اهلی شیرازی

محمد بن یوسف اهلی شیرازی (زادهٔ ۸۵۸ در شیراز – درگذشتهٔ ۹۴۲ هجری قمری در شیراز) شاعر قرن نهم و دهم هـ. ق که در حدود سال ۸۵۸ هـ.ق. در شیراز زاده شد. اهلی به سال ۹۴۲ هـ. ق در هشتادوچهار سالگی، درگذشت. آرامگاه وی در جوار حافظ قرار دارد.
تحفةالسلطان فی منقب النعمان
ترجمه مواهب الشریعه
دیوان شعر
رباعیات گنجفه
رساله عروض و قافیه
رساله معما
زبدةالاخلاق
مثنوی سحرحلال
قصاید مصنوعه در مدح امیر علیشیر
سرالحقیقه
مجمع البحرین
مخزن المعانی
شمع و پروانه
اهلی از دوران جوانی به تحصیل علوم و فنون پرداخته و چون طبع شعر داشت با سرودن اشعار، شهرت یافت. او از پیروان مذهب شیعه بود که در زمان شاه اسماعیل اول صفوی، اشعاری در مدح پیامبر و خاندان او سروده است.
اهلی در سرودن انواع شعر استاد بود. غزلیات بسیار لطیفی به سبک سعدی سروده و در قصیده سرایی و مثنویات مصنوع مهارت بسزا داشته است. در مدح علیشیر نوایی نیز قصیده ای سروده و در سفر هرات بدو تقدیم کرده است. اهلی، مثنوی مصنوع و معروفی در ۵۲۰ بیت با سه صنعت مهم: ذوقافیتین - ذوبحرین - انواع جناس، به نام داستان جم و گل سروده است. این مثنوی که به سحرحلال معروف است، چندین بار در بمبئی، تهران و شیراز به چاپ رسیده است. چند بیت از این مثنوی بدین مضمون است:
در کتاب هدیةالعارفین از دوازده کتاب و رساله اهلی بدین ترتیب نام برده شده:

اهلی شیرازی (۸۵۸ - ۹۴۲ هجری قمری)، (محمد متخلص به اهلی)، شاعر ایرانی.
•

[ویکی شیعه] محمد اَهْلی شیرازی، (۸۵۸-۹۴۲ق)، ادیب و شاعر سده ۱۰ق /۱۶م است. او در قصیده از انوری، ظهیر فاریابی، خاقانی و جامی، و در غزل از سعدی و حافظ پیروی می کرده است. اهلی قصاید و ترکیب بندهای زیادی در مدح و رثای اهل بیت(ع) دارد.
وی از شاگردان جلال الدین محمد دوانی (درگذشته ۹۰۸ق) بود و در جوانی به دربار سلطان حسین بایقرا در هرات راه یافت و در آنجا قصیده معروف خود را به تتبع از سلمان ساوجی برای امیر علی شیر نوایی سرود. اهلی از هرات، به آذربایجان رفت و به دربار سلطان یعقوب، سومین پادشاه آق قویونلو راه یافت و در ستایش او اشعاری سرود. او به هنگام نشستنِ شاه اسماعیل صفوی بر تخت، به دربار او روی آورد و در آنجا منزلت بالایی یافت. با این حال، گفته شده که وی همواره در فقر و تنگدستی زندگی می کرد. اهلی در ۸۴ سالگی در شیراز درگذشت و در کنار خواجه حافظ به خاک سپرده شد.
اهلی را پیرو سبک عراقی دانسته اند. او در قصیده از انوری، ظهیر فاریابی، خاقانی و جامی، و در غزل از سعدی و حافظ پیروی می کرد. اشعار وی که در قالب های مختلف شعری سروده شده، آکنده از صنایع ادبی است. او به ویژه در ساختن ماده تاریخ چیره دست بود.