پامیری

پامیری یک گروه قومی ایرانی تبار است که اکثریت جمعیت ولایت خودمختار کوهستانی بدخشان واقع در جنوب غرب تاجیکستان را تشکیل می دهند. برخی از آن ها هم در ولایت بدخشان در شمال شرق افغانستان و منطقه خودمختار سین کیانگ در غرب چین، زندگی می کنند.
حدود ۱۶۰ هزار نفر تاجیکستان: ۱۳۵٬۰۰۰(سال ۲۰۰۰) چین: ۴۱٬۰۲۸ (سال ۲۰۰۰) افغانستان: نفر روسیه: ۳۶۳ نفر
پامیری ها به زبان های پامیری از خانوادهٔ زبان های ایرانی شرقی صحبت می کنند و پیرو مذهب شیعه اسماعیلی اند. پامیری ها در زبان پامیری خود را پامیری یا بدخشانی می نامند. اما در تاجیکستان بیشتر خود را تاجیک بدخشانی و در افغانستان و چین خود را تاجیک معرفی می کنند. در قانون اساسی افغانستان و سرود ملی این کشور نام پامیری به عنوان یکی از اقوام این کشور آورده شده است. دولت چین نیز آن ها را با عنوان «تاجیک های چین» به عنوان یکی از ۵۶ ملیت ساکن در چین به رسمیت می شناسد. پامیری های چین در ناحیه خودمختار تاشکورگان تاجیک در غرب ولایت کاشغر واقع در مرز بدخشان تاجیکستان اکثریت جمعیت را تشکیل می دهند.
پامیری ها جزو معدود مردمان ایرانی هستند که خلوص نژادی خود را تا حد زیادی حفظ کرده اند. طبق پروژهٔ نشنال جئوگرافی حدود ۲۲ درصد از تبار پامیری ها به شمال اروپا می رسد. هرچند این میزان در بین آریاییان نخستین حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد بوده است، اما پامیری ها در کنار کالاش ها و نورستانی ها شبیه ترین اقوام به آریایی ها هستند.

[ویکی فقه] پامیری، گروهی از گویش های ایرانی نوشرقی که در فلات پامیر در مسیر درۀ پنج (آب پنج)، به خصوص در ولایت بدخشان کوهستانی در جمهوری تاجیکستان و نیز در استان بدخشان افغانستان رواج دارد.
برخی از گویش های پامیری را در چیترال، گیلگیت، هونزه (پاکستان) و سین کیانگ (چین) نیز می توان یافت. این گویش ها را که شاید بازماندگان گویش های مختلف سَکایی باشند، می توان به ۵ گروه تقسیم کرد که عبارت اند:
← گروه شُغنی
گویش های پامیری را به همراه زبان های آسی، یَغنابی، مونجی یا مونجانی، یِدغه و پَشتو می توان زبان های ایرانی شمال شرقی نامید. برخی به غلط زبان های اُرموری و پَراچی را نیز جزو گویش های پامیری به شمار آورده اند، در صورتی که این دو از زبان های ایرانی جنوب شرقی هستند. تقسیم بندی پین که بر آن اساس زبان های آسی و یغنابی از زبان های ایرانی شمال شرقی و گویش های پامیری، مونجانی، یدغه و پشتو از زبان های ایرانی جنوب شرقی هستند، دیگر پذیرفتنی نیست. پیش تر گریرسن زبان های شغنی، سریکلی، اشکاشمی ـ زیباکی ـ سنگلیچی، وخی، مونجانی، بدغه و یغنایی را زبان های غَلچه نامیده بود.
مشترکات گویش های پامیری
گویش های پامیری مشترکاتی دارند که آن ها را به یکدیگر پیوند می دهد، مانند دگرگونی مصوت ها برای نمایاندن تمایزهای صرفی (به خصوص جنس دستوری، زمان فعل، لازم یا متعدی بودن فعل، و گاه شمار اسم)، وجود ۳ مادۀ فعلی (مضارع، ماضی و نقلی)، استفاده از شناسه های صرف فعل برای نمایاندن شخص و شمار در زمان هایی که از مادۀ مضارع ساخته می شوند، اما کاربرد ادوات متحرک برای نمایاندن مطابقت در زمان هایی که از مادۀ ماضی یا مادۀ نقلی ساخته می شوند، استفاده از ۳ نوع ضمیر اشاره به فاصلۀ نزدیک، متوسط و دور (به استثنای یزغلامی) و استفاده از الگوهای مشابه در ترتیب کلمات اصلی.
هم خانواده نبودن گویش ها
...