سامانیان ببیند، سرانجام در جنوب جیحون جنگ سختی بین عمرو لیث و امیراسماعیل سامانی رخ داد، در ابتدا سردار عمرو درگذشت و سپس در سال ۲۸۷ه /۹۰۰ م عمرو در نزدیکی بلخ مغلوب شد و اسیر سپاه سامانی شد، عمرو به بغداد فرستاده شد و در سال ۲۸۹ه /۹۰۲ م کشته شد

عَمْرو لِیْث ( ـ۲۸۹ق)
(یا: عمرو بن لیث) دومین امیر (حک: ۲۶۵ـ۲۸۷ق) سلسله صفّاری . در آغاز حکومت صفاریان، همراه برادرش یعقوب بود و در ۲۶۱ق به حکومت هرات منصوب شد، اما بعدها با یعقوب اختلاف پیدا کرد. با مرگ یعقوب در ۲۶۵ق، عمرو با استفاده از بی تجربگی برادرش، علی ، به حکومت رسید و ضمن اظهار اطاعت به معتمد، خلیفۀ عباسی ، منشور امارت ایالات شرقی و جنوبی ایران را گرفت . اما عصیان احمد بن عبدالله خجستانی در خراسان ، مانع از تحکیم قدرت او شد و تنها بعد از مرگ خجستانی بود که توانست خراسان را تسخیر کند، اما خلیفۀ عباسی او را خلع کرد و محمد بن طاهر را به حکومت خراسان گماشت و او نیز رافِعْ بن هَرْثَمه را به نیابت خود تعیین کرد. اتحاد برادر عمرو، علی بن لیث، با رافع بر مشکلات عمرو افزود. اما تمایل رافع به علویان طبرستان ، باعث شد تا خلیفه به عمرو گرایش یابد و عمرو سرانجام در ۲۷۸ق با غلبه بر رافع ، خراسان را تحت فرمان گرفت . تلاش وی برای تصرف مناطق شمالی و شرقی قلمرو سابق طاهریان ، با مقاومت امیراِسماعیل سامانی مواجه شد که با اسارت عمرو (۲۸۷ق) و اعزام او به بغداد حیات این سلسله پایان یافت.