کلمه جو
صفحه اصلی

سام میرزا

فرهنگ فارسی

صفوی پسر شاه اسماعیل و برادر شاه طهماسب صفوی ( ف. ۹۴٠ ه.ق. ) . وی در فنون شعر و انشا مهارت داشت و کتاب [[ تحفه سامی ]] که تذکره ایست از شعرا تالیف اوست . در سال ۹۳۹ ه.ق. از طرف برادرش بحکومت خراسان منصوب شد و در سال ۹۴٠ بر برادر شورید و در همان اثنا در گذشت .
معروف بشاه

لغت نامه دهخدا

سام میرزا. (اِخ ) این میرزا برادر کوچکتر شاه مرحوم (یعنی شاه طهماسب اول ) بود. عیش و عشرت را دوست میداشت و چند سال درخراسان فرمانفرمایی میکرد. در اقسام نظم و نثر طبع شوخ و متینی داشت . تذکره ٔ شعرایی به اسم «تحفه ٔ سامی » تألیف کرد و سرانجام در آستانه ٔ شیخ صفی الدین منزوی و به شعر و شاعری مشغول شد. این رباعی از اوست :
هرگاه که عشوه آن دلاویز کند
عاشق ز بلا چگونه پرهیز کند
باد است نصیحت کسان در گوشم
اما بادی که آتشم نیز کند.

(مجمع الخواص ص 24).


رجوع به آتشکده ٔ آذر و فهرست سپه سالار ج 2 ص 461 و تاریخ ادبیات ادوارد برون ج 3 ص 495، 521، 564، شود.

سام میرزا. (اِخ ) معروف به شاه صفی . رجوع به صفی شود.


سام میرزا. ( اِخ ) معروف به شاه صفی. رجوع به صفی شود.

سام میرزا. ( اِخ ) این میرزا برادر کوچکتر شاه مرحوم ( یعنی شاه طهماسب اول ) بود. عیش و عشرت را دوست میداشت و چند سال درخراسان فرمانفرمایی میکرد. در اقسام نظم و نثر طبع شوخ و متینی داشت. تذکره شعرایی به اسم «تحفه سامی » تألیف کرد و سرانجام در آستانه شیخ صفی الدین منزوی و به شعر و شاعری مشغول شد. این رباعی از اوست :
هرگاه که عشوه آن دلاویز کند
عاشق ز بلا چگونه پرهیز کند
باد است نصیحت کسان در گوشم
اما بادی که آتشم نیز کند.
( مجمع الخواص ص 24 ).
رجوع به آتشکده آذر و فهرست سپه سالار ج 2 ص 461 و تاریخ ادبیات ادوارد برون ج 3 ص 495، 521، 564، شود.

دانشنامه عمومی

ابوالنصر سام میرزا صفوی (۹۴۵-۸۹۶ خورشیدی/۹۷۴-۹۲۳ قمری) از فرزندان شاه اسماعیل یکم است که اهل هنر بوده است و کتاب تذکره سامی یا تحفه سامی را که دربارهٔ شعر و شاعران است، نگارش کرده است. در زمینه خوشنویسی هم از او آثار قابل توجهی باقی است.
منبع اصلی: غفاری فرد، عباسقلی، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، سازمان سمت، ۱۳۸۱.
احمد منشی قمی، خلاصة التواریخ (۲ جلد، تاریخ صفویه از شیخ صفی تا اوایل شاه عباس یکم)، به تصحیح احسان اشراقی.
بیانی، مهدی. احوال و آثار خوشنویسان. انتشارات علمی. چاپ دوم. تهران ۱۳۶۳ش ص ۳۵۰ - ۳۵۲
سام میرزا در سه شنبه ۲۴ مهر ۸۹۶ (۲۱ رمضان ۹۲۳) به دنیا آمد. شاه تهماسب یکم - برادر بزرگتر سام میرزا - در سومین لشکرکشی خود به خراسان در سال ۹۱۳ (۹۴۱ ق.)، سام میرزا را که نوجوانی بیش نبود به فرمانداری هرات برگزید و سرپرستی او را به آغزیوار خان سپرد.
سام میرزا به تحریک اطرافیانش یکبار به سرپیچی از برادرش پرداخت، ولی بعداً پشیمان شد و از شاه تهماسب یکم درخواست بخشش کرد. شاه تهماسب، سام میرزا را بخشید و او را از خراسان به قزوین آورد و نزد خود برد و مدت ۱۲ سال او را ملازم خود قرار داد.
در سال ۹۲۸ (۹۵۶ ق.) سام میرزا از برادرش شاه تهماسب درخواست کرد که به او اجازه دهد که در محلی ساکن شود و به عبادت بپردازد. شاه تهماسب هم، تولیت بقعهٔ شیخ صفی الدین و فرمانداری اردبیل را به او داد. در این مدت که سام میرزا در اردبیل به سر می برد، محضر او محل رفت وآمد دانشمندان و فاضلان و شاعران و هنرمندان بود و خود وی کتابی به نام تذکره سامی یا تحفه سامی را که دربارهٔ شعر و شاعران است، به نگارش درآورد.

دانشنامه آزاد فارسی

سام میرزا (مراغه ۹۲۳ـ قراجه داغ ۹۷۵ق)
شاهزادۀ صفوی، تذکره نویس و شاعر ایرانی، پسر شاه اسماعیل اول. نخست، حکمران گیلان و سپس خراسان شد و در هرات اقامت کرد. پس از درگذشت شاه اسماعیل، دوازده سال در رکاب برادرش شاه طهماسب اول بود. شاه طهماسب، حکومت او را به خراسان و هرات تنفیذ کرد؛ اما در ۹۴۱ق شاه صفوی وی را به سبب تجاوز ازبکان به خراسان کنار گذاشت. در ۹۶۵ق، به فرمان شاه تولیت بقعۀ شیخ صفی الدین اردبیلی به او داده شد. در اردبیل با شماری از ادیبان و شاعران و عالمان نشست و خاست داشت. سرانجام در ۹۶۹ق، گویا به جرم شورش بر شاه، در قلعۀ قهقهه زندانی شد و در همان جا درگذشت. اشعار به جا مانده از او اندک است. آوازۀ وی بیشتر به سبب تألیف تذکرۀ تحفۀ سامی است.


کلمات دیگر: